Azlogos
  • Kimlər var
  • Bizi tanı

Homoseksuallıq və homofobiya. Made in Europa İnkubatordan çıxmışlar. “Sürü psixologiyası” nə üçün zərurətdir? Bakirə intiharlar Xocalı qətliamı haqqında hər şey Qaralar üçün İsrail Rəqəmsal konslager
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Höte yox, Goethe

AzLogos AzLogos
., Kültür
01 Sentyabr 2019

Hörmətli oxucular, saytımızın yazarları və tərcüməçiləri.

Azlogos olaraq mədəni bir inqilab cəhdinin bünövrəsini qoymaq qərarına gəldik. Bundan sonra saytımızda orijinalı latın əlifbasında olan xarici şəxs adlarının transliterasiya olunmasına yol verilməyəcək.

Transliterasiya nədirʔ

Transliterasiya – bir yazı sistemindəki hərflərin digər yazı sistemində uyğun hərflərlə əvəzlənməsinə deyilir. Məsələn, orijinalı kiril əlifbasına aid “Маяковский” soyadını biz öz latın əlifbamızla “Mayakovski” şəklində yazırıq. Yaxud fransız rəssamı Renoir-ın soyadı kiril əlifbasında “Ренуар” şəklində yazılır. Misallardan gördüyümüz kimi transliterasiya hadisəsi fərqli yazı sistemi istifadə edən dillər arasında baş verir. Eyni yazı sistemi istifadə edən dillərdə isə buna ehtiyac qalmır. Latın əlifbası istifadə edən bütün dillərdə şəxs adları orijinalda olduğu kimi saxlanılır. Məsələn, ş səsinin almancada Sch, ingiliscədə isə Sh ilə yazılmasına baxmayaraq nə almanlar Shakespeare əvəzinə Schakespeare (yaxud Schekspier) yazır, nə də ingilislər Schiller əvəzinə Shiller. Eləcə də Rousseau-nun (bizdə hələ də soyadı Russo kimi yazılan fransız filosofu) soyadı nə italyancada, nə də ispancada transliterasiyaya məruz qalmır.

Biz isə əvvəllər kiril əlifbası istifadə etdiyimizdən (yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, fərqli əlifbalar arasında transliterasiya nəinki sadəcə olaraq icazəveriləndi, hətta qaçılmazdır) hələ də sanki özümüzü latın yazı sistemi ailəsində rahat hiss eləmirik. Churchill əvəzinə Çörçil, Voltaire əvəzinə Volter yazırıq.

İlk ağıla gələn sual: axı biz onları oxuya bilməyəcəyik. (Lap “Qəm pəncərəsi” filmində Arif Quliyevin qəhrəmanının “axı biz qanmırıq sən nə danışırsan“ replikası kimi.) Buna cavabımız: Canımız çıxacaq, öyrənəcəyik. Latın əlifbası istifadə etmək kimi bir lüks əldə etmiş xalq olaraq, bir balaca əziyyət çəkməyimizin ziyanı olmaz. Həm də necə ola bilər bir azərbaycanlı Descartes-la (Dekart) maraqlansın, amma bu böyük riyaziyyatçı və filosofun soyadının demək olar ki, bütün dünyada (!) necə yazıldığını bilmək onun karına gələsi olmasınʔ

Onsuz da, 1-2 şəxs adının orijinaldakı yazılışından xəbər tutan adam, sistemi artıq anlamağa başlayır və növbəti rast gəldiyi şəxs adlarını get-gedə daha rahat oxuyur. Beləliklə almanların, fransızların, italyanların yazı qaydalarını öyrənmiş olur, bir az dünyagörüşü genişlənir və sivil dünyaya mədəni inteqrasiya prosesində əhəmiyyətli addım atılır – insanlar özlərini Avropa ailəsinin üzvü kimi görməyə başlayır.

Üzvlük demişkən, onun bərabərhüquqlu olmasına da nəzarət lazımdır – xarici ölkələrdə də bizim şəxs adları olduğu kimi yazılmalıdır. Yəni Üzeyir Hacıbəylinin soyadı xaricdə Hajibayli, ya da Hajibeyli kimi deyil, məhz Hacıbəyli şəklində yazılmalıdı. Qoy onlar da bilsin ki, bu gözəl əlifba bizim dilimizə necə uyğunlaşıb. Bizimlə maraqlanırlarsa, zəhmət çəksinlər cəmi 1-2 hərfi necə istifadə etdiyimizi də öyrənsinlər. Əminik ki, bu onların özləri üçün də maraqlı olacaq.

