Vizual estetika dizaynda ən mühüm amillərdən biridir. Sizə təqdim edəcəyimiz 10 əsas dizayn prinsipləri hər bir memar və ya dizaynerin bilməli olduğu qanunlardır. Zaman keçdikcə unutduğumuz, bəlkə də görməzlikdən gəldiyimiz, lakin varlığını həmişə hiss etdiyimiz dizayn prinsiplərinin əhəmiyyətini, əlbəttə, hamımız – sözügedən sahə üzrə mütəxəssislər – çox yaxşı başa düşürük. Buna baxmayaraq, nə qədər oxusaq, nə qədər vizual araşdırmalar etsək də, dizayn prinsipləri həmişə bir sual işarəsi olaraq beynimizdə qalmağa davam edir. Aşağıda sözügedən prinsipləri şəkillərlə təqdim edirik. Beləcə, söhbətin nədən getdiyini daha rahat anlayacaqsınız.
Balans
Balans – harmoniya və element əlaqələri içində bir kompozisiya meydana gətirən dizayn elementlərinin vəhdətidir. Balans və harmoniya – obyektlərin, şəkillərin, rənglərin, istiqamətlərin, aralıqların və ölçülərin əlaqələsinin nəticəsi olaraq ortaya çıxır. Bu, vizual sənət sahəsində keçmişdən günümüzə qədər istifadə edilən təməl dizayn prinsiplərindən biridir. Simmetrik və asimmetrik olaraq iki fərqli növə ayrılır.
İyerarxiya
Elementlər (dizayn obyektləri, materialları və s.) arasındakı əlaqələrdə müxtəlifliyin ortaya çıxmasını təmin edən ən əhəmiyyətli, fundamental dizayn prinsipidir. “Məna” və “əhəmiyyət” sırasını təmin etməklə yanaşı, iyerarxiya kontrast prinsipini də özü ilə birlikdə gətirir. Memarlıqda izləyici ilə əlaqə zamanı komfortu təmin etmək üçün vizual iyerarxiyadan istifadə olunur.
Vəhdət
Memarlıqda vəhdət – sənətin və dizayn elementlərinin harmoniya və dəyişmə dərəcələri nəticəsində baş verir. Vəhdət, bir kompozisiyanın təbii bütövlüyüdür və kompozisiya elementləri arasındakı əlaqə nəticəsində meydana gəlir. Burda balans yalnız bir vahidin formalaşması ilə yaranır. Vəhdətin formalaşmasında ziddiyyət, müxtəliflik, balans və harmoniya prinsipləri mühüm rol oynayır.
Nisbət və Tənasüb
Nisbət – ölçülər arasındakı əlaqədir. Nisbət və tənasüb, kompozisiya elementlərinin ölçüsü ilə bütün tərkibə malikdir. Bundan istifadə etməsək, formalar, rənglər, ölçülər arasında monotonluq yaranar. Reallığın ifadə olunmasında mükəmməlliyə yalnız doğru nisbət və tənasüblə nail olmaq mümkündür.
Kontrast
Başqa adı ilə ziddiyyət və fərqlilikdir. Kontrast – eyni sahədəki müxtəlif strukturları (parçaları, formaları v.s) bir araya gətirməklə məsğuldur. Kontrastın rəng, dəyər, material, forma və s. kimi növləri var. Kontrast, bir kompozisiyaya diqqət yetirmək, iyerarxiya təmin etmək və bir və ya daha çox elementi vurğulamaq üçün də istifadə edilə bilər.
Vurğu
Dizaynda vurğu, fərqliliklər arasında nəzər nöqtəsini, diqqəti ön plana çəkmək üçün istifadə olunur. Vurğu azlıq-çoxluqla meydana gəlir. Dizaynın hər sahəsində vurğu hakim olsa, dizaynda öz mənasını itirər.
Ritm
Ritm, dizaynda elementlərin, rənglərin, formaların, məkanların – boşluqların əyani hərəkətlərinin təkrarlanmasıdır. Boşluq (məkan) bir çalışmanın içində və ya çevrəsində boş qalan müstəvidir.
Boşluq (məkan)
Məkan (memarlıqda ən çox araşdırılan mövzudur. Da Vinçidən Lefebvreyə, Haydeggerə qədər hər kəs tərəfindən tədqiq olunub, barəsində cildlərlə kitab yazılıb) bir çalışmanın içindəki ya da çəvrəsindəki boş qalan müstəvidir. Boşluq (məkan) iki ölçülü və ya üç ölçülü, hətta neqativ və pozitiv də ola bilər.
Hərəkət
Hərəkət, memarın gözünün kompozisiyaya, ətraf mühitə və tərkibə, bütünə yönləndirməsi üçün bir yoldur və vizual olaraq obyektlərin obrazın içərisində hərəkət etdiyi hissini yaradır.
Uyğunluq
Uyğunluq, digər adı ilə ahəng – dizayn elementləri arasında harmoniyanı təşkil edir. Əsas dizayn prinsipləri arasında harmoniya ən əsas yerdə dayanır. Uyğunluq, kompozisiyanın tərkib hissələri arasında balanslı münasibətdən yaranır. Ümumiyyətlə, uyğunluq bölümlər və elementlər arasında təkrarlanan xüsusiyyətlərlə ortaya çıxır.