Yaxın qonşunun uzaqlığı

“Rusiyanın iki problemi var – yollar və axmaqlar”

(müdrik fikir)

Bu yaxında bir saytda rusiyalı adam Latviyadan şikayətlənmişdi. Deyir Riqa aeroportundan Parisə uçmalıydım, keçid məntəqəsindəki işçi rusca sualıma cavab vermədi, rusca bilmədiyini söylədi, amma bunu elə rusca dedi.

Gürcüstanda yaşayan dostumla yazışırdım, söhbət kinodan düşmüşdü, o isə Tiflis kinoteatrlarında yeni filmlərə rusca baxa bildiyini, lakin son hadisələr (Tiflisdə antirusiya aksiyalar, Putinin Gürcüstana uçuşları dayandırması və sairə) nəticəsində bu imkandan məhrum olduğunu yazdı: “İndi burda rusca film nümayişi dayandırılıb”.

Hər tərəfdə belədir. Polşadan Qazaxıstana, Ukraynadan Estoniyaya qədər. Hələ bunlar guya Rusiyanın qonşularıdır, lazım gələndə yaxın olmaları məcburidir. Lakin hamısı Rusiyadan qorxur. Biz şimal qonşumuzun Qarabağda ermənilərin əliylə törətdiklərini isə heç unutmamışıq.

Ancaq Rusiyadan yarımayan tək bizikmi? Yox. Ruslar özləri öz dövlətlərindən, öz hakimiyyətlərindən ən çox zərərçəkən xalqdır. Keçən həftə sonu Moskvada dinc etiraz aksiyasını polis vəhşiliklə dağıtdı. 1400 nəfərə yaxın şəxsi həbs elədilər. Müxalifət lideri Aleksey Navalnını zindanda hansısa naməlum zəhərlə əcaib duruma salıblar. Üz-gözü şişibmiş, allergiya verirmiş. Ən dəhşətlisi odur ki, bütün Rusiya bu vəhşi rejimə öyrəncəli hala gəlibdir. Axı son iyirmi ildə orda öldürülən, repressiya edilən jurnalist, müxalifətçi, partiya üzvünün sayı-hesabı yoxdur. Putinə müxalif Boris Nemtsovu Qırmızı Meydanın (nəhayət bu yanlış tərcüməni də düzəltməliyik, bəlkə Anadolu türkcəsində rusun “krasnıy” sözü “qızıl” kimi çevrilə bilər, bizim türkcədə “qırmızı”dır) düz yanında rəsmən edam elədilər. İvan Qroznının, Dəli Petro-nun vaxtındakı edamlar kimi.

Bu baxımdan, rus dili faktoruna dünya xalqlarının ciddi allergiya ilə yanaşması, ondan bir növ qorxması anlaşılandır. Bu dil özüylə işğalçı, əzici, imperialist ideologiya, mühit gətirir. Azərbaycanda rus sektorunda oxuyanların çoxalması bu baxımdan narahat edicidir. Yoxsa, əlbəttə, lap musiqi festivalı keçirt, oxu, oyna. Gözəl işdir, camaat əylənmək istəyir. Şəxsən mən bu dəqiqə dünya ədəbiyyatından rus dili vasitəyilə məlumat alıram. Navalnının Youtube üzərindən canlı yayımlarına, yalan olmasın, son saniyəyə qədər baxıram. Hətta heyfsilənirəm niyə bizdə belə bacarıqlı, ağıllı, cəsur, güclü yumor hissinə malik müxalif lider yoxdur. O cümlədən, yüz minlərlə, bəlkə milyonlarla azərbaycanlı Rusiyanın çöllərində çörək qazanıb ailəsinə göndərir. Sözümün canı odur ki, “Rusiya bizim dünyaya açılan pəncərəmizdir” deyənləri də anlayıram. Ancaq nə edək, bu pəncərə daim bizə “skvoznyak” yaradırsa? Əgər evin pəncərəsi üfunətə, bataqlığa, zibilliyə açılırsa, sənin də oranı təmizləmək imkanın yoxdursa, ən düzgünü həmin pəncərəni bağlayıb başqa divardan pəncərə açmaq olmazmı?

Məhşur gürcü aktyoru Vaxtanq Kikabidzenin intervüsü çıxıb. Deyir: “Putindən yaxşı heç nə gözləmək olmaz. Rusiya işğalçı ölkədir”. Doğrusu, mən bir anda fikirləşdim ki, bizim hansısa aktyordan belə vətəndaş mövqeli açıqlama almaq olardımı? Sonra yadıma Rusiya vətəndaşı Rüstəm İbrahimbəyovun 3-4 il qabaqkı “namizədlik və vətəndaşlıq” biabırçılığı düşdü, nə qədər xam xəyalda olduğumu anladım. Ancaq qayıdaq Kikabidzenin, ya da əzizləmə formasında deyilən kimi, Bubanın intervüsünə. İntervünün bir yerində o, Rusiyanın xarici siyasətinin məzmununu tam açır. Sitat: “Primakov mənim dostum idi, Tiflisdə doğulmuşdu. Bir dəfə ondan soruşdum ki, axı bu Cənubi Osetiya Rusiyanın nəyinə lazımdır. Primakov dedi Abxaziyanı unutmağınız üçün”.

Doğrudan da bu imperiyanın “parçala, hökm sür” siyasəti yaxın ətrafında 300 ildir belə aparılır. Şuşanı unutdurmaq üçün bizdən Ağdamı, Füzuli aldılar. Ukrayna Krımı “unutsun” deyə başına Donbas fəlakəti gətirdilər. Ermənilər müstəqil siyasət yeritməsin deyə həmişə başlarına oyuncaq hökumətlər qoydular və sairə.

Putin daxili problemlərdən diqqəti yayındırmaq üçün xaricdə nəsə törətməyə çalışır. (Bu yerdə redaktor yazını istədi, məcburam dayanım – müəllif).

Zamin Hacı

Musavat.com