Məsələnin ən ağrılı tərəflərindən biri də budur ki, latın yazı sistemi daxilində transliterasiya edən, yəni ala qarğa yalnız… bizik. Bu yazı sistemindən istifadə edən bütün dillər, hətta İndoneziya və Malayziya dilləri də eyni yazı sistemi daxilində transliterasiyadan çəkinir.

Yəqin çoxumuz bilmirik ki, qonşu və ortaq mədəniyyət yoldaşımız Türkiyədə də 1980-lərə qədər əcnəbi şəxs adları səsləndiyi kimi yazılırdı. Amma demək olar ki, 50 illik latın əlifbası istifadəsindən sonra nəhayət  əmin olublar ki, bu doğru yol deyil. Biz o yolun artıq 30 ilə yaxınını keçmişik, belə çıxır hələ azı 20 il də gözləməliyik ki, buna əmin olaqʔ

Eyni zamanda son illərdə Türkiyədə müzakirə edilən oxşar transliterasiya problemi barədə də fikrimizi bildirək, çünki bizim də media – xüsusilə xarici radiostansiyalara aid saytlar bu səhvi buraxır. Söhbət orijinalı ərəb, ya da farsca olan şəxs adlarının ingiliscəyə olunmuş transliterasiyasından gedir. Məsələn, əgər adamın adı ingiliscədə Mohammad və yaxud Hossain kimi yazılırsa, biz azərbaycanca onu Məhəmməd və ya Hüseyn kimi yazmalıyıq. Əvvəla, bu adların orijinalı ərəb əlifbasında yazılır. Ona görə də başqa əlifbaya keçiriləndə hərənin öz dilinə uyğun transliterasiya etməsinə haqq qazandırmaq olar. Yəni ərəbcə محمد yazısını ingilislər Mohammad, almanlar Mohammed, fransızlar Mohamet şəklində yaza bildiyi kimi, biz də Məhəmməd yazmalıyıq. İkincisi də bu ad artıq bizim mədəniyyətimizdə kifayət qədər köklü şəkildə oturduğuna görə, öz istədiyimiz kimi yaza bilərik.

Beləliklə, bizə yazı və tərcümələr göndərən bütün dostlardan xahiş edirik ki, yazılarında əcnəbi şəxs adlarının lüzumsuz transliterasiyasına yol verməsinlər. İstəyə uyğun olaraq, əgər buna ehtiyac görürlərsə, mötərizə içində doğru səslənməsini qeyd etsinlər. Bunu xalqımızın mədəni və sivilizasiya seçimi məsələsi olaraq görürük və başqa media organlarını da bu addımı atmağa çağırırıq. Arzu edirik ki, bu məsələnin inzibati çözümü də çox uzaqlarda deyil və məsələnin həllində sağlam məntiq və beynəlxalq standartlara uyğunluq meyli qalib gələcək.

AzLogos

Həmçinin baxın:

Qrafika dəyişimi sivilizasion seçim kimi

 

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

NSAC_gay_men
.

Homoseksuallıq və homofobiya. Made in Europa

01 Mart 2021
Kak-vse-1-1024x717
.

İnkubatordan çıxmışlar. “Sürü psixologiyası” nə üçün zərurətdir?

28 Fevral 2021
_117157217_sevilatakiiyeva
.

Bakirə intiharlar

27 Fevral 2021
172660_1fxvzwseap
Kültür

Sarabskinin döyülməklikləri

27 Fevral 2021
1308428334_993221_41
.

Xocalı qətliamı haqqında hər şey

26 Fevral 2021
Qaralar üçün İsrail
.

Qaralar üçün İsrail

26 Fevral 2021

Redaktorun seçimi

Vaxt və pul – ikisi eyni anda bitməməlidir

Platforma

Seksuallıq nədir və necə dəyişir?

Alman xalqını formalaşdıran təhsil sistemi

Həkimlər barədə pSevdo söhbət

Rəsulzadə o yazısına başqa bir başlıq qoya bilməzdimi?

İtirilmiş toyuqların axtarışında

OneWeb qlobal internet layihəsi ilk peyklərini orbitə çıxarıb

“Emiqrant”. Roman. Doğrudan.

Rəna Əfəndi təqdim edir – “Heç bilmirəm evim hələ də dururmu…”

“Əsrimizin Siyavuşu” və “Patriarxın payızı”

 Müharibə, Hakimiyyət və Xalq

Dünya Bankının dörd il əvvəlki təklifi niyə göydə qalıb?

Çuşka akademizm, akademik çuşkalıq

Kim? Nə? Necə?

