Azlogos
  • Kimlər var
  • Bizi tanı

Azərbaycanın ət, yağ, süd dərdi Sahil Qənbərli: "Heydər Əliyev Mərkəzi radikal qərar idi" Homolar niyə danışmağa başladılar? Vaksin diplomatiyası: Şərq - Qərb rəqabəti yeni müstəvidə Aygün Aslanlı: "Sevda Sultanova baş ifritədir" Mərkəzi Bankın yeni binası
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Naftalin qoxulu ritorika

Cavid Ramazanov Cavid Ramazanov
., Mövqe
22 Fevral 2020

Bizdə özünü haqlı sayan intellektualların, aktivistlərin, müxalif siyasilərin və digərlərinin onillərdir ki, öyrəşdiyi bir ritorika var: ittiham etmək və hökm çıxarmaq. İttiham edərkən və hökm çıxararkən, bir qayda olaraq, kobud ümumiləşdirmələr aparılır və küll halında ifşa etmək məqsədi güdülür. 

Bu çılpaq ifşa dilini müəyyən mənada başa düşmək olar: haqq göz görə-görə oğurlanırsa, açıq-aşkar ədalətsizlik törədilirsə və əksəriyyət bunu görməmək, eşitməmək və danışmamaq üçün kənara çəkilirsə, axı sən insansan, emosiyaların coşur, iştirakçıların hamısını ağ yuyub qara sərmək, təhqir və ifşa etmək istəyirsən.

Başadüşüləndir. Lakin istənilən halda, bunu peşəkarlıq nöqteyi-nəzərindən yetkin münasibət və ritorika hesab etmək olmaz. Üstəlik çılpaq ifşa dili həm də ona görə dəyərsizdir ki, ondan naftalin qoxusu gəlir: yaradıcı qısırlığın, emosional reaksionerliyin və basmaqəlib müxalif (daha geniş mənada) dilin əlamətləri var onda. Bizdə onillərdir bu dildən istifadə edənlər sadə bir həqiqəti əxz etmək istəmirlər: haqlı olmaq, təhqir və alçaltma dilindən istifadəyə haqq qazandırmır.  

Son seçkilərdə bu ritorikanın necə məhdud olduğuna bir daha şahid oldum. İş elə gətirdi ki, parlament seçkilərində seçkiləri müşahidə edən xarici bir qrupa tərcüməçilik edəsi oldum. Beləcə, öz ölkəmi və insanlarını ilk dəfə həm də xaricilərin gözüylə daha yaxından müşahidə etmək fürsəti qazandım.

Seçkilərdəki ən mühüm məqamlardan biri özlərini haqlı sayan, elə bir çox məqamlarda da haqlı olan kəslərin kobud və çılpaq ritorikalarına görə haqsız vəziyyətə düşməsi idi. Bu kəslər rəqiblərini və onların tərəfdarlarını (könüllü, ya qeyri-könüllü) müxtəlif epitet və metaforalarla təhqir etməkdən çəkinmir; öz mübarizələrini Xeyir və Şər mübarizəsi kimi görür və Şər sandıqlarını alçaldarkən, bunu normal və təbii bir şey hesab edirdilər.

Seçkilərdə ən çox eşitdiyim söz bu idi: Şərəfsiz…

Xeyir və Şər kimi mücərrəd anlayışları kənara qoysaq, konkret olan bir məsələ var: təhqir və alçaltma dilindən istifadə edən kəslərin də ən böyük istəyi seçkilərdə qalib olmaq və hakimiyyətə gəlmək idi. Əgər mahiyyət hakimiyyətə gəlmək kimi həssas bir məsələdən ibarətdirsə, daha səliqəli, daha demokratik və empatik bir dildən istifadə etmək məqbul sayılmazmı? Özünü demokrat hesab etməklə iş bitmir axı, tarix özünü dünyanın ən demokrat insanı kimi qələmə verib, hakimiyyətə gəldikdən sonra başkəsənə çevrilənlərin hekayətləriylə doludur. Demokrat insan danışığında, davranışında, evdə, çöldə, böhranlı və böhransız istənilən situasiyada demokrat olduğunu sübut etməyə çalışmalıdır.

