Azlogos
  • Qaydalar
  • Kimlər var

Daşaltı əməliyyatı (1992) Xankəndinin (Kərkicahanın) işğalı (1992) Toksik pozitivlik Andrey Tarkovski pafosu və yaxud kinonun Xlestakovu Doğum evinin həyətində məni və itim Mumunu narahat edən ağır suallar barəsində Şeytan ayələri
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Urbanizasiya və onun problemləri – 1

Sahil Qənbərli Sahil Qənbərli
Sərbəst
23 Fevral 2021

Bu gün, memarlığın ən vacib məsələlərindən biri – urbanizasiyanın gətirdiyi və hələ də ən böyük memarların, memarlıq şirkətlərinin həll etməkdə çətinlik çəkdiyi, gözardı edilməyəcək qədər ciddi problemlər haqqında qısa danışacağıq.

Urbanizasiya, əhalinin şəhərlərə toplanması və iqtisadi böyümə ilə paralel olaraq şəhər ərazilərinin inkişafı prosesinə deyilir.

Sovet İttifaqı dağılandan sonra yaranan xaotik iqtisadi vəziyyət, eyni zamanda Dağlıq Qarabağ və ətrafında baş verən müharibə nəticəsində milyona yaxın insanın- məcburi köçkünlərin şəhərlərə, əsasən, paytaxt Bakıya axın etməsi Azərbaycanda təbii baş verəcək urbanizasiya inkişafını informal hala gətirib. Bir qayda olaraq, sənayeləşmənin səbəb olacağı bu proses son dərəcə sancılı keçib.

Bildschirmfoto 2021-02-23 um 10.38.37

Ölkəmizdəki böyük şəhərlərə sıx daxili köç və iqtisadi inkişafa paralel olmayan əhali artımı bəzi vacib problemlərə səbəb olub:

İşsizlik – bu, yalnız ölkəmiz üçün deyil, bütün dünya üçün bəladır. (filosoflar səbəblərini birmənalı izah etmirlər) İxtisassız işçilərin “kənddən şəhərə köçü” açıq və gizli işsizlərin sayını artırır. İşsizlik özü ilə həm də başqa problemlər gətirir; sosial mənfi sapmalar, mənəvi dəyərlərin deqradasiyası, cinayət nisbətlərinin artması və s.

Ətraf mühitin çirklənməsi: Sənayeləşmənin yaratdığı ətraf mühit çirkliliyi təkcə sosial həyatımızı deyil, planetimizi təhdid edən bir problem halına gəlib. Bu gün hava çirkliliyi, dəniz çirkliliyi, fabrik tullantıları və s. şəhərlərin ən vacib problemlərindən sayılır.

Səs kirliliyi: Urbanizasiya ilə birlikdə motorlu nəqliyyat vasitələrinin sayının və istifadəsinin artması səs kirliliyi problemini meydana gətirib. OECD (İqtisadi əməkdaşlıq və inkişaf təşkilatı) ölkələrində yaşayan 100 milyondan çox insan motorlu nəqliyyat vasitələrinin yaratdığı səs kirliliyi problemi ilə qarşı-qarşıyadır.

Mədəni uyğunsuzluq: Şəhərə yeni gələnlər təbii olaraq yeni dəyərlər və davranış nümunələri ilə qarşılaşırlar. Bu vəziyyətdə fərdlərin şəhər həyatına uyğunlaşma problemləri başlayır. Şəhərə köç edənlərin əhəmiyyətli bir hissəsi bu dəyərləri asanlıqla mənimsəyə bilmir. Bu vəziyyət ailə daxilində qarşıdurmalara səbəb olur.

Bildschirmfoto 2021-02-23 um 10.38.40

Bütün mənfiliklərinə baxmayaraq, urbanizasiya təbii prosesdir, ona inkişaf və tərəqqi nöqteyi-nəzərindən yanaşmaq lazımdır. Vacib olan, şəhərləşmənin mənfi təsirlərini, problemlərini minimuma endirmək və yaşamağa yararlı şəhər yaratmaq üçün səy göstərməkdir.