“Anna Karenina” və kişilər haqqında

Atomik Türkiyə 

Memarlıqda yeni era

Çin, bəşər tarixində ilk dəfə Ayın qaranlıq tərəfinə missiya göndərib

Gürcüstan etirazları

Yaradıcı birliklər nəyə lazımdır?

Posthumanizm dövründə sevgi

Toyotadan “gələcəyin şəhəri” prototipi

Mart qırğını olduğu kimi

Bəlkə də virus yerin altında yetkinləşir

Şəxsi lüstrasiya

İslahatdan razı qalan Vergilər

Səhra evi – daşların harmoniyası

1984, yoxsa 2020?

İlham Əliyevə eşq və üsyan

Höte yox, Goethe

AzLogos AzLogos
., Kültür
01 Sentyabr 2019

Hörmətli oxucular, saytımızın yazarları və tərcüməçiləri.

Azlogos olaraq mədəni bir inqilab cəhdinin bünövrəsini qoymaq qərarına gəldik. Bundan sonra saytımızda orijinalı latın əlifbasında olan xarici şəxs adlarının transliterasiya olunmasına yol verilməyəcək.

Transliterasiya nədirʔ

Transliterasiya – bir yazı sistemindəki hərflərin digər yazı sistemində uyğun hərflərlə əvəzlənməsinə deyilir. Məsələn, orijinalı kiril əlifbasına aid “Маяковский” soyadını biz öz latın əlifbamızla “Mayakovski” şəklində yazırıq. Yaxud fransız rəssamı Renoir-ın soyadı kiril əlifbasında “Ренуар” şəklində yazılır. Misallardan gördüyümüz kimi transliterasiya hadisəsi fərqli yazı sistemi istifadə edən dillər arasında baş verir. Eyni yazı sistemi istifadə edən dillərdə isə buna ehtiyac qalmır. Latın əlifbası istifadə edən bütün dillərdə şəxs adları orijinalda olduğu kimi saxlanılır. Məsələn, ş səsinin almancada Sch, ingiliscədə isə Sh ilə yazılmasına baxmayaraq nə almanlar Shakespeare əvəzinə Schakespeare (yaxud Schekspier) yazır, nə də ingilislər Schiller əvəzinə Shiller. Eləcə də Rousseau-nun (bizdə hələ də soyadı Russo kimi yazılan fransız filosofu) soyadı nə italyancada, nə də ispancada transliterasiyaya məruz qalmır.

Biz isə əvvəllər kiril əlifbası istifadə etdiyimizdən (yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, fərqli əlifbalar arasında transliterasiya nəinki sadəcə olaraq icazəveriləndi, hətta qaçılmazdır) hələ də sanki özümüzü latın yazı sistemi ailəsində rahat hiss eləmirik. Churchill əvəzinə Çörçil, Voltaire əvəzinə Volter yazırıq.

İlk ağıla gələn sual: axı biz onları oxuya bilməyəcəyik. (Lap “Qəm pəncərəsi” filmində Arif Quliyevin qəhrəmanının “axı biz qanmırıq sən nə danışırsan“ replikası kimi.) Buna cavabımız: Canımız çıxacaq, öyrənəcəyik. Latın əlifbası istifadə etmək kimi bir lüks əldə etmiş xalq olaraq, bir balaca əziyyət çəkməyimizin ziyanı olmaz. Həm də necə ola bilər bir azərbaycanlı Descartes-la (Dekart) maraqlansın, amma bu böyük riyaziyyatçı və filosofun soyadının demək olar ki, bütün dünyada (!) necə yazıldığını bilmək onun karına gələsi olmasınʔ

Onsuz da, 1-2 şəxs adının orijinaldakı yazılışından xəbər tutan adam, sistemi artıq anlamağa başlayır və növbəti rast gəldiyi şəxs adlarını get-gedə daha rahat oxuyur. Beləliklə almanların, fransızların, italyanların yazı qaydalarını öyrənmiş olur, bir az dünyagörüşü genişlənir və sivil dünyaya mədəni inteqrasiya prosesində əhəmiyyətli addım atılır – insanlar özlərini Avropa ailəsinin üzvü kimi görməyə başlayır.

Üzvlük demişkən, onun bərabərhüquqlu olmasına da nəzarət lazımdır – xarici ölkələrdə də bizim şəxs adları olduğu kimi yazılmalıdır. Yəni Üzeyir Hacıbəylinin soyadı xaricdə Hajibayli, ya da Hajibeyli kimi deyil, məhz Hacıbəyli şəklində yazılmalıdı. Qoy onlar da bilsin ki, bu gözəl əlifba bizim dilimizə necə uyğunlaşıb. Bizimlə maraqlanırlarsa, zəhmət çəksinlər cəmi 1-2 hərfi necə istifadə etdiyimizi də öyrənsinlər. Əminik ki, bu onların özləri üçün də maraqlı olacaq.