Gediləsi uzun bir yol olan demokratiya yoluna çıxarkən, qurulan ritorika böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bir siyasətçinin, ziyalının, intellektualın miqyası isə onun ritorikasının dərinliyi ilə, dəyər yaratma gücü ilə ölçülə bilər. Bizdə dəyişiklik iddiasında olan əksəriyyətin ən çatışmayan xüsusiyyətlərindən biri budur. Seçkilərin təbliğat-təşviqat mərhələsində əksər namizədlər kütləni dəyər daşıyıcısına çevirməli və sürüdən fərd əmələ gətirməli olduqlarını unudaraq, bəsitcə xal toplamaq üçün mütləq kütlənin səviyyəsinə enirdilər. Seçkilərdən sonrakı mərhələ isə kütləvi “şərəfsiz, şərəfsizsən, şərəfsizsiniz” şüarlarının səslənməsiylə yadda qaldı. Hələ bu seçkilərdə müxalifətin daha qatı hissəsi iştirak etmirdi, iştirak etsəydi, necə bir vakxanaliya baş verəcəkdi, təsəvvür etmək çətin deyil…

Halbuki yaxın dövr dünya demokratiya hərəkatlarından, insan haqları mübarizələrindən çox şey öyrənmək olardı. Elə ən tez yada düşənləri Mahatma Qandi, Nelson Mandela və Martin Lüter Kinq kimi dəyər yaradıcılarının yaratdıqları hərəkatlardır. Bəlkə heç uzağa getməyə də ehtiyac yoxdur, bizim yaxından bələd olduğumuz Türkiyə siyasətində Ekrem İmamoğlunun öz davranışları və ritorikası ilə son İstanbul bələdiyyə seçkilərində qazandığı parlaq qələbəni yada salmaq kifayət edər. Qandi, Mandela, Kinq və İmamoğlu ritorikasında bol-bol “şərəfsiz” epitetindən istifadə etsəydi, təhqir və alçaltma dilindən yararlansaydı, çətin ki, tarixə düşər və böyük dəyişiklikləri həyata keçirə bilərdilər.

Kəskin tənqid və ifşa dilinə, verilən çoxsaylı vədlərə baxmayaraq, Azərbaycanda xalqın küll halında parlament seçkilərinə gəlməməsi bəlkə də təsadüf sayılmamalıdır. Siyasi mübarizənin Xeyir və Şər mübarizəsi kimi təqdim olunduğu bu qədər illər ərzində məlum oldu ki, sadə insanların əksəriyyəti Xeyir və Şər mövzusuna yaxından bələd olsalar da, mübarizəni bu müstəvidə görmürlər. Onlar bunu görmür və hərəkətə keçmirlər deyə, nə qədər istəsən tənqid və ifşa edə bilərsən, amma nə mənası, axı əvvəl-axır sənin bu insanlara daha çox ehtiyacın var. Seçici kimi, sosial baza kimi sənin yeganə resursun bu insanlardır, onlarla ümumi dil tapmalı olan sənsən, təbii ki, bunu həqiqətən istəyir və dərk edirsənsə.

Böyük ehtimalla, Azərbaycanda həqiqi siyasi, sosial və mədəni dəyişikliklər yeni ifadə formalarının və yeni yaradıcı yanaşmaların yaradılmasının əhəmiyyətini başa düşdükdən və bunları yaratdıqdan sonra baş verəcək. Siyasilərin, aktivistlərin və intellektualların qəlibləşmiş çılpaq ifşa dili isə nəinki köhnəlib, hətta çürüyüb və artıq işə yaramır. Yeni ifadə formaları və yanaşma metodları tapılmasa, çətin ki, hansısa böyük dəyişikliklərdən söhbət gedə bilər.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Oxumağa dəyər

56cd4e5182abec85b5aa65d94cca4f93
.