Dünya əhalisinin yarısından çoxu şəhərlərdə yaşayır. Sürətli urbanizasiya planlaşdırılmamış və ya şəhər planlanması yaxşı olmayan şəhərləri miqrasiya ilə üzləşdirir. Beləcə, yaşanan xaos və nizamsızlıq şəhərlilərin həyat keyfiyyətini azaldır. Bəşəriyyət tarixində ilk dəfə 2008-ci ildə dünya əhalisinin yarısından çoxunun şəhərlərdə yaşamağa başladığı müəyyən edilib. Yetərli mənzil, su, kanalizasiya, elektrik və təhlükəsizlik kimi fundamental xidmətlər inkişaf etməkdə olan ölkələrdə xüsusilə vacib məsələyə çevrilir. Şəhərlər ətraf mühitə və iqlimə son dərəcə ciddi təsir göstərir, sürətli və planlaşdırılmamış şəhərləşmə, əhali artımı və texnologiyanın sürətli inkişafı təbii ehtiyatları təhdid edir və ətraf mühitin çirklənməsinə səbəb olur.

Bildschirmfoto 2021-02-23 um 10.38.43

Statistikaya görə, dünya şəhərlərinin əhalisi hər həftə 1 milyon nəfər artır. Onu da qeyd etmək istərdim ki, şəhərlərə yeni gələnlərin əksəriyyəti yoxsullardır. Anormal sürətli şəhərləşmə yoxsulluq gətirir və bu yoxsullaşma ən çox şəhər əhalisini təhdid edir.

Yaşadığımız əsrdə əhalinin sürətli böyüməsi və şəhərləşməsi, insan və təbiət əlaqəsində, yəni ekosistemdə bir çox tarazlığın pozulmasına səbəb olub. Artan şəhər əhalisinin tələb etdiyi xammal və qida maddələrinin istehsalı və paylanması, nəqliyyat vasitələrinin sürətlə artması, sənayeləşmə və texnoloji tərəqqinin təbii mühitə mənfi təsirləri “ekoloji problemlər” adı altında toplanır.

Bildschirmfoto 2021-02-23 um 10.38.45

XIX əsrdə Avropadakı Sənaye İnqilabının yaratdığı iqtisadi və sosial şərtlər, o günlərin individualizminə bir reaksiya olaraq “sosial siyasət” elminin meydana çıxmasını zəruri etmişdi. Deyə bilərik ki, XX əsrin şəhərləşməsi və texnoloji inkişafı təbii və texnogen mühitin qorunmasını da vacib iqtisadi və sosial problemlərdən biri halına gətirib.

Xüsusilə, kapitalist ölkələrdə fərdin öz qazancını maksimum artırmaq səyi iqtisadi fəaliyyətlərin sosial xərclərini ödəyəcək məsuliyyət tapmağı çətinləşdirir və bu bədəl çox vaxt cəmiyyət tərəfindən ödənilir. Çünki istehsalçılar, daha dəqiq desək, sənayeçilər, qazanclarını ən yüksək səviyyədə tutmaq, sənaye qalıqlarını aradan qaldırmaq üçün ən ucuz üsulları seçir və ətraf mühitin kirlənməsinə göz yumurlar.

Yəni mövcud imperializm mərhələsində bir çox sahədə yaranmış ekoloji böhranın cavabdehi kapitalizmdir. Bu prosesdə şəhərlər də öz payına düşəndən daha artığını götürüb. Həqiqətən, Castells-in də qeyd etdiyi kimi “… şəhər böhranı, ekoloji problemin təməlində olan istehsal gücləri və istehsal münasibətləri arasındakı ziddiyyətin yaratdığı daha ümumi bir böhranın spesifik formasıdır.”

Qeyd etməliyik ki, ölkəmizdə hələ də gedən urbanizasiya prosesi ciddi formada anormal sancılarını biruzə verməkdədir. Bunları deyərkən, əlbəttə, 1 il, 3 il nəzərdə tutulmur. Əvvəldə dediyim kimi, Sovet İttifaqının dağılması, ölkəmizin müharibə vəziyyətinə düşməsi və bunun gətirdiyi ciddi iqtisadi-sosial problemlər bu təbii prosesi mürəkkəbləşdirib.

