Məhəmməd Siyahqələmin (XV əsr) divləri, əcinnələri, küpəgirənləri
XV əsrdə yaşadığı güman olunan Məhəmməd Siyahqələm barədə heç nə bilinmir. Onun rəsmlərinin Fateh Sultan Məhəmmədin ya da ondan sonrakı Osmanlı sultanlarının birinin zamanında Ağqoyunlular və ya Səfəvilərlə döyüşdən sonra qənimətlərin arasında İstanbula gətirildiyi düşünülür. Bir-birinə oxşar üslubda çəkilmiş rəsmlərin bəzilərində bu imzanın yazılması onun sadəcə adını gələcək nəsillərə ötürə bilib – harada yaşadığı, dəqiq nə zaman yaşadığı – bunlar heç biri bəlli deyil. Hətta bütün bu rəsmlərin bir rəssama, yoxsa rəsm emalatxanasına aid olduğu barədə də dəqiq bir söz demək olmur.
Məhəmməd Siyahqələmin rəsmlərində qəhrəmanların əsasən fövqəltəbii qüvvələrdən ibarət olması onu dövrünün digər miniatür ustalarından fərqləndirir. Bu baxımdan ona hansısa mənada şərqin Hieronymus Bosch-u da deyə bilərik. Siyahqələm’in qəhrəmanları olan cinlər, qulyabanılar, divlər, küpəgirən qarılar və digər əcinnələr rəqs edir, güləşir, musiqi ifa edir, nələrisə-kimlərisə qaçırdır… bəzən isə inanılmaz insani kədər və melanxoliya ilə bir-birlərinə, ya da məchulluğa baxırlar. Amma onun qəhrəmanları yalnız fövqəltəbii varlıqlar deyil. Rəsmlərdə gündəlik həyatdan, xüsusilə də köçərilərin və buddistlərin məişətindən də fraqmentlər var. Məhz bu faktorları, həmçinin rəsmlərin həm İran, həm də Çin üslublarından bəhrələnməsini nəzərə alan araşdırmaçılar, onun Türküstan (çok güman ki, uyğur) əsilli ola biləcəyi ilə bağlı ehtimal irəli sürür.