Azərbaycanın ət, yağ, süd dərdi

20 Yanvar 2021
136523998_2602941029998457_6968094506156195070_o
.

Sahil Qənbərli: “Heydər Əliyev Mərkəzi radikal qərar idi”

20 Yanvar 2021
12
.

20 Yanvara gedən yol

19 Yanvar 2021
4bffe6a4796c9511a402fbca114b4c36
.

Homolar niyə danışmağa başladılar?

19 Yanvar 2021
Bildschirmfoto 2021-01-19 um 09.28.26
.

Vaksin diplomatiyası: Şərq – Qərb rəqabəti yeni müstəvidə

19 Yanvar 2021
MyCollages (1)
.

Aygün Aslanlı: “Sevda Sultanova baş ifritədir”

18 Yanvar 2021

Redaktorun seçimi

Onanizm və onun insan psixikasına təsiri

Maskirovka

Qırmızı xəttlərlərsiz toplumun qırmızı xəttli adamları

Teymur Hacıyev: “Azərbaycanda operator tapa bilmirəm”

Qarabağ kinoda

Vaksinasiya söhbəti – vurmalımı, vurmamalımı?

Selcan: Feminizmin ilk qələbəsi

Arkadaşlar, azeriler psikopat

Praqa səfəri

“Qasım Süleymanov” barometri

Andre Morua: “Mənəvi dəyərlər – çürük əxlaqçıların mənasız uydurması deyil”

İnsanın Yer üzündə qoyduğu ən böyük iz aşkarlanıb

İmperatorların həqiqi siması

“Mövcud olmayan müqəddəs kitab” – Tora Ağabəyova təqdim edir

AXC dövründə Azərbaycan siyasi sisteminə xarici təsirlər: neft amili

Milçəklərin tanrısı

Rusiyanın pomidor siyasəti: siyasi embarqo, yoxsa…

“Netflix”iniz var?

Məhrumiyyətlər haqda gecə düşüncələri

Siyasi millət vs Folklor xalqı

Nadinc uşaq, yoxsa DDHS?

Onlar niyə boşanır?

Ermənistan adlı qlobus

Pul və karyera qazanmaq haqqında

Kimlik düşüncələri. Tarixi ekskursiya

Diasporanın gücü

İlham Əliyevə eşq və üsyan

Azərbaycan və İrlandiya

Cəfər Cabbarlının ölümü – 2

Azərbaycanın 100-illik iqtisadiyyatı: sabitlik və stabillik

Naftalin qoxulu ritorika

Cavid Ramazanov Cavid Ramazanov
., Mövqe
22 Fevral 2020

Bizdə özünü haqlı sayan intellektualların, aktivistlərin, müxalif siyasilərin və digərlərinin onillərdir ki, öyrəşdiyi bir ritorika var: ittiham etmək və hökm çıxarmaq. İttiham edərkən və hökm çıxararkən, bir qayda olaraq, kobud ümumiləşdirmələr aparılır və küll halında ifşa etmək məqsədi güdülür. 

Bu çılpaq ifşa dilini müəyyən mənada başa düşmək olar: haqq göz görə-görə oğurlanırsa, açıq-aşkar ədalətsizlik törədilirsə və əksəriyyət bunu görməmək, eşitməmək və danışmamaq üçün kənara çəkilirsə, axı sən insansan, emosiyaların coşur, iştirakçıların hamısını ağ yuyub qara sərmək, təhqir və ifşa etmək istəyirsən.