Məsələnin ən ağrılı tərəflərindən biri də budur ki, latın yazı sistemi daxilində transliterasiya edən, yəni ala qarğa yalnız… bizik. Bu yazı sistemindən istifadə edən bütün dillər, hətta İndoneziya və Malayziya dilləri də eyni yazı sistemi daxilində transliterasiyadan çəkinir.

Yəqin çoxumuz bilmirik ki, qonşu və ortaq mədəniyyət yoldaşımız Türkiyədə də 1980-lərə qədər əcnəbi şəxs adları səsləndiyi kimi yazılırdı. Amma demək olar ki, 50 illik latın əlifbası istifadəsindən sonra nəhayət  əmin olublar ki, bu doğru yol deyil. Biz o yolun artıq 30 ilə yaxınını keçmişik, belə çıxır hələ azı 20 il də gözləməliyik ki, buna əmin olaqʔ

Eyni zamanda son illərdə Türkiyədə müzakirə edilən oxşar transliterasiya problemi barədə də fikrimizi bildirək, çünki bizim də media – xüsusilə xarici radiostansiyalara aid saytlar bu səhvi buraxır. Söhbət orijinalı ərəb, ya da farsca olan şəxs adlarının ingiliscəyə olunmuş transliterasiyasından gedir. Məsələn, əgər adamın adı ingiliscədə Mohammad və yaxud Hossain kimi yazılırsa, biz azərbaycanca onu Məhəmməd və ya Hüseyn kimi yazmalıyıq. Əvvəla, bu adların orijinalı ərəb əlifbasında yazılır. Ona görə də başqa əlifbaya keçiriləndə hərənin öz dilinə uyğun transliterasiya etməsinə haqq qazandırmaq olar. Yəni ərəbcə محمد yazısını ingilislər Mohammad, almanlar Mohammed, fransızlar Mohamet şəklində yaza bildiyi kimi, biz də Məhəmməd yazmalıyıq. İkincisi də bu ad artıq bizim mədəniyyətimizdə kifayət qədər köklü şəkildə oturduğuna görə, öz istədiyimiz kimi yaza bilərik.

Beləliklə, bizə yazı və tərcümələr göndərən bütün dostlardan xahiş edirik ki, yazılarında əcnəbi şəxs adlarının lüzumsuz transliterasiyasına yol verməsinlər. İstəyə uyğun olaraq, əgər buna ehtiyac görürlərsə, mötərizə içində doğru səslənməsini qeyd etsinlər. Bunu xalqımızın mədəni və sivilizasiya seçimi məsələsi olaraq görürük və başqa media organlarını da bu addımı atmağa çağırırıq. Arzu edirik ki, bu məsələnin inzibati çözümü də çox uzaqlarda deyil və məsələnin həllində sağlam məntiq və beynəlxalq standartlara uyğunluq meyli qalib gələcək.

AzLogos

Həmçinin baxın:

Qrafika dəyişimi sivilizasion seçim kimi

 

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

NSAC_gay_men
.

Homoseksuallıq və homofobiya. Made in Europa

01 Mart 2021
Kak-vse-1-1024x717
.

İnkubatordan çıxmışlar. “Sürü psixologiyası” nə üçün zərurətdir?

28 Fevral 2021
_117157217_sevilatakiiyeva
.

Bakirə intiharlar

27 Fevral 2021
172660_1fxvzwseap
Kültür

Sarabskinin döyülməklikləri

27 Fevral 2021
1308428334_993221_41
.

Xocalı qətliamı haqqında hər şey

26 Fevral 2021
Qaralar üçün İsrail
.

Qaralar üçün İsrail

26 Fevral 2021
Facebook Youtube Instagram Twitter

az-ag

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos

Redaksiya

Təsisçi: Prof. Məsud Aşina

Baş redaktor: Ələkbər Əliyev

Şef redaktor: Elmir Mirzəyev

Redaktor: Aygün Aslanlı, Sevda Sultanova

Texniki direktor: Camal Əli

İncəsənət: Emin Əliyev

Elm: Hacı Hacıyev

Tarix: Tural Həmid

İqtisadiyyat: Dünya Sakit

Foto: Abbas Atilay

Qrafika: Gündüz Ağayev

Dizayn: Sahil Qənbərli

Tərcüməçilər: Rəvan Quluzadə, Fəxri Qocayev

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

Göndər Cancel