Azlogos
  • Kimlər var
  • Bizi tanı

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri Gürcü ədəbiyyatında azərbaycanlılar Şərqdən Qərbə. Söz və göz mədəniyyəti Allaha ən sadə və ən səmimi yalvarış məkanı Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər Etibar qazanmağın vacibliyi haqqında
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Kütlə və fərd – dialektik təzad

Mirzə Mirzə
., Mövqe
05 May 2019

İnsanlara mif yaratmaq qabiliyyəti verilmişdir. Lap olsun mifyaratma zərurətdən doğmuşdur. Ona görədir ki, insanlar cəmiyyətdə sayılıb-seçilən şəxsləri (ideyaları) fövqəlbəşərə çevirmədən, haqqında əcaib əhvalatlar uydurmadan, ilahiləşdirmədən dayana bilmir, ilahiləşdirdiklərinin fanatik quluna çevrilirlər. İndi təsəvvür edin ki, bu proses total savadsızlığın, mövhumatın, siyasi dindarlığın, dözümsüzlüyün tüğyan etdiyi bir cəmiyyətdə gedir. Total savadsızlığın tüğyan etdiyi bir cəmiyyətdə şəxsiyyətə pərəstiş, kor-təbii sədaqət, bütləşdirmə, qaragüruhçuluq üçün hər cür münbit şərait var və belələri hər zaman kritik, analitik düşüncə tərzini, rasionallığı, sorğulayan beyinləri üstələyəcəklər.

Total savadsızlığın hakim olduğu cəmiyyətlərdə müxtəlif zəminli radikal hərəkatlar rahat şəkildə qol-qanad açır, kütləvi hal alırlar. Kütləviləşmə onları legitimləşdirir, artıq heç kim onları tənqid etmək gücündə olmur. Çünki hərəkata sidq ürəkdən inanan, hərəkat uğrunda canından keçməyə hazır sosial baza yaranıb. Bu cərəyanlar öz sosial bazalarından istifadə edərək onları tənqid edənlərə müxtəlif vasitələrlə hücuma keçirlər.

İdeyasından, amalından asılı olmayaraq bütün kütlə hərəkatları tərəfdarlarını ölümü gözə almaq, birlikdə hərəkət etmək proqramına oturdurlar: ortaya qoyduqları proqram və təlqin etdikləri təlim nə olursa olsun, bütün kütlə hərəkatları fanatizmi, entuziazmı, böyük ümidləri, nifrət və dözümsüzlüyü körükləyirlər. Kütlə hərəkatları müəyyən yaş dövründə cəlbedici görünür, insanda kor-koranə inam yaradır, onun funksionallıq «qurdunu öldürür»lər.

Ondandır ki, bir fərd kimi kütlə hərəkatında əridiyinin fərqinə varıb, azad olmaq istəyənə müxtəlif ayamalar qoşulur, stiqmatizasiya və linçə məruz qalır. Ümumən insan, özünə mövqe qazana biləcək qabiliyyətə malik olmadıqda, azadlıq onun üçün yükə çevrilir. Qəfil gələn şöhrət – həyat təcrübəsi və intellektə adekvat olmadıqda, bir zəhərə çevrilir, insanı içindən yeyir. Qabiliyyəti olmayan insan üçün seçim azadlığının faydası yoxdur. İnsanlar kütlə hərəkatına fərdi məsuliyyətlərdən qaçmaq üçün və ya gənc bir nasistin dediyi kimi «azadlıqdan azad olmaq naminə» qoşulurlar.

Bu günlərdə mənə Eric Hofferin «The true Believer»-i yoldaşlıq edir. Oxuduqca artıq təəccüblənmirəm ki, hisslərimi bu qədər dəqiq, səlis ifadə edir. Belə təsadüflərin insana yaşatdığı sevinc tərifsizdir. Alovlu fanatikləri mən həmişə qüsurlu, özünəinam hissi olmayan, çevrə təsirinə düşmüş, liderin dominasiyası altında əzilən görmüşəm. Bəli, onlar eqoizmlərini öz uğursuz «mən»lərindən ayırıb, onu mexanizm kimi müqəddəs amalın xidmətinə veriblər. Uğursuz «mən»lərini qurban verdikləri bu müqəddəs amal onların yeganə sığınacaq yeri olur. Bu sığınacaq (büt) dağıdılsa, fanatiklər evsiz, mənliksiz qalacaqlar. Bu səbəbdəndir ki, ən adi tənqiddə belə fantiklər vəhşiləşir, ilahiləşdirdikləri adamları və ideyaları bütün varlıqları ilə müdafiə edirlər. Dəyərlərini sorğulmaqdan, analitik düşüncədən, «mən niyə yerlə-göylə dava eləyirəm?» şübhəsindən çox uzaqdadırlar. Onları komfort zonalarından çıxartmaq istəyənlərə qarşı amansız olurlar.

