Gecə, qanadlarıyla səmanı qucaqlayıb, sayrışan kəhkəşanı, ulduzları və ayı tərk eləyərək yerə enəndə tənhalıqdan qorxuya düşən külək susqunlaşdı.
Fəzaya səssizlik və sükut hakim oldu, həyəcanla günəşi gözləməyə başladılar. Ki, onun qayıdışını göstərən ən cüzi əlamətdə gözdən itsinlər… Və bunun sonu yoxdu.
İnsan gedirdi. Atdığı hər addımın səsi hiyləgər səssizliyi qamçılayırdı. Bayquşun uhultusu, yarasaların qanadlarının şappıltısı səssizliyi narahat olmağa, buna baxmayaraq, yenə də öz hökmranlığın qorumağa vadar eləyirdi.
Kiminsə hökmüylə isti yatağından oğurlanmış insan, nəhəng, çılpaq və əcaib ağacları olan meşədə ayıldı. Bura xırda, qara çınqıllı cığırları olan insan ayağı dəyməmiş zülmət meşəydi.
İnsan getmək istəmirdi – o, geri qayıtmaq istəyirdi. Amma hökm, itaət göstərməyə məcbur olduğu həmin hökm amansız idi.
İnsan qışqırmaq istəyirdi: “Mən bilirəm! Səni sadəcə bu qorxunc meşədən o tərəfdə nə olduğu maraqlandırır! Amma mən qorxuram, çox qorxuram! Məni geri qaytar!” Ancaq onu da bilirdi ki, qışqırmağın faydası yoxdu.
Onu amansızlıqla ələ salan hər kim idisə, çox tanış, eyni vaxtda da anlaşılmaz idi: doğma və yad. Bir bütündə uzlaşmış ziddiyyətli təəssüratların, arzuların və hisslərin ixtilaf labirinti elə bir dolaşıqlıq yaratmışdı ki, onların yaxınlığı hansısa naməlum fəzaya keçirdi.
Meşə zülmət qaranlığın içində əriyib bitdi. İnsan ətrafına göz gəzdirdi. O, ot basmış qayalıqlarla əhatə olunmuşdu. Başının üzərində isə təkcə ay və ulduzlar… kədərli ulduzlar.
Qaynayan, köpüklənən qorxu daşdı, yolunun üstündəki hər şeyi külə çevirərək insanı bütünlüklə ələ keçirdi.
– Mənim burda, bu sonu görünməyən məzarlıqda nə işim var? Sən zalımsan! Mən qorxuram! Yalvarıram, məni geri qaytar, bu kabusdan xilas elə!
Qəflətən insan başa düşdü ki, iradəsinin gücüylə onu idarə eləyənlə öz arasındakı bağı qırmağı bacarıb. Hərçənd, bəlkə, o başqası, onu öz təsirindən özü azad eləyib?
Lakin bu, sadəcə azadlığın xəyaləti idi. Xəyalət, məzələnəndən sonra onu kənara atdı. İnsan, həqiqətən, onu idarə eləyənin hökmündən azad olmuşdu. Ancaq bir nəzarətdən azad olanda yeni kiminsə gücünü hiss elədi.
Bu gücün sahibi əmr eləmirdi, dürtmələmirdi. O, yazıq-yazıq səsləyirdi, özünə sarı çəkirdi. İnsan acizlikdən ağlamağa başladı. Qaynar göz yaşları buz kimi soyuq tərin arasından yol açırdı. Elə bil insan məzar daşına yapışmışdı və hərəkət eləyə bilmirdi ki, bu çağırışdan qaçıb-qurtulsun.
Hardansa dərinliklərdən saatın çıqqıltı, ardınca da zəngi eşidilməyə başladı. Zəng səsi gücləndi, gücləndi, nəhayət, apogeyinə çatdı və məzar daını çatlatdı. İnsan dibsiz uçuruma yuvarlandı.
Dərinlikdən ona sarı sürətlə bir fiqur qalxırdı. O, nə qədər sürətlə yaxınlaşırdısa, insan onu o qədər diqqətlə nəzərdən keçirirdi. Ayaqlar, qollar, üz, gözlər seçilməyə başladı. İnsan onun kim olduğunu bilirdi. Bəs necə! Axı, bu, onun özü idi! Hər ikisi toqquşmadan yayınmaqdan ötrü vurnuxurdu. İnsan əkizini daha yaxından gördü. “Əkizin” siması ağardı, dartıldı, yanaqları sallandı, gözləri orbitində batdı. Və onda insan bağırdı. Əkizi də bağırdı. Ancaq onun bağırtısı sadəcə nəsə bir səs çıxartmaq üçün edilən aciz cəhd idi. Beləcə onlar toqquşdular və bir bütünə çevrildilər.
İnsan uzanıb? Oturub? O, sadəcə növcud idi, ordaydı, düşünürdü, tələb eləyirdi. O, hökmdardı. O, rejissordu. O, ssenari müəllifidi. Amma həm də özü-özünü idarə eləyən – naməlumluğa itələyən aktyordu. Aktyorla birləşən, marionetə çevrildiyini, süjetin, onun ixtiyarından çıxdığını hiss eləyən hökmdar da bağırdı. Bəs rejissor kimdi? Kim?
