Chevening təqaüdü
Xaricdə oxumaq həmişə arzum olub. İlk atdığım addım ABŞ-da təhsil almaq üçün Global UGRAD mübadilə proqramına müraciət etmək olmuşdu. Beləcə, iyirmi yaşımda 3 qalibdən biri oldum və bakalavrın son ilində Miçiqan ştatında təhsil aldım. Ancaq bu, 10 yaşımdan bəri qarşıma qoyduğum böyük hədəfimi təmin etmədi: arzum sırf İngiltərədə, Londonda təhsil almaq idi. Nədənsə, bu hədəfimə çatmaq üçün kifayət qədər qərarlı deyildim, illər isə ötüb keçirdi. Nəhayət keçən yay Chevening Təqaüdünə müraciət etmək qərarına gəldim.
“Foreign and Commonwealth Office (FCO)” tərəfindən maliyyələşdirilən, çox rəqabətli və nüfuzlu bir təqaüddür Chevening. Bu proqram öz sahəsində artıq müəyyən təcrübəyə malik olanlar üçün nəzərdə tutulub və rəqiblər öz peşələrində mütəxəssis olan şəxslərdir. Qeyd edim ki, müraciət etdiyim zaman 22-23 yaşım var idi və bu il ölkəmizdən seçilən ən gənc iştirakçı oldum. Proses asan görünsə də, çoxlu enerji tələb edir və ümumilikdə, düz bir il çəkir. Cheveningin üç mərhələdən ibarət seçimi var: ilk öncə onlayn müraciət edirsiz, daha sonra müsahibəyə qatılırsız və sonda universitetə qəbul olduğunuz barədə sənəd təqdim edirsiz. Prosesi çətinləşdirən odur ki, nəticədə qalib olmaq üçün eyni vaxtda həm təqaüdün özünü, həm də ayrıca universitetlərə müraciət edib onlardan təklif almaq lazımdır. Yalnız ikisi birlikdə sizi finalçı edir. Hər il Azərbaycandan bir neçə nəfər seçilir və 2019-cu ildə təqaüdün 9 qalibindən biri də mən oldum. Bu təqaüd bütün səyahət və yaşayış xərclərinizi, dünyanın ən yaxşı akademik mərkəzlərinin birində – İngiltərədə təhsilinizi qarşılayır. Təqaüddə aylıq yaşayış haqqı da nəzərdə tutulub.
İngiltərə təhsil sistemi
Burdakı təhsil sistemi Azərbaycan təhsilindən bir çox cəhətlərilə fərqlənir. Azərbaycandan yoldaşlar dərslərin, materialların çətin olub-olmadığını tez-tez soruşur. Müqayisə üçün çox şey var, çünki bu, mənim ikinci magistr dərəcəmdi və birinci magistr təhsilimi Xəzər Universitetində almışam. Cavabım həmişə belə olur ki, dərslər daha çətin yox, sadəcə müqayisə edilməyəcək dərəcədə fərqlidir. İngiltərədəki bütün sistem elə hazırlanıb ki, ilin sonunda həqiqətən də bir tədqiqatçıya çevrilə bilərsiniz. Burdakı təhsil çoxlu “self-study”, yəni öz-özunə oxumaq tələb edir. Müəllimlərlə keçirilən sessiyalardan sonra kitabxanada təxminən 3-4 saat müstəqil vaxt keçirməyiniz, oxumağınız nəzərdə tutulur. Mənə qəribə gələn əlbəttə ki, bir tələbə olaraq bizdən nəyin gözləndiyini bilməyimizdir. İngiltərə təhsilinin bu səbəbdən unikal olduğunu düşünürəm. Müstəqilliyiniz və təkbaşına qərar qəbul etmə qabiliyyətiniz güclü inkişaf etdirilir. Hər dərsdən sonra nə oxuyacağınıza belə özünüz qərar verirsiniz, müəllim sadəcə istiqamət verir. Enerjinizi dəyərli biliklərə fokuslaya bilmək üçün tənqidi düşüncəyə sahib olmalısınız.
