Rejissor Roman Polanskinin 1965-ci ildə çəkdiyi “Repulsion” (“İyrənmə”) filmi psixodram janrındakı ən maraqlı filmlərdəndir. Filmin ssenarisi də adı qalmaqallarla yadda qalan rejissora məxsusdur. Hiss olunur ki, Polanski psixoanalizdən yaxşı anlayır. Həm də bu cür sənət əsərləri elə-belədən meydana çıxmır. Bunun arxasında rejissorun öz “doğma” uşaqlıq zədələri var.
Misal üçün danimarkalı rejissor Lars Von Trierin filmlərində qadınlara qarşı olan aşırı qəddarlığın nədən qaynaqlandığını öyrənmək üçün Trierin bioqrafiyasına göz atmaq və onun öz anası ilə vaxtı ilə hansı münasibətdə olduğuna baxmaq olar. Trier anasına olan nifrətini filmlərində başqa qadınları “əzməklə” proyeksiya etdirir. O, anasından öz bioloji atasının başqa adam olduğunu öyrənəndə dünya onun başına yıxılır. Bu məlumatı anası ona ölüm ayağında olanda bildirir. Bunu öyrənəndə isə Trierin doğma atası hesab etdiyi şəxs artıq həyatda deyildi. Xartman soyadlı alman əslli ata isə oğlunun onu axtarıb tapmasına heç sevinmədi. Hətta Larsla görüşə vəkillə gəlmişdi. Bütün bunlar fəsadsız ötüşə bilməzdi. Hələ nə yaxşı ki, bu travmanın təzahürü real həyatda yox, filmlərdə üzə çıxır. (Oxşar situasiya ilə üzləşən tanışım var ki, onun necə qəddar aktlarla, əsasən də özünə vurduğu zərbələrlə “rahatlıq” tapdığının şahidi olmuşam. Bu barədə artıq nəsə yazan deyiləm.)
Trierin 2018-ci ildə çəkdiyi “The Hause that Jack Built” filmində tükürpərdici səhnə var. Jack hündür bir yerdə dayanır və gənc bir qadını, azyaşlı iki uşağı ilə birgə snayperlə öldürür. Məhvedici səhnəni izləyən şəxs rejissoru lənətləyə bilər, ancaq orada Trier məhz özünü “öldürür”. “Kaş məni və anamı belə yox edərdilər.” Filmin məhz bu səhnəsini xatırlayanda rejissorun iztirablarını düşünür və çox üzülürəm.
Qayıdaq Polanskinin filminə. Belə baxanda “Repulsion”-ın süjet xətti elə də mürəkkəb deyil. Əksinə hər şey sadə hadisələr əsasında qurulub. Hardasa 20-22 yaşı olan gözəl, sarışın manikürçü Kerol öz böyük bacısı ilə kirayədə yaşayır (Kerolun rolunu fransız aktrisa Catherine Deneuve canlandırır). Onun psixi halı artan sürətlə ağırlaşır. Əvvəl bunu ümumiyyətlə heç kəs sezmir (əslində bu hal sona qədər davam edir). Onun tez-tez dırnağını yeməsi, qəribə şəkildə barmağı ilə burnunun kənarına əlini sürtməsi bu “sakit” qızın daxilindəki fırtınaların ilkin nişanələridir. O, küçədə yeriyərkən ətrafdan təcrid olunmuş şəkildə gəzir və heç nə onun diqqətini çəkmir. Kişilərin ona söz atması, göz zilləməsi Kerola heç bir hiss gətirmir. Bu laqeydliklə bərabər, ondan xoşu gələn Kolin adlı gənc kişinin Kerola olan marağı, diqqəti də qarşılıqsız qalır. İki dəfə görüşdükləri vaxtın ikisində də Kerol özünü qeyri-adekvat və qəribə aparır.
Sonuncu görüşdə Kolin avtomobildə qızı dodağından öpür. Qız onu itələyir, evə qaçır və ağzını su kranına tutub yumağa başlayır. Kerol iyrəndiyini büruzə verir. Bundan sonra onun vəziyyəti lap pisləşməyə doğru gedir. İyrənmənin miqyası getdikcə çoxalır. O, bacısının sevgilisinin hər davranışını ikrah hissi ilə qarşılayır və bunu açıq şəkildə nümayiş etdirir. Bunun üstündə bacısı ilə Kerolun konfliktləri də yaranır. Sonra bacısı öz sevgilisi ilə bir həftəlik səyahətə çıxır və Kerolu evdə tək qoyurlar. Məhz bu andan onda dəhşətli qarabasmalar başlayır. Kerol tez-tez yuxuda hansısa kişi tərəfindən cinsi təcavüzə uğradığını görür. Evin içində çatlar peyda olur və bütün bu paranoyalar gənc qıza çox əziyyət verir. Həmin çatlardan gözlər və kişi əlləri çıxır və Kerolu incitməyə başlayır. Bir gün Kolin onun evinə gəlir və qızı uzun zaman görmədiyi üçün narahat olduğunu bildirir. Kerol isə heç bir səbəb olmadan evinə gələn bu kişini öldürüb hamam vannasının içinə atır. Ardınca ev sahibi kirayə haqqını almaq üçün gəlir və Kerolu açıq paltarda görüb ona təcavüz edir. Kerol onu da öldürür. Filmin sonunda onun qəddar davranışlarının və qeyri-adekvat hərəkətlərinin səbəbinin kökü məlum olur. Düşünürəm ki, anlayışlı və mühakimədən uzaq izləyici həmin səbəbi öyrənəndən sonra Kerolun niyə belə olduğunu başa düşər və onu “pis insan” adlandırmaz.
Əslində pis adam yoxdur. İnsanların uşaq vaxtı aldığı travmalar onların gələcəkdəki həyatının davranış mexanizmini formalaşdırır. Kerolun uşaqlığı ilə bağlı yaşanan bir nüans onun bütün həyatını necə alt-üst etdiyi faktını üzə çıxarır. Ona görə kimlərinsə davranışlarına baxarkən tez-bazar mühakimə etməzdən əvvəl onun keçmişi ilə bağlı olayları təhlil etmək lazımdır.
Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.