Saatın zəngi cingildəyir, bağırır, qulaq pərdələrimi cırır. Görüm, onu lənətə gəlsin! Əlimi dolabın üzərində gəzdirirəm – saatı tapmıram. Gözlərimi açıram və bağıran saatı şkafın üstündə görürəm. Deyəsən, o sakitləşməyəcək. Yerimdən sıçrayıb şkafa sarı qaçıram, hirslə saatın düyməsinə basıram – zəngi susmağa məcbur eləyirəm. Vəssalam, ayıldım. Hamama gedirəm, güzgünün qarşısında sifətimi əyib-büzürəm, qımışıram. Mətbəxdə iki dənə buterbrod tıxıram, geyinirəm və işə gedirəm.
Bu, hər gün təkrarlanır. Eyni hərəkətlər. Hətta marşrut da dəyişmir. Yolu, hardan keçmək olmazsa, ordan keçirəm, belə dayanacağa daha tez çatmaq olur.
Büzüşürəm və hiss eləyirəm ki, bu gün nəsə fərqlidi. Məni narahatlıq bürüyür. O, soxulcan kimi sinəmdə sürünür. Bu nədi? Mənə nə mane olur? Dünən uğursuz gün idi… “Az qaldı, az qaldı!” deyə uşaq oyunundakı kimi özümə deyirəm və dünənki günün lentini geri fırladıram. Bomba sığınacağının qapısı kimi ağır, dəmir qapının önündə dayanana qədər… Avtobus da gəldi.
Lənətə gəlmiş səhər tünlüyü! Hamı yuxulu, hamı qəzəbli… Ağzına qədər dolu avtobus. Ortaya doğru soxuluram, kiminsə ayağını tapdalayıram. Üzr istəyirəm. Söydülər. Cəhənnəmə ki! Deyəsən, sovuşdu.
Deməli belə. Dəmir qapı. Onu silkələyirəm! Off, necə ağır-ağır açılır! Bəlkə də, mən heç onun açılmağını istəmirəm… İlahi! Yadıma düşdü! Yadıma düşdü və şübhə soxulcanı sürünməyi dayandırdı – indi o, dişlərini sancmışdı. Bəli, bəli, məhz dişlərini – ürəyimə. Geri qayıt! Qapını bağla! Məgər onu bağlamaq mümkündü ki? Dünən baş verənlər bütün ağırlığıyla üzərimə çökür.
Və həmin anda mənim- avtobusda hara tələsdikləri bəlli olmayan insanlar tərəfindən dörd yandan sıxışdırılmış adamın ağlına bir fikir gəldi. Fikirlərin ifadəsi haqqında fikir. Fikirlərin azad buraxılması haqqında fikir.
Yazıçı ən məhrəm fikirlərini kağız üzərində ifadə eləyir, rejissor ruhunu filmə qoyur, rəssam isə eyni şeyi kətanda əks etdirir. Əfsus ki, təbiət, öz fikirlərini yaradıcı ifadə eləmək bacarıqlarından heç birini mənə əta eləməyib.
Hər bir insanın qəlbində xəlvət bir yer var. Yəqin, istedadla mükafatlandırılan insanlar yaradıcı güclərini məhz ordan alırlar. Mənim kimi qapalı və adamayovuşmaz insanların da belə xəlvətləri olur, amma bircə fərqlə. Həmin xəlvət yer hörümçək toru basmış, ağır, kif qoxulu havası olan dəhlizdi və ora heç vaxt işıq şüası düşmür.
Mən məhz bu gün torları təmizləməyin və xəlvətimi günəşin şüaları ilə işıqlandırmağın yolunu tapdım. Bu dünyada məni anlayacaq bir insan olmalıdı. Qoy heç bir-birimizi tanımayaq, heç vaxt görüşməyək, hətta bir-birimizin varlığından belə xəbərimiz olmasın, mən yenə də düşüncələrimi ona yollayacağam. Və əgər o insan məni eşitsə – hətta bəlkə anlayacaq da – o zaman mən yeni doğulmuş çılpaq körpəyə çevriləcəyəm və alnıma yazılanları ləyaqətlə qarşılaya biləcəyəm.
Mənim başım artıq taxta lövhələrin arasında sıxılıb. Gilyotin yuxarı qaldırılıb. Şamın alovu, gilyotinin bıçağını saxlayan kəndiri yavaş-yavaş üzür. Ən dəhşətlisi isə odu ki, mən bunların hamısını bilirəm.
Avtobusdan düşürəm, bilmədən kiminsə çantasını da özümlə dartıram. Qapılar arxamca bağlanır, çantanı məzəli şəkildə arasında sıxır. Qıc olmuş kimi silkələnən çantanın yarısı bayırda qalır. Avtobus uzaqlaşır. Mən gödəkcəmin yaxalığını qaldırıram, əllərimi cins şalvarın ciblərinə salıram və gedirəm.
Külək qalxır. Yağış xırda damcılarını üzümə sancır.
“-Sənə üz tutmuşam, məni anlayan insan. Sən varsan. Sən artıq məni eşidirsən!”
Toxuma papaqlı bir qız yanımdan keçir. Qırmızı yanaqlı, suyuşirin qızdı. Baxışları ilə məni süzür. Xoşuma gəlir