İngiltərədə həyat tərzim
Təhsildən əlavə asudə vaxt da var axı. Açığı, London gözlədiyimdən daha multikultural gəldi mənə. «Əsl» ingilis tapmaq bir az çətindir, çünki ətrafda hər kəs digər millətlərin nümayəndələridir. Əslində, bir çox mədəniyyətin bir yerdə müşahidə edilməsi müxtəlif adət-ənənələrin öyrənilməsi, bir çox dilin tanınması və mətbəxlərin dadılması üçün unikal fürsətdir.
Bura köçəndən bəri həyat tərzimin tamam dəyişdiyini müşahidə edirəm, çünki Azərbaycanda böyük ailəmlə yaşayırdım, bir evdə 10 nəfər idik. Əvvəllər tək yaşamaq bir az qeyri-adi gəlirdi, lakin şəhərin “tempini” bircə dəfə tuta bilsəniz, sonrası asan olacaq. Tamamilə yad bir yeri gün keçdikcə daha çox öz evin kimi hiss edirsən, yeni dostluqlar qurursan, maraqlı yerlər kəşf edirsən – sevimli kafe, sevimli market… Beləcə, həyat öz axarına düşür. Üstəgəl Bakıda olduğu kimi burada da özümü daim inkişaf etdirməyə çalışıram. Məsələn, bəzən rəsm çəkirəm, kitabımı yazmağa davam edirəm, fitneslə məşğul oluram və ya vaxtım olanda bədii ədəbiyyat oxuyuram.
Düzünü desəm, bunların hamısına vaxt çatdırmaq çətin, amma mümkündür.
Xaricdə yaşamağın çətinliyi
Xarici ölkədə təkbaşına yaşamağın çətinlikləri olsa da, çevrəmdəki insanların dəstəyini həmişə hiss edirəm və bu dəstəyin əhəmiyyəti danılmazdır. Şübhəsiz, burada daha çox məsuliyyətli olmağım tələb olunur, axı yanımda etibar edəcəyim ailə üzvüm yoxdur. Özüm bişirir, təmizləyir, alış-verişə gedirəm, maliyyə məsələlərini idarə edir, hər şeyə özüm qərar verirəm. Bakıdakı kimi işlərdən arada-bir yayınmaq kimi şansım yoxdur. Lakin burada keçirdiyim bir il mənə həqiqi həyatı öyrətdiyi üçün, seçimimdən də zövq alıram.
Xaricdə yaşamaq insana çox vacib bir vərdişi – vaxtı idarə etməyi də öyrədir. Həyatın heç bir aspektini unutmalı, təxirə salmalı deyilsən, əksinə dərslərin üçün çox çalışmalı, darıxdığın insanlarla ünsiyyətə zaman ayırmalı və bunlarla yanaşı bir gənc olaraq həyatdan zövq də almalı, əylənməli, bolluca səyahət etməlisən. İtirəcək vaxtın yoxdur, hər günün planlı olmalıdır ki, hər bir işinə yetişəsən. Şəxsən mənim bütün təqaüd müddəti boyunca, sözün əsl mənasında günlərimin hamısı doludur və plannerim mənə bu işdə çox yardımçı olur.
Əlbəttə, bəzən mədəniyyət fərqindən irəli gələn şok da keçirməli oluram, yad mühit bütün hallarda stress yaradır; ailə, dostlar, hətta ev yeməkləri üçün xiffət çəkirsən. Ancaq bunlara doğrudan da dəyər, çünki müvəqqəti olduğunu bilirsiniz.