Gördüyünüz kimi, memarlıqda urbanizasiya düşünülən qədər sadə bir məsələ deyil. Əksinə, olduqca vacib, ciddi mövzudur və ciddi diqqət tələb edir. Lefebvrenin dediyi kimi, “memarlıq ironiya və etirazla qidalanar.”

Gələn yazımızda bəzi meqapolislərin bu problemləri necə həll etdiyini öyrənəcəyik.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

426483665_0_109_1960_1212_1920x0_80_0_0_d8b01a5e17123799826b9e849a39517f
.

Daşaltı əməliyyatı (1992)

30 Yanvar 2023
panorama_goroda_1
.

Xankəndinin (Kərkicahanın) işğalı (1992)

22 Yanvar 2023
IiT-Avoiding-Toxic-Positivity-1
.

Toksik pozitivlik

16 Yanvar 2023
1599470667858_8S3E56PN
.

Doğum evinin həyətində məni və itim Mumunu narahat edən ağır suallar barəsində

30 Dekabr 2022
dil-iltihabi-1
.

Dilimizdə dz və ts devrimi

23 Dekabr 2022
3
.

Azərbaycan solunun qısa tarixi – II hissə

21 Dekabr 2022

Redaktorun seçimi

Baş ağrıları sahəsində 2018-ci ilin əsas nailiyyətləri

“Müdrik xalq” necə “məsuliyyətsiz” oldu?

Yazmaq istəmədiyim yazı

Klassikin payızı

Sehrbaz axtaran kütlə

Ülkücü məktəblərinin Azərbaycanda işi nə?

Seçki marketinqi və PR

Şirkət və agentlik münasibətləri bu gün

Mənfəətpərəstlikdən xoşbəxtliyə

“Molla Nəsrəddin“ məktəbi

Həyat və yaradıcılığımın gözümdən düşməsi haqqında

Milli Kitab Sərgisinin çölündən reportaj

Biz niyə yazmalıyıq?!

Tövbə qapısı

Starlink missiyası tamamdır

Zamanın ilk ölçüsü, Ay təqvimi və aybaşı – 13 rəqəminin sirri

Sabir əzabı

“Böyük sıfırlama” nə vaxt baş verəcək?

Bu xarabadan çıxıb getmək…

Miqren tədqiqatlarında qlobal tendensiyalar – Prof. Məsud Aşina siyahıda üçüncüdür

Həqiqət, elm fəlsəfəsi və elmi təfəkkür üzərinə qeydlər

Cəmil Həsənli ümumiləşdirilmiş obraz kimi

Azərbaycanlılar və paxıllıq

Azərbaycanı niyə pisləyirik?

Mehman və qaloşlu adam haqqında

Vüqarın landşaft və arxitekturası

Bertrand Russell – “Roma İmperiyasında mədəniyyət”

Alman xalqını formalaşdıran təhsil sistemi

Çinin “kəmər” tələsi: sağ çıxmaq üçün nə etməli?

Sosial şəbəkələr tərəfdirmi?

Urbanizasiya və onun problemləri – 1

Sahil Qənbərli Sahil Qənbərli
Sərbəst
23 Fevral 2021

Bu gün, memarlığın ən vacib məsələlərindən biri – urbanizasiyanın gətirdiyi və hələ də ən böyük memarların, memarlıq şirkətlərinin həll etməkdə çətinlik çəkdiyi, gözardı edilməyəcək qədər ciddi problemlər haqqında qısa danışacağıq.

Urbanizasiya, əhalinin şəhərlərə toplanması və iqtisadi böyümə ilə paralel olaraq şəhər ərazilərinin inkişafı prosesinə deyilir.

Sovet İttifaqı dağılandan sonra yaranan xaotik iqtisadi vəziyyət, eyni zamanda Dağlıq Qarabağ və ətrafında baş verən müharibə nəticəsində milyona yaxın insanın- məcburi köçkünlərin şəhərlərə, əsasən, paytaxt Bakıya axın etməsi Azərbaycanda təbii baş verəcək urbanizasiya inkişafını informal hala gətirib. Bir qayda olaraq, sənayeləşmənin səbəb olacağı bu proses son dərəcə sancılı keçib.