Siyasi dindarlıq, alovlu fanatiklik, dəyərlərin, qəhrəmanların sorğulanmasına tabu – Stalini, Hitleri yaradan gücdür bunlar. Siyası dindarlıq totalitar Soveti, nasist 3-cü Reyxi, şəriət qanunları ilə idarə edilən İranı yaratdı. Bu yaranan sistemlərdə minlərlə istedad, yaradıcı ruh məhv edildi, boğuldu.

İdeologiyasına din kimi tapınan, tənqidlərə təhqirlə cavab verən, qəhrəmanlarını bütləşdirənlər azadlıq aşiqi intellektual despotlar, sabah öz ideyaları toplumda hakim mövqe tutduqda, potensial cəlladlardır. 

Mirzə, fərd

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri
.

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri

06 Mart 2021
borchalo1_d6e17ac8
.

Gürcü ədəbiyyatında azərbaycanlılar

05 Mart 2021
5e7d964a7152d82d90327cd8
.

Şərqdən Qərbə. Söz və göz mədəniyyəti

05 Mart 2021
Bildschirmfoto 2021-03-05 um 12.14.22
.

Allaha ən sadə və ən səmimi yalvarış məkanı

05 Mart 2021
39902
.

Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər

05 Mart 2021
Seymur
.

Etibar qazanmağın vacibliyi haqqında

04 Mart 2021

Redaktorun seçimi

Psixoloji travma barədə

Namizədin ilk imzatoplama cəhdi

Xalqımızın böyük ürəyinə minnətdarlığımız

Elvin Adıgözəl: “Türkmənistana çevrilmir ölkə”

Qurtuluş, yoxsa faciə?

M. F. Axundzadə: “John Stuart Mill – Azadlıq haqqında”

Allaha inanmayan, «Allahın yaponları»

Vaçkonun bir günü

Kütlə istəklərinin ifadəçiləri

Courage in the Congo – Rəna Əfəndi təqdim edir

Luis Bunüel-dən amansız səmimiyyətlə dolu xatirələr (III hissə)

Nümayiş sezonu – iqtidarın sınaq günləri

Sabaha adlaya bilməyən solçuluq

101 ilin nəticələri

Sahil qəsəbəsi

Bakının konstruktivizm dövrü memarlığı: XX əsrin 1920-1930-cu illəri

Cəmil Həsənlinin kitabındakı yarımçıq bölmə

İlham Əliyevə eşq və üsyan

XXI əsrdə 37-ci il rüzgarları

Azlogos-da Çe Gevara davası. Günel Mövlud Ələkbər Əliyevə qarşı

Iphone və kapitalizmin tənqidi

Koronavirus Azərbaycanda

Əl Cahizin “Təkamül” ideyeası

Seksting nədir və niyə təhlükəlidir? – Yeniyetmə övladı olanların nəzərinə!

Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər

Sosial elmlərin güzgüdə əksi: utopiya və antiutopiya

Xankəndinə niyə girmədik?

Xpert-dən “Limuzin”

Facebook düşüncələri

Söyüş

Kütlə və fərd – dialektik təzad

Mirzə Mirzə
., Mövqe
05 May 2019

İnsanlara mif yaratmaq qabiliyyəti verilmişdir. Lap olsun mifyaratma zərurətdən doğmuşdur. Ona görədir ki, insanlar cəmiyyətdə sayılıb-seçilən şəxsləri (ideyaları) fövqəlbəşərə çevirmədən, haqqında əcaib əhvalatlar uydurmadan, ilahiləşdirmədən dayana bilmir, ilahiləşdirdiklərinin fanatik quluna çevrilirlər. İndi təsəvvür edin ki, bu proses total savadsızlığın, mövhumatın, siyasi dindarlığın, dözümsüzlüyün tüğyan etdiyi bir cəmiyyətdə gedir. Total savadsızlığın tüğyan etdiyi bir cəmiyyətdə şəxsiyyətə pərəstiş, kor-təbii sədaqət, bütləşdirmə, qaragüruhçuluq üçün hər cür münbit şərait var və belələri hər zaman kritik, analitik düşüncə tərzini, rasionallığı, sorğulayan beyinləri üstələyəcəklər.

Total savadsızlığın hakim olduğu cəmiyyətlərdə müxtəlif zəminli radikal hərəkatlar rahat şəkildə qol-qanad açır, kütləvi hal alırlar. Kütləviləşmə onları legitimləşdirir, artıq heç kim onları tənqid etmək gücündə olmur. Çünki hərəkata sidq ürəkdən inanan, hərəkat uğrunda canından keçməyə hazır sosial baza yaranıb. Bu cərəyanlar öz sosial bazalarından istifadə edərək onları tənqid edənlərə müxtəlif vasitələrlə hücuma keçirlər.