Başadüşüləndir. Lakin istənilən halda, bunu peşəkarlıq nöqteyi-nəzərindən yetkin münasibət və ritorika hesab etmək olmaz. Üstəlik çılpaq ifşa dili həm də ona görə dəyərsizdir ki, ondan naftalin qoxusu gəlir: yaradıcı qısırlığın, emosional reaksionerliyin və basmaqəlib müxalif (daha geniş mənada) dilin əlamətləri var onda. Bizdə onillərdir bu dildən istifadə edənlər sadə bir həqiqəti əxz etmək istəmirlər: haqlı olmaq, təhqir və alçaltma dilindən istifadəyə haqq qazandırmır.  

Son seçkilərdə bu ritorikanın necə məhdud olduğuna bir daha şahid oldum. İş elə gətirdi ki, parlament seçkilərində seçkiləri müşahidə edən xarici bir qrupa tərcüməçilik edəsi oldum. Beləcə, öz ölkəmi və insanlarını ilk dəfə həm də xaricilərin gözüylə daha yaxından müşahidə etmək fürsəti qazandım.

Seçkilərdəki ən mühüm məqamlardan biri özlərini haqlı sayan, elə bir çox məqamlarda da haqlı olan kəslərin kobud və çılpaq ritorikalarına görə haqsız vəziyyətə düşməsi idi. Bu kəslər rəqiblərini və onların tərəfdarlarını (könüllü, ya qeyri-könüllü) müxtəlif epitet və metaforalarla təhqir etməkdən çəkinmir; öz mübarizələrini Xeyir və Şər mübarizəsi kimi görür və Şər sandıqlarını alçaldarkən, bunu normal və təbii bir şey hesab edirdilər.

Seçkilərdə ən çox eşitdiyim söz bu idi: Şərəfsiz…

Xeyir və Şər kimi mücərrəd anlayışları kənara qoysaq, konkret olan bir məsələ var: təhqir və alçaltma dilindən istifadə edən kəslərin də ən böyük istəyi seçkilərdə qalib olmaq və hakimiyyətə gəlmək idi. Əgər mahiyyət hakimiyyətə gəlmək kimi həssas bir məsələdən ibarətdirsə, daha səliqəli, daha demokratik və empatik bir dildən istifadə etmək məqbul sayılmazmı? Özünü demokrat hesab etməklə iş bitmir axı, tarix özünü dünyanın ən demokrat insanı kimi qələmə verib, hakimiyyətə gəldikdən sonra başkəsənə çevrilənlərin hekayətləriylə doludur. Demokrat insan danışığında, davranışında, evdə, çöldə, böhranlı və böhransız istənilən situasiyada demokrat olduğunu sübut etməyə çalışmalıdır.

Gediləsi uzun bir yol olan demokratiya yoluna çıxarkən, qurulan ritorika böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bir siyasətçinin, ziyalının, intellektualın miqyası isə onun ritorikasının dərinliyi ilə, dəyər yaratma gücü ilə ölçülə bilər. Bizdə dəyişiklik iddiasında olan əksəriyyətin ən çatışmayan xüsusiyyətlərindən biri budur. Seçkilərin təbliğat-təşviqat mərhələsində əksər namizədlər kütləni dəyər daşıyıcısına çevirməli və sürüdən fərd əmələ gətirməli olduqlarını unudaraq, bəsitcə xal toplamaq üçün mütləq kütlənin səviyyəsinə enirdilər. Seçkilərdən sonrakı mərhələ isə kütləvi “şərəfsiz, şərəfsizsən, şərəfsizsiniz” şüarlarının səslənməsiylə yadda qaldı. Hələ bu seçkilərdə müxalifətin daha qatı hissəsi iştirak etmirdi, iştirak etsəydi, necə bir vakxanaliya baş verəcəkdi, təsəvvür etmək çətin deyil…

