Armine Adibekyan: “Analoqu olmayan tolerantlıq…”

Məlum olduğu kimi, artıq bir neçə gündür ki, Ermənistanın Rusiyadakı səfirliyi, erməni diasporu, erməni əsilli rus rəsmiləri Rusiyanın məşhur “Nezavisimaya qazeta”sına hücumlar təşkil edir. Səbəb bir neçə gün öncə “Nezavisimaya qazeta”nın səhifələrində dərc olunmuş məlum Sumqayıt hadisələri barədə Lev Əsgərovun səs-küylü məqaləsidir. Bu haqda haqqın.az xəbər verir. 

Mövzunu şərh etməsi üçün hadisələrə tənqidi, qeyri-standart yanaşması ilə tanınan erməni sosioloqu Armine Adibekyana müraciət etdik.

Armine, azərbaycanlı publisist Lev Əsgərovun “Nezavisimaya qazeta”da çıxan “Sumqayıt faicəsi. Hər şey necə başlamışdı və nə baş vermişdi? SSRİ DTK-nın arxiv sənədləri əsasında” məqaləsi ilə bağlı nə deyə bilərsiniz? Rusiyadakı erməni diasporası və Ermənistanın Rusiya Federasiyasındakı səfirliyi öz etirazlarını mümkün olan bütün instansiyalara bildirdi, nəticədə qəzet məqaləni sildi. Biz azərbaycanlılar ölkəmizin, informasiya müharibəsində, əsasən də RF-nın informasiya meydanında qalib gəldiyini iddia edə bilərikmi? Ermənistana ziyan vuruldumu?

Artıq fevral ənənəsinə çevrilmiş erməni-azərbaycan informasiya-təbliğat “dəyişməsi”ni 2020-ci ildə cəsarətlə “presendentsiz” kimi xarakterizə etmək mümkündür. Ermənilər əleyhinə materiallar bolluğunun təsiri erməni tərəfin, demək olar ki, fəaliyyətsizliyinin fonunda xüsusilə güclü idi. Əgər əvvəllər nüfuzlu nəşrlərdə çıxan məqalələr, ən azından, həyasız təbliğat və birbaşa təhqirlərdən təmizlənib paritet dəstəklənirdisə – yəni münaqişə tərəflərinin hər ikisinə də tribuna verilirdisə – bu dəfə Azərbaycan solo partiyanı ifa edirdi, heç nədən çəkinmir və heç bir hədd gözləmirdi.

İlk baxışda bunu erməni tərəfin məğlubiyyəti kimi dəyərləndirmək olar – onun başından çirkli sular tökdülər, zir-zibilin içinə atdılar və bütün rusdilli dünyanın gözləri önünə sərdilər. Lakin bu, sadəcə ilk baxışda belədir. Əslində isə baş verənlərin hamısı erməni tərəfinə xeyli faydalı oldu və o, illərlə bundan yararlanacaq.

Bəli, mən düşünürəm ki, erməni tərəfi 2020 təbliğat kampaniyasında itki verməkdən daha çox xeyir götürdü.

Hətta xeyir götürdü?

Detektiv romanlar müəllifi publisistin (bir forumda azərbaycanlı istifadəçi Lev Əsgərovun məqaləsindəki bir məqama belə diqqət çəkmişdi: “nə deyirsiniz, deyin, amma içimdə çox güclü bir hiss var, sanki bu, hansısa detektiv əsərdən götürülmüş sitatdır”) fantastik fərziyyələrinin faktlar formasında təqdim olunduğu məqalə erməni cəmiyyətində narazılıq tufanı yaratdı. O cəmiyyətdə ki, hakimiyyət dəyişənə qədər (N. Paşinyanın hakimiyyətə gəlişi nəzərdə tutulur – red.) çox az insan Lev Əsgərovu tanıyır, onunla maraqlanırdı, ya da Azərbaycanın təbliğatından xəbərdar idi.

Əsgərovun məqaləsi ilə paralel, demək olar ki, eyni vaxtda “Qazeta.ru”, “Lenta.ru”, “Ura.news” və başqa, üçüncü dərəcəli resurslarda da məqalələr çıxdı. Ancaq “Nezavisimaya qazeta”nın fonunda bunun artıq heç bir əhəmiyyəti yox idi. Çünki aydın görünürdü ki, Əsgərovun məqaləsi bu mövsümün əsas təbliğat məhsuludur. Nəticədə, təxminən, 20 saatdan sonra məqalə silindi. “NQ”nin səhifələrində onun yerini Xocalı faciəsinə həsr olunmuş – ittiham və inkar edən – ənənəvi məqalələr tutdu.

Yaxşı, bəs erməni tərəfi bu məqalənin dərcindən hansı əməli fayda götürdü?

Məqalədən yox, onun silinməsindən demək daha doğru olar. İş ondadır ki, bir şeyi dərc edib sonra silməkdənsə heç nə dərc etməmək daha yaxşıdır. İkinci halda “yox” cavabının rüsvayçılığından heç kim xəbər tutmayacaq, halbuki silinmə – əbəs yerə sərf olunmuş puldur – “NQ” redaksiyası məqalənin dərcinə görə ödəniş almışdı. Amma heç bir sutka tamam olmamış onu sildi və erməni tərəfinə pulsuz tribuna verdi. Azərbaycan, faktiki olaraq Taron Ovanisyanın Xocalı faicəsi ilə bağlı ermənilərin mövqeyini izah edən məqaləsinə görə pul ödəmiş oldu.