İdeyasından, amalından asılı olmayaraq bütün kütlə hərəkatları tərəfdarlarını ölümü gözə almaq, birlikdə hərəkət etmək proqramına oturdurlar: ortaya qoyduqları proqram və təlqin etdikləri təlim nə olursa olsun, bütün kütlə hərəkatları fanatizmi, entuziazmı, böyük ümidləri, nifrət və dözümsüzlüyü körükləyirlər. Kütlə hərəkatları müəyyən yaş dövründə cəlbedici görünür, insanda kor-koranə inam yaradır, onun funksionallıq «qurdunu öldürür»lər.

Ondandır ki, bir fərd kimi kütlə hərəkatında əridiyinin fərqinə varıb, azad olmaq istəyənə müxtəlif ayamalar qoşulur, stiqmatizasiya və linçə məruz qalır. Ümumən insan, özünə mövqe qazana biləcək qabiliyyətə malik olmadıqda, azadlıq onun üçün yükə çevrilir. Qəfil gələn şöhrət – həyat təcrübəsi və intellektə adekvat olmadıqda, bir zəhərə çevrilir, insanı içindən yeyir. Qabiliyyəti olmayan insan üçün seçim azadlığının faydası yoxdur. İnsanlar kütlə hərəkatına fərdi məsuliyyətlərdən qaçmaq üçün və ya gənc bir nasistin dediyi kimi «azadlıqdan azad olmaq naminə» qoşulurlar.

Bu günlərdə mənə Eric Hofferin «The true Believer»-i yoldaşlıq edir. Oxuduqca artıq təəccüblənmirəm ki, hisslərimi bu qədər dəqiq, səlis ifadə edir. Belə təsadüflərin insana yaşatdığı sevinc tərifsizdir. Alovlu fanatikləri mən həmişə qüsurlu, özünəinam hissi olmayan, çevrə təsirinə düşmüş, liderin dominasiyası altında əzilən görmüşəm. Bəli, onlar eqoizmlərini öz uğursuz «mən»lərindən ayırıb, onu mexanizm kimi müqəddəs amalın xidmətinə veriblər. Uğursuz «mən»lərini qurban verdikləri bu müqəddəs amal onların yeganə sığınacaq yeri olur. Bu sığınacaq (büt) dağıdılsa, fanatiklər evsiz, mənliksiz qalacaqlar. Bu səbəbdəndir ki, ən adi tənqiddə belə fantiklər vəhşiləşir, ilahiləşdirdikləri adamları və ideyaları bütün varlıqları ilə müdafiə edirlər. Dəyərlərini sorğulmaqdan, analitik düşüncədən, «mən niyə yerlə-göylə dava eləyirəm?» şübhəsindən çox uzaqdadırlar. Onları komfort zonalarından çıxartmaq istəyənlərə qarşı amansız olurlar.

Siyasi dindarlıq, alovlu fanatiklik, dəyərlərin, qəhrəmanların sorğulanmasına tabu – Stalini, Hitleri yaradan gücdür bunlar. Siyası dindarlıq totalitar Soveti, nasist 3-cü Reyxi, şəriət qanunları ilə idarə edilən İranı yaratdı. Bu yaranan sistemlərdə minlərlə istedad, yaradıcı ruh məhv edildi, boğuldu.

İdeologiyasına din kimi tapınan, tənqidlərə təhqirlə cavab verən, qəhrəmanlarını bütləşdirənlər azadlıq aşiqi intellektual despotlar, sabah öz ideyaları toplumda hakim mövqe tutduqda, potensial cəlladlardır. 

Mirzə, fərd

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri
.

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri

06 Mart 2021
borchalo1_d6e17ac8
.

Gürcü ədəbiyyatında azərbaycanlılar

05 Mart 2021
5e7d964a7152d82d90327cd8
.

Şərqdən Qərbə. Söz və göz mədəniyyəti

05 Mart 2021
Bildschirmfoto 2021-03-05 um 12.14.22
.

Allaha ən sadə və ən səmimi yalvarış məkanı

05 Mart 2021
39902
.

Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər

05 Mart 2021
Seymur
.

Etibar qazanmağın vacibliyi haqqında

04 Mart 2021
Facebook Youtube Instagram Twitter

az-ag

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos

Redaksiya

Təsisçi: Prof. Məsud Aşina

Baş redaktor: Ələkbər Əliyev

Şef redaktor: Elmir Mirzəyev

Redaktor: Aygün Aslanlı, Sevda Sultanova

Texniki direktor: Camal Əli

İncəsənət: Emin Əliyev

Elm: Hacı Hacıyev

Tarix: Tural Həmid

İqtisadiyyat: Dünya Sakit

Foto: Abbas Atilay

Qrafika: Gündüz Ağayev

Dizayn: Sahil Qənbərli

Tərcüməçilər: Rəvan Quluzadə, Fəxri Qocayev

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

Göndər Cancel