1959-cu ildə Böyük Britaniyanın baş naziri Harold Macmillan seçicilərlə görüş zamanı məşhur “sizə heç vaxt indiki kimi yaxşı olmayıb” cümləsini söyləyir. Bu, o dövr idi ki, Avropada, o cümlədən İngiltərədə II Dünya Müharibəsinin dağıntıları və gətirdiyi fəsadlar əsasən aradan qaldırılmış, sosial və ictimai vəziyyət əvvəlki onilliklərə nisbətən xeyli yüngülləşmişdi.
O illər qərb cəmiyyətində həm də tabular sürətlə sınmağa doğru gedir, beyinlər doqmalardan, çərçivələrdən azad olurdu. Deyilənlərə görə bu məsələdə də müharibənin rolu az olmayıb. Müharibədən sonra başsız qalan ailələrdə böyüyən gənclər, köhnə nəslin ənənələrindən ya xəbərsiz qalır, ya da onlara qarşı tənqidi mövqedə olurdu. Bunlara paralel olaraq dəbə mini ətəklər, apteklərə isə yenicə kəşf olunmuş hamiləlik əleyhinə preparatlar gəlir, homoseksuallıq cinayət sayılmaqdan çıxırdı. Artıq seksual inqilabı da başlamış hesab etmək olardı.
Eyni zamanda həmin illərdə Britaniyada hərbi mükəlləfiyyət ləğv olunur, professional ordu sisteminə keçilirdi: araşdırmaçıların fikrincə sonradan dünyada populyar olacaq Britaniya musiqi qruplarının üzvləri həmin illəri bir yerdə məşqlərdə deyil, ayrı-ayrı hərbi hissələrdə keçirsəydilər, çətin ki,sonralar musiqi karyeralarını davam edə biləcəkdiklər.
Texnoloji inkişaf sürətlənmiş, kütləvi istehlak malları, o cümlədən valoxudan demək olar hər bir ev üçün əlçatımlı olmuşdu. Bu arada, əyləncə sektoru, o cümlədən səsyazı industriyası da eyni sürətlə inkişaf edir, iqtisadiyyatın mühüm sahələrindən birinə çevrilirdi. Artıq planeti özünün ilk pop-ulduzunun doğulmasına hazır hesab eləmək olardı. Bir zamanlar sərkərdələrin və din xadimlərinin çağırışlarına isterik hay verən kütlə bu dəfə özünə təzə sahədə sitayiş obyekti tapmalı idi.
Böyük şəhərlərdə əhalinin sürətli artımı ictimai əyləncə məkanlarına və orada səslənəcək canlı musiqiyə ehtiyacı çoxaldır, şəhərlərdə yüzlərlə yeni qrup yaranırdı. Bu şəhərlərdən biri də İngiltərənin qərb limanı Liverpul idi. Deyilənlərə görə məhz liman faktoruna görə liverpullular okeanın o tayındakı musiqi hadisələrindən hamıdan əvvəl xəbər tuturdu. Ordan gələn qonaqlar, qayıdan yerlilər, o cümlədən dənizçilər özləri ilə həm də vallarda musiqi gətirirdi. Bəli, bu bəşəriyyətin hələ o dövrü idi ki, informasiyanın çatdırılması üçün okean yaran gəmilərə ehtiyacı tam bitməmişdi. Yəni demək olar ki, Sindbad, Nizami və ya Shakespeare ilə bir dövr. Amma bu, o dövrün sonu idi; çox keçməyəcək, informasiyanın ən keyfiyyətli və sürətli çatdırılması planetin istənilən yerində yaşayan insan üçün məişət səviyyəsində asanlaşacaqdı.