Bir də rüsvay etmək istədikləri opponentlərin sevincini də qeyd etmək olar. Ki, bu, müvəffəqiyyətsizliyin gətirdiyi pərtliyi ikiqat artırır. Sonra təsir göstərilməsi planlaşdırılan auditoriyanın simpatiya ünvanının dəyişməsi də var: əgər siliblərsə, deməli, pis, yalan məqalədir, məqalədə haqqında danışılanlar isə – iftira qurbanlarıdır. Və nəhayət, erməni tərəfə məqaləni, onun silinməsi faktını və göstərilən tezisləri Azərbaycan əleyhinə istifadə etmək imkanı verildi.

Amma siz ermənilərin qəfil yaxalandıqları fikrilə razılaşırsınız?

Nəinki razılaşıram, hətta əminəm – bu, sülh dövründə, rahat rejimdə özünün səfərbərlik resurslarını yoxlamaq üçün nadir fürsətdir. Və onu erməni tərəfinə Azərbaycan hədiyyə etdi. Lakin əgər əvvəllər bundan ötrü, ən çoxu, iki-üç saat lazım gəlirdisə, Ermənistanın yeni hökuməti üçün səfərbərlik müddəti 24 saata qədər artıb. Dinc dövr üçün bu, o qədər də pis deyil. İnformasiya cəbhəsinin əməkdaşları və gənc təbliğatçılardan ötrü isə belə şok hətta faydalı idi. İndi onlar bilirlər ki, daha operativ olmaq üçün neynəmək lazımdır və öz peşəkar öhdəliklərini yerinə yetirməyəndə nə baş verir. 2021-ci ildə reaksiya müddəti qat-qat azalacaq. Buna əmin ola bilərik.

2018-ci ildə münaqişənin tənzimlənməsi ilə bağlı addımlar atılır və hətta münaqişə tərəflərinin öz cəmiyyətlərini sülhə hazırlamağa başlamalı olduqları ilə bağlı söhbətlər gedirdi. Siz hələ onda sosial şəbəkələrdə aktiv şəkildə skeptik statuslar yazmağa başlamışdınız. Niyə heç vaxt sülhpərvər təşəbbüslərə inanmırsınız?

O zaman mən təkcə skeptik düşüncələrimi yox, həm də narahatlığımı paylaşırdım. Çünki erməni tərəfdən prosesə təkcə münaqişənin incəliklərindən, onun gerçəkliklərindən, başvermə səbəblərinin özəlliklərindən xəbərsiz olan və bu barədə tamamilə təhrif olunmuş təsəvvürlərə malik insanlar yox, “sülhpərvər” layihələr və ideologiyadan boğazına qədər doymuş insanlar da cəlb olunmuşdular. Onlar üçün Azərbaycan (söhbət ayrı-ayrı vətəndaşlardan yox, dövlət maşınından gedir) – hansısa gürcü kurortunda birlikdə bir neçə dostyana, xoş günlər keçirib sülh xəyalı qurduqları mehriban insanlar deyil. Reallıq tamamilə fərqlidir. Onların tanıdıqları yaxşı azərbaycanlı və hökuməti, siyasəti, ideologiyası və strateji planları ilə birlikdə Azərbaycan dövləti – heç də eyni şey deyil.

Öz növbəsində, Azərbaycan da nəinki öz cəmiyyətini sülhə hazırlamır, əksinə, ermənifob təbliğatını həm öz cəmiyyətinin daxilində gücləndirir, həm də ölkənin sərhədlərindən kənara ixrac edir. İyrənc erməni fobiyasının çoxluğu ermənilərə də, dünyaya da göstərdi ki, hətta o məşhur ən geniş avtonomiya şərtlərində belə, onları yaxşı heç nə gözləmir. Ki, əslində bu avtonomiya məsələsi də analoqu olmayan tolerantlıq və ermənilərlə sülh şəraitində yaşamaq söhbətləri kimi nağıldır.

Elə təsəvvür yaranır ki, siz Azərbaycana, ümumiyyətlə, sülhpərvər təşəbbüslərlə çıxış etmək haqqı tanımırsınız, hərçənd zərərçəkmiş tərəf olaraq bizə sülh haqqında danışmaq çox çətindir. Siz niyə bizə inanmırsınız və ya nə vaxt inanmağa hazır olacaqsınız?

Sülhə hazırlaşan tərəf Lev Əsgərovun imzasıyla çıxan məqalə tipli yazılar sifariş verib onlara görə pul ödəmir, digər tərəfə böhtan atıb dünyanın gülüş hədəfinə çevirmir və onu məhv etməyə səsləmir. Halbuki rəsmi Bakı erməniləri, azərbaycan cəmiyyətində və azərbaycanlılarla birlikdə yaşamağın onlar üçün ölümcül təhlükə olduğuna inandırmaq üçün əlindəki bütün vasitələrdən istifadə edir. Hətta buna görə pul da ödəyir. Ermənistan və Artsaxın (ermənilərin Qarabağa verdikləri ad – red.) hətta ən liberal əhval-ruhiyyəli vətəndaşları da bunu görürlər və özləri üçün nəticə çıxarırlar. Əgər Azərbaycan birgə yaşayışda, həqitətən, səmimi, məkrsiz şəkildə maraqlıdırsa, çox uzun bir yol keçməli olacaq. Bunun üçün ən aşağısı, “2021 təbliğat kampaniyası”na getməməlidir, ən yuxarısı isə – tədris prosesini akademik məcrasına qaytarmalı və öz cəmiyyətində, həqiqətən, tolerant insanlardan ibarət, heç olmazsa, bir nəsil yetişdirməlidir.