Halbuki yaxın dövr dünya demokratiya hərəkatlarından, insan haqları mübarizələrindən çox şey öyrənmək olardı. Elə ən tez yada düşənləri Mahatma Qandi, Nelson Mandela və Martin Lüter Kinq kimi dəyər yaradıcılarının yaratdıqları hərəkatlardır. Bəlkə heç uzağa getməyə də ehtiyac yoxdur, bizim yaxından bələd olduğumuz Türkiyə siyasətində Ekrem İmamoğlunun öz davranışları və ritorikası ilə son İstanbul bələdiyyə seçkilərində qazandığı parlaq qələbəni yada salmaq kifayət edər. Qandi, Mandela, Kinq və İmamoğlu ritorikasında bol-bol “şərəfsiz” epitetindən istifadə etsəydi, təhqir və alçaltma dilindən yararlansaydı, çətin ki, tarixə düşər və böyük dəyişiklikləri həyata keçirə bilərdilər.

Kəskin tənqid və ifşa dilinə, verilən çoxsaylı vədlərə baxmayaraq, Azərbaycanda xalqın küll halında parlament seçkilərinə gəlməməsi bəlkə də təsadüf sayılmamalıdır. Siyasi mübarizənin Xeyir və Şər mübarizəsi kimi təqdim olunduğu bu qədər illər ərzində məlum oldu ki, sadə insanların əksəriyyəti Xeyir və Şər mövzusuna yaxından bələd olsalar da, mübarizəni bu müstəvidə görmürlər. Onlar bunu görmür və hərəkətə keçmirlər deyə, nə qədər istəsən tənqid və ifşa edə bilərsən, amma nə mənası, axı əvvəl-axır sənin bu insanlara daha çox ehtiyacın var. Seçici kimi, sosial baza kimi sənin yeganə resursun bu insanlardır, onlarla ümumi dil tapmalı olan sənsən, təbii ki, bunu həqiqətən istəyir və dərk edirsənsə.

Böyük ehtimalla, Azərbaycanda həqiqi siyasi, sosial və mədəni dəyişikliklər yeni ifadə formalarının və yeni yaradıcı yanaşmaların yaradılmasının əhəmiyyətini başa düşdükdən və bunları yaratdıqdan sonra baş verəcək. Siyasilərin, aktivistlərin və intellektualların qəlibləşmiş çılpaq ifşa dili isə nəinki köhnəlib, hətta çürüyüb və artıq işə yaramır. Yeni ifadə formaları və yanaşma metodları tapılmasa, çətin ki, hansısa böyük dəyişikliklərdən söhbət gedə bilər.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Oxumağa dəyər

56cd4e5182abec85b5aa65d94cca4f93
.

Azərbaycanın ət, yağ, süd dərdi

20 Yanvar 2021
136523998_2602941029998457_6968094506156195070_o
.

Sahil Qənbərli: “Heydər Əliyev Mərkəzi radikal qərar idi”

20 Yanvar 2021
12
.

20 Yanvara gedən yol

19 Yanvar 2021
4bffe6a4796c9511a402fbca114b4c36
.

Homolar niyə danışmağa başladılar?

19 Yanvar 2021
Bildschirmfoto 2021-01-19 um 09.28.26
.

Vaksin diplomatiyası: Şərq – Qərb rəqabəti yeni müstəvidə

19 Yanvar 2021
MyCollages (1)
.

Aygün Aslanlı: “Sevda Sultanova baş ifritədir”

18 Yanvar 2021

Facebook Youtube Instagram Twitter

az-ag

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video

Redaksiya

Təsisçi: Prof. Məsud Aşina

Baş redaktor: Ələkbər Əliyev

Şef redaktor: Elmir Mirzəyev

Redaktor: Aygün Aslanlı

Texniki direktor: Camal Əli

Kino: Sevda Sultanova

İncəsənət: Emin Əliyev

Elm: Hacı Hacıyev

Tarix: Tural Həmid

İqtisadiyyat: Dünya Sakit

Foto: Abbas Atilay

Qrafika: Gündüz Ağayev

Dizayn: Sahil Qənbərli

Tərcüməçilər: Rəvan Quluzadə, Fəxri Qocayev

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

Göndər Cancel