“Zəhər tuluğu” – maraqlı filmdir. Orada azərbaycanlıları idarə edən, həyatını zəhərə çevirən iki məsələ lap qabarıq göstərilir: mentalitet və rüşvət.
Bu iki şey adamları vicdansız, əzaizil, ikiüzlü və qatil etməyə qabildir.
Taleh Yüzbəyov və Orxan Mərdan rejissor kimi işin öhdəsindən yaxşı gəliblər. Bu kino haqda son illərdə Azərbaycanda istehsal olunmuş “ən uğurlu filmlərdən biri” demək olar. “Zəhər tuluğu” təbii ki, boşluqlardan xali deyil. Əsas məqam odur ki, indi o, “ekran əsəri” adlandırılmağa layiqdir.
Ümumiyyətlə bizdə xeyli peşəkar aktyor var, sadəcə onları karikaturaya döndərənlər işini bacarmayan rejissorlardır. Yerli serial və filmlərə diqqət edəndə görürük ki, hətta orada iştirak edən korifey sənətkarlar belə izləyicinin könlünü oxşamır. Heç şübhəsiz kinonu kino edən əsas lokomotiv rejissordur. Kristof Valts (Christoph Waltz) kimi dahi aktyoru da bizim siravi filmlərdən birində çəkməyə cəhd etsələr, adam ekranda özünü realizə edə bilməyən qeyri-peşəkar kimi görünəcək.
Əlqərəz. Rejissor zibildən konfet kağızı qayırmağı bacardıqda, o rejissor ola bilir. Yoxsa ki, apar tulla. Özümün də aktyor kimi fəaliyyəti olduğu üçün “aktyorları zibil saymıram” tipli haqq qazandırma mövqeyinə keçməyəcəyəm.
Beləliklə, cənab Mərdan və Yüzbəyov izləyicilərə “dadlı bədii şirniyyat” ziyafəti hazırlaya biliblər. “Zəhər tuluğu” dramatik janrda olan qara yumorla əhatələnmiş bədii nümunədir. Bu nümunə “xalq ən çox komediya izləmək istəyir” mifini qırdı. Həmin kövrək mif soxuşdurulmuş, qondarma olduğu üçün adi küləyin təsiri ilə yerindən qopub, döşəməyə düşüb, çilik-çilik oldu. Statistik reytinqə diqqət eləsək, “Zəhər tuluğu”nu izləmək üçün kinoteatrların necə dolub-daşdığını görə bilərik. Bəli, film prokata çıxandan bəri geniş auditoriya ilə qarşılaşmağı bacardı.
Yutubda Taleh Yüzbəyovun qısametrajlı “Zəhər tuluğu” seriyalarını izləyənlər əvvəldən tammetrajlı filmə müəyyən qədər hazırlıqlı olurlar. Hətta qısametrajlı hissələrə baxmasanız belə əsas kinonu izləməklə yarımçıq qalmış sayılmazsınız. Ssenaristlər və rejissorlar bunu nəzərə alıblar. Bütün hallarda kinotetra getməmiş, yutubu açıb, “Zəhər tuluğu”nun əvvəlki qısametrajlı seriyalarına baxa bilərsiniz.
Spoyler verməməyə çalışacağam. Filmin əsas qəhrəmanı 34 yaşlı Adil adlı yetkin kişidir. O, acıdil, kobud, qaraqabaq xarakteri ilə zəhər tuluğuna çevrilib. Adil özünə senzura qoymur. Nə xoşuna gəlmədisə, sözü yaş əsgi kimi “şap” deyə adamın üzünə çırpır. Çırpılan şeylərin hamısı da həqiqətlər olur. Sadəcə bu həqiqətlər nəzakətsiz, aşırı kobudluqla ifadə olunur. Kino Adilin bıçaqlandığı səhnə ilə başlayır. Kobudluğu heç cür götürməyən biri Adili bıçaqlayıb, aradan çıxmışdı. İzləyicilər ilk dəqiqələrdən bunun səbəbini anlayacaqlar.
Adil xəstəxanada yatır, sağalır və dostu Şakir onu xəstəxanadan çıxaranda, onların avtomobilinə hamilə qadın soxulur. Leyla adlı gənc qadın xəstəxanada onu aborta məcbur edən ərindən və qayınanasından qaçıb, Şakirin maşınına gizlənir. Övladının qız olacağı üçün Leylanı məcburi aborta sövq etmək istəyirlər. Macəra da bu səhnədən sonra başlayır.