Xaricdə yaşamağın faydası
Ümumiyyətlə, xaricdə yaşamaq bir həyat dərsidir. Siz bu dərsi bir dəfə keçir, lakin əbədi xatırlayırsınız. Həyata baxış bucağınız daha da genişlənir, mədəniyyət anlayışınız daha da dərinləşir, imkanlarınızı və potensialınızı dolğun görə, qiymətləndirə bilirsiniz. Həmçinin evinizi, ailənizi, vətəninizi də…
Avropadan öyrənəcəyimiz
Avropa mühiti Azərbaycandan çox fərqlidir. Hər ikisini ayrı-ayrılıqda sevirəm. Hər birinin beynimdə əvəzolunmaz obrazı var. Azərbaycanın istiqanlı, qonaqcanlı, doğma ab-havasını sevirəm, amma Avropadan öyrənəcəklərimiz də az deyil. Məsələn, Avropada məni heyran edən cəhət daha sağlam həyət tərzinin təbliği və bunun üçün şəraitin olmasıdır. Vaxtı olan və olmayan hamı idman edir, şəhər yolları velosipedlərə uyğun salınıb və hətta yaşlı insanlar da səhər qaçışını unutmurlar. İnsanlar yaşıl sahələrə, bakir təbiətə sahib olmalarını yüksək qiymətləndirir, hava soyuq olsa belə ailələri ilə birlikdə parklarda əylənməyə həmişə zaman tapırlar.
Nədən başlamalı, təqaüdü necə tapmalı?
Xaricdə təhsil almaq istəyən bütün azərbaycanlılara tövsiyəm – istəməklə kifayətlənməyin! Arzum gerçəkləşənə qədər, düz 13 il boyunca Londonu xəyal etmişəm, ora getmək istəmişəm və ondan bilirəm ki, təkcə arzulamaq yetərli deyil. Sadəcə qalxın ayağa və bu uğurda nəsə edin. Kiçik işlərdən başlayın: dil biliklərinizi artırın, fərdi qabiliyyətlərinizi, həyat vərdişlərinizi inkişaf etdirin, könüllü olun və unutmayın – xaricdə, yad mühitdə bunlarsız yaşaya bilməyəcəksiniz. Bundan sonra isə fürsət axtarışına keçin.
Məlumdur ki, xaricdə təhsil imkanlarını araşdırıb tapmaq mürəkkəb prosesdir, ancaq necə deyərlər – axı, axtaran tapır. Birincisi, sosial medianı gözardı etməyin. Sosial şəbəkələrdən boş vaxt itkisi üçün yox, xaricdə təhsil almaq imkanlarını araşdırıb tapmaq üçün istifadə edin. Bu cür imkanları bölüşən potensial səhifələrin xəbərlərinə abunə olun. Paylaşılan elanlarda linklərə keçməyə, şərh bölmələrini oxumağa, araşdırmağa tənbəllik etməyin. Çox mümkündür ki, göstərilən link sizi bütün imkanların və elanların təqdim olunduğu əsas səhifəyə aparsın. Onu “ulduzlayın” və vaxtaşırı yoxlayın.
Başqa bir yol, tədbirlərdə iştirak etmək, “networking”i tanımaqdır. Tədbirlərdə sadəcə içki və musiqidən ləzzət almayın; insanlarla ünsiyyət qurun, suallar verin, qeydlər aparın. Çox güman ki, kömək edə, yaxşı bir proqram məsləhət görə biləcək şəxsi, yaxud elə həmin proqramdan məzun olan adamı tanıya biləcəksiniz. Doğru insanlara doğru mövzularla yaxınlaşsanız, faydalı əlaqələr qura biləcəksiniz.
Bir digər üsul isə, universitetinizdəki şöbələrə yaxınlaşmaqdır. Divarlarda asılan plakatlara diqqət yetirin, beynəlxalq ofislə danışın, ola bilsin universitetiniz digər universitetlər və ya təqaüd proqramları ilə tərəfdaşlıq edir. Onlar sizə rəhbərlik və kömək edə bilərlər. Nəhayət, özbaşınıza araşdırın, əlinizdə çox böyük bir xəzinə – internet var! Sadə brauzerin axtarış bölməsində sizə lazım olan hər şeyi tapa bilərsiniz. Tez-tez sual-cavab bölmələrini oxuyun, məzunların portallarını tapın, dayanmadan axtarışda oun. Mən istər ABŞ, istərsə də İngiltərə proqramlarını google-da axtarış etməklə tanımışam, çevrəmdə mənə kömək göstərəcək heç kəsim olmayıb. Deməli, bunları etmək mümkündür və qalan hər şey sadəcə bəhanədir.
Sizə də uyğun bir fürsət mütləq vardır, yeganə sirr isə, hərəkət etməkdir.
Səbinə Şərifova
Birkbeck Universiteti magistri, London