Bildschirmfoto 2021-02-23 um 10.38.37

Ölkəmizdəki böyük şəhərlərə sıx daxili köç və iqtisadi inkişafa paralel olmayan əhali artımı bəzi vacib problemlərə səbəb olub:

İşsizlik – bu, yalnız ölkəmiz üçün deyil, bütün dünya üçün bəladır. (filosoflar səbəblərini birmənalı izah etmirlər) İxtisassız işçilərin “kənddən şəhərə köçü” açıq və gizli işsizlərin sayını artırır. İşsizlik özü ilə həm də başqa problemlər gətirir; sosial mənfi sapmalar, mənəvi dəyərlərin deqradasiyası, cinayət nisbətlərinin artması və s.

Ətraf mühitin çirklənməsi: Sənayeləşmənin yaratdığı ətraf mühit çirkliliyi təkcə sosial həyatımızı deyil, planetimizi təhdid edən bir problem halına gəlib. Bu gün hava çirkliliyi, dəniz çirkliliyi, fabrik tullantıları və s. şəhərlərin ən vacib problemlərindən sayılır.

Səs kirliliyi: Urbanizasiya ilə birlikdə motorlu nəqliyyat vasitələrinin sayının və istifadəsinin artması səs kirliliyi problemini meydana gətirib. OECD (İqtisadi əməkdaşlıq və inkişaf təşkilatı) ölkələrində yaşayan 100 milyondan çox insan motorlu nəqliyyat vasitələrinin yaratdığı səs kirliliyi problemi ilə qarşı-qarşıyadır.

Mədəni uyğunsuzluq: Şəhərə yeni gələnlər təbii olaraq yeni dəyərlər və davranış nümunələri ilə qarşılaşırlar. Bu vəziyyətdə fərdlərin şəhər həyatına uyğunlaşma problemləri başlayır. Şəhərə köç edənlərin əhəmiyyətli bir hissəsi bu dəyərləri asanlıqla mənimsəyə bilmir. Bu vəziyyət ailə daxilində qarşıdurmalara səbəb olur.

Bildschirmfoto 2021-02-23 um 10.38.40

Bütün mənfiliklərinə baxmayaraq, urbanizasiya təbii prosesdir, ona inkişaf və tərəqqi nöqteyi-nəzərindən yanaşmaq lazımdır. Vacib olan, şəhərləşmənin mənfi təsirlərini, problemlərini minimuma endirmək və yaşamağa yararlı şəhər yaratmaq üçün səy göstərməkdir.

Dünya əhalisinin yarısından çoxu şəhərlərdə yaşayır. Sürətli urbanizasiya planlaşdırılmamış və ya şəhər planlanması yaxşı olmayan şəhərləri miqrasiya ilə üzləşdirir. Beləcə, yaşanan xaos və nizamsızlıq şəhərlilərin həyat keyfiyyətini azaldır. Bəşəriyyət tarixində ilk dəfə 2008-ci ildə dünya əhalisinin yarısından çoxunun şəhərlərdə yaşamağa başladığı müəyyən edilib. Yetərli mənzil, su, kanalizasiya, elektrik və təhlükəsizlik kimi fundamental xidmətlər inkişaf etməkdə olan ölkələrdə xüsusilə vacib məsələyə çevrilir. Şəhərlər ətraf mühitə və iqlimə son dərəcə ciddi təsir göstərir, sürətli və planlaşdırılmamış şəhərləşmə, əhali artımı və texnologiyanın sürətli inkişafı təbii ehtiyatları təhdid edir və ətraf mühitin çirklənməsinə səbəb olur.

Bildschirmfoto 2021-02-23 um 10.38.43

Statistikaya görə, dünya şəhərlərinin əhalisi hər həftə 1 milyon nəfər artır. Onu da qeyd etmək istərdim ki, şəhərlərə yeni gələnlərin əksəriyyəti yoxsullardır. Anormal sürətli şəhərləşmə yoxsulluq gətirir və bu yoxsullaşma ən çox şəhər əhalisini təhdid edir.