The Beatles də belə mühüm sivilizasion zaman kəsişmədə yarandı. Onlar Liverpuldakı yeniyetmə və gənclərdən ibarət yüzlərlə qrupdan biri idi. Amma yavaş-yavaş başqalarından seçilməyə başlayırdı. Bunun birinci səbəbi onların musiqiyə, mahnı oxumağa olan həqiqi sevgiləri, eyni zamanda bu işə əllərindən gələn qədər ciddi yanaşmağa cəhdləri idisə, başqa bir səbəbi də bir neçə mövsüm Almaniyada, Hamburqda çalışmaları idi. Hamburq II Dünya Müharibəsinin nəticələri əsasında bir neçə il Britaniya İşğal Ərazisində qalmışdı, çox güman buna görədir ki, bu şəhərin İngiltərə ilə əlaqələri möhkəm idi və şəhərdəki klublarda ifa etmək üçün hər mövsüm İngiltərədən qruplar dəvət olunurdu. Şübhəsiz, burada liverpullu yeniyetmələrin ənənəvi varlı Hamburq üçün ucuz işçi qüvvəsi olması faktoru da vardı. Onlar demək olar sutkanın yarıdan çoxunu Kaiserkeller barının səhnəsində keçirir, hətta ayıq qalmaq üçün Preludin adlı dərman-stimulyatordan da istifadə edirdilər. Məhz bu zəhmətin sayəsində onların ifası cilalanmış, günün birində alman polisi qrupun ən gənc üzvü George`un hələ yetkinlik yaşına çatmamasından xəbər tutub onları Liverpula geri göndərəndə qrup artıq doğma şəhərdə başqalarından seçilməyə başlamışdı. Eyni zamanda Hamburqda tanış olduqları gənc alman rəssam və fotoqrafları da onların sənət barədə, xüsusilə modern sənət barədə düşüncə üfüqlərini genişləndirmişdi.
Qrup Liverpuldakı val dükanı sahibi Brian Epstein’in diqqətini çəkir. Qərara gəlirlər ki, Epstein onların meneceri olsun. İlk dəyişikliklərdən biri onların geyim və saç tərzi olur: dəri gödəkçələr çıxır, yerinə yaxalıqsız pencəklər gəlir. Üzvlərinin mənşəyi orta-aşağı sinfə mənsub musiqi qrupunun görkəmi artıq həm də yuxarıları qane edəcək şəkil alır. Epstein qrupla musiqi industriyasına girmək üçün bir neçə şirkətlə danışıqlar aparır. Amma bir müddət heç nə alınmır. Şirkətlərin çoxu “gitaralı oğlanların dövrü bitib” deyərək bu qrupa investisiya qoymağa ağıllı iş kimi baxmır. Nəhayət kimsə razılaşır: EMİ şirkətinin prodüseri George Martin özü də bilmədən adını dünya pop industriyasının qızıl kitabına daxil etməyə başlayır. Prodüser sonradan deyirdi ki, əslində o zaman uşaqların ifasında heç bir müstəsna hal yox idi, sadəcə üsyankar, xarizmatik və yumor hissinə malik olmalarına görə düşünüb ki, onlara şans versin. Bu arada The Beatles üzvlərinin xarakterini postsovet oxucusuna daha aydın çatdırmaq üçün onları “kvnşik”lərlə müqayisə etmək doğru olar. Sovet İttifaqında yaşasaydılar, tale onları çox güman ki, Maslyakovun şousuna aparıb çıxaracaqdı.
1962-ci ilin oktyabrın 5-də buraxılan ilk parça – “Love me do” Britaniya hit-paradında 17-ci yerə çıxır – debüt üçün əslində o qədər pis sayılmaz. Böyük uğur isə özünü çox gözlətmir: üç ay sonra çıxan ikinci parça – “Please, please me” hit-paradın ən yüksək pilləsinə qalxır. Beləliklə əvvəl Britaniyanın, sonra isə dünyanın fəthi başlayır. The Beatles xəstəliyinə yoluxmağın adı da qoyulur – Beatlemania.
Gənclərin The Beatles`i sevməsinin, ona yoluxmasının kökündə müxtəlif səbəblər dururdu. The Beatles`dən əvvəlki İngiltərədə pop ulduzlar jurnalistlərlə, eləcə də auditoriya ilə ütülü, şablon və gözlənilən münasibət qururdusa, liverpullu orta-aşağı sinif ailələrdən çıxmış, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi “kvnşik” istedadına malik dördlük həm auditoriya, həm də jurnalistlərlə ünsiyyətdə gözlənilməz cavablar verir, stereotipləri sındırırdı. O dövrün gəncləri xatırlayır ki, məhz The Beatles`in mahnıları onlarda “atamıza, ya da bir başqasına oxşamağımız şərt deyil, özümüz kimi də ola bilərik” fikri aşılayırdı.
O mahnılarda sadə insanların leksikonundan – amma istedadla istifadə olunurdu. Paul xatırlayır ki, artıq tezliklə onlar özləri “mən səni sevirəm”- “sən məni sevirsən” sxemindən yorularaq mahnıları üçün yeni həyat situasiyaları axtarmağa başlayıblar. Bir dəfə qərara gəlirlər ki, yeni mahnıları sevgilisi ilə arası dəymiş oğlana dünən həmin qızı gördüyünü və onun hələ də bunu sevdiyini deyən dostunun dilindən yazılsın. “She loves you” mahnısının dövrün britaniyalı gənc qızlarının ürəyindən necə xəbər verdiyini o dövrün konsert videoları çox gözəl qeydə alıb.
Başqa bir misal. Bir dəfə Paul yenicə yazmağa başladığı mahnının ilk sətirləri ilə John`u tanış edəndə sözlər belə idi:
She was just seventeen
Never been a beauty queen..
(O qız yenicə 17 yaşına çatmışdı,
Gözəllik yarışması qalibi demək olmazdı..)
John ikinci sətri dəyişdirir və məşhur “I saw her standing there” mahnısının ilk sətirləri tarixə bu formada düşür:
She was just seventeen
And you know what I mean..
(O qız yenicə 17 yaşına çatmışdı,
Yəqin söhbəti tutdun..)
Mahnı mətnlərinə belə dəcəl ikimənalılıq qatılması gənc britaniyalıları həyəcanlandırmaya bilməzdi.
1963-cü ilin noyabrında onların kral teatrından konsert təklifi alması xəbəri fanatlar tərəfindən birmənalı qarşılanmır. Elə qrupun özündə də fikir ayrılığı yaranır. Amma qısa sürən müzakirədən sonra dəvəti qəbul etmək qərarı alırlar. Konsertdə son nömrədən əvvəl John üzünü kraliyyət lojasına tutub səhər qəzet manşetlərinə çıxacaq sözlərini deyir:
“Son nömrəmizdə bizə auditoriyanın köməyi lazım olacaq. Zəhmət olmasa ucuz yerlərdə oturanlar əl çalsın, bahalı yerlərin sahibləri isə daş-qaşlarını tərpətsin.”
Bütün 1964-65-ci illər planetin müxtəlif guşələrinə konsert səfərlərində keçir. Populyar musiqi sahəsində bütün rekordlar qırılır.
Beatlemania artıq o həddə çatmışdı ki, konsert zamanı fanatların qara-qışqırığından qrup öz ifasını eşidə bilmirdi. Ringo xatırlayır ki, artıq səhnədəki yoldaşlarını eşitmir, ritmdən çıxmamaq üçün isə Paul’un pəncəsini yerə döyməsini və John’un arxasını tərpətməsini izləməli olurdu. Qrup üzvləri artıq konsertlərdən həzz almırdılar. Eyni zamanda yavaş-yavaş həm ailə qurmaları, həm də maraq dairələrini genişləndirmələrindən, planetin müxtəlif yerlərinə yorucu konsert səfərləri onlar üçün əzab-əziyyətli görünürdü. Üfüqdə qrupun yeni, daha maraqlı – “studiya dövrü” başlayırdı.
Yuxarıda adları çəkilən mahnılardan başqa, “All my loving”, “And I love her” mahnılarını The Beatlesin birinci dövrünü xarakterizə edən parçalar hesab etmək olar.
Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.