“Zəhər tuluğu” iki paralel xətt üzrə inkişaf edən kinolardandır. Bu tərzi dünya film sənayesində öz dəst-xəttinə çevirən bir neçə kinorejissor var. Yadıma meksikalı rejissor Alexandro İnniaritunun stilistikası düşür. Yenə də hansısa kopipeyst görmürük. Bu əladır.
“Zəhər tuluğu” keçmişdə və indiki zamanda cərəyan edir. Keçmişə dönüş fləşbek effekti ilə yerindəcə, ustalıqla uyğunlaşdırılıb. Əvvələ dönüş daha çox Adilin necə zəhər tuluğuna çevrilməsi ilə əlaqəlidir. Bir şey var ki, Adil elə əvvəldən özünü kobud ifadə edən biri idi, sadəcə qızı Şəmsin başına gələnlər onu lap kəskin zəhər tuluğuna çevirdi. Əslində baş qəhrəman mənəvi dəyərləri olan, vicdanlı insandır. Yaşadıqları isə onu lap canavara çevirib. O, sevgisini, qayğısını da adamı iynələyərək nümayiş etdirir. Sərt mövqeyi, döyüşçü duruşu ilə bir daha incidilmək istəmədiyini bildirir. Adil ətrafa belə bir mesaj verir: “heç kim cürət edib, qəlbimi qırmağa çalışmasın.”
Belə sərtlik ən çox elə onun özünü incidir. Gərginliyi bir dəqiqə belə səngiməyən Adil, başqalarını acılayarkən, dolayı yolla ən çox özünü incidir. Onun üz ifadəsi, sifətindəki hər əzələ “imdad” deyə bağırır. Həmin kömək çağırışı “içimdəki canavardan yorulmuşam” enerjisindən xəbər verir. Ancaq Adil, bu hala öyrəşib. Acıdilliyi onun qılıncı, üzündəki sərtliyi isə qalxan rolunu oynayır.
Səbəbsiz heç nə yoxdur. Təsir – əks təsirə bərabərdir. Adilin temperamenti yaşadığı ağrı-acılı hadisələr hesabına formalaşıb. Xoşagəlməz emosiyalar insanın əhval-ruhiyyəsini yaradır. Aylarla davam edən yer salmış, lövbər atmış əhval-ruhiyyə xarakterin səciyyəvi xüsusiyyətini inşa edir. Beləcə insan temperamenti yaranır. Adil kimi adamlar da xroniki stress və aqressiya daşıyıcısı kimi ömür sürür, zəhərini ətrafa səpməklə qismən rahatlıq tapırlar. Taleh Yüzbəyov Adil rolunu peşəkarca canlandırıb.
“Zəhər tuluğu” filmində xoşuma gəlməyən nüanslara da toxunum. Aktyor oyunu əntiqə olsa da, kinoda iki dəfə pafoslu səhnə ilə qarşılaşırıq. “Ekrana oynanılan” birinci səhnə Leylanın əmisi arvadının həyasızlığı idi. Orada kəskin isterikanın dozası həddindən artıq olub. Hərçənd kinoteatrda izləyicilər o səhnədən cuşa gəlib, alqışlamışdılar. Kinoya baxan tanışım da aktrisa Hüsniyyə Mürvətovanın bağırtılı həyasızlığını bəyəndiyini demişdi. Bu, əlbəttə daxili auditoriyanı vəcdə gətirə bilən məqamdır, sadəcə, o tərz, peşəkar stilistika üçün artıq səhnə sayılırdı.
İkinci pafos Adilin qızını qucağında tutub, yeriyərək ağlaması səhnəsində idi. Aşırı Türkiyə dram tərzinə nə ehtiyac var?! Onsuz da həmin səhnə özü-özlüyündə ağırlığı ilə izləyicini incidir. Həm də pantomimanı çox yaxşı bacaran Yüzbəyov adi susmağı ilə belə üzündə lazımi ifadələr yarada bilən aktyordur.
Əlixan Rəcəbov Cəmo obrazını çox yaxşı canlandırıb. Sadəcə həmin obraz filmdə “ən artıq” rol kimi işlənib. Aktyorun oyunu əla olsa da, varlığı göz deşirdi. Cəmo film boyu qeyri-funksionallığı ilə çox səhnələri “bəzəyib”. Onun əsas “vəzifəsi” kuliminasiyaya səbəb olsa da, rejissorlar həmin rolu nisbətən epizodik şəkildə “yumşalda” da bilərdilər.
Belə! Arzu edirəm Azərbaycan kommersiya filmi o qədər inkişaf etsin ki, energetik və alkoqollu içkilərin sponsorluğuna ehtiyac duymasın.
“Zəhər tuluğu” filmi izlənməli, ləzzətli kinodur. Gedin izləyin, zövq alın.