Yaşadığımız əsrdə əhalinin sürətli böyüməsi və şəhərləşməsi, insan və təbiət əlaqəsində, yəni ekosistemdə bir çox tarazlığın pozulmasına səbəb olub. Artan şəhər əhalisinin tələb etdiyi xammal və qida maddələrinin istehsalı və paylanması, nəqliyyat vasitələrinin sürətlə artması, sənayeləşmə və texnoloji tərəqqinin təbii mühitə mənfi təsirləri “ekoloji problemlər” adı altında toplanır.

Bildschirmfoto 2021-02-23 um 10.38.45

XIX əsrdə Avropadakı Sənaye İnqilabının yaratdığı iqtisadi və sosial şərtlər, o günlərin individualizminə bir reaksiya olaraq “sosial siyasət” elminin meydana çıxmasını zəruri etmişdi. Deyə bilərik ki, XX əsrin şəhərləşməsi və texnoloji inkişafı təbii və texnogen mühitin qorunmasını da vacib iqtisadi və sosial problemlərdən biri halına gətirib.

Xüsusilə, kapitalist ölkələrdə fərdin öz qazancını maksimum artırmaq səyi iqtisadi fəaliyyətlərin sosial xərclərini ödəyəcək məsuliyyət tapmağı çətinləşdirir və bu bədəl çox vaxt cəmiyyət tərəfindən ödənilir. Çünki istehsalçılar, daha dəqiq desək, sənayeçilər, qazanclarını ən yüksək səviyyədə tutmaq, sənaye qalıqlarını aradan qaldırmaq üçün ən ucuz üsulları seçir və ətraf mühitin kirlənməsinə göz yumurlar.

Yəni mövcud imperializm mərhələsində bir çox sahədə yaranmış ekoloji böhranın cavabdehi kapitalizmdir. Bu prosesdə şəhərlər də öz payına düşəndən daha artığını götürüb. Həqiqətən, Castells-in də qeyd etdiyi kimi “… şəhər böhranı, ekoloji problemin təməlində olan istehsal gücləri və istehsal münasibətləri arasındakı ziddiyyətin yaratdığı daha ümumi bir böhranın spesifik formasıdır.”

Qeyd etməliyik ki, ölkəmizdə hələ də gedən urbanizasiya prosesi ciddi formada anormal sancılarını biruzə verməkdədir. Bunları deyərkən, əlbəttə, 1 il, 3 il nəzərdə tutulmur. Əvvəldə dediyim kimi, Sovet İttifaqının dağılması, ölkəmizin müharibə vəziyyətinə düşməsi və bunun gətirdiyi ciddi iqtisadi-sosial problemlər bu təbii prosesi mürəkkəbləşdirib.

Gördüyünüz kimi, memarlıqda urbanizasiya düşünülən qədər sadə bir məsələ deyil. Əksinə, olduqca vacib, ciddi mövzudur və ciddi diqqət tələb edir. Lefebvrenin dediyi kimi, “memarlıq ironiya və etirazla qidalanar.”

Gələn yazımızda bəzi meqapolislərin bu problemləri necə həll etdiyini öyrənəcəyik.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

426483665_0_109_1960_1212_1920x0_80_0_0_d8b01a5e17123799826b9e849a39517f
.

Daşaltı əməliyyatı (1992)

30 Yanvar 2023
panorama_goroda_1
.

Xankəndinin (Kərkicahanın) işğalı (1992)

22 Yanvar 2023
IiT-Avoiding-Toxic-Positivity-1
.

Toksik pozitivlik

16 Yanvar 2023
1599470667858_8S3E56PN
.

Doğum evinin həyətində məni və itim Mumunu narahat edən ağır suallar barəsində

30 Dekabr 2022
dil-iltihabi-1
.

Dilimizdə dz və ts devrimi

23 Dekabr 2022
3
.

Azərbaycan solunun qısa tarixi – II hissə

21 Dekabr 2022
Facebook Youtube Instagram Twitter Telegram

az

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
7dce91c5fe34bb353d8aa1ad47ab89c1

Dizayn və icra: Arcod Technology /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

Göndər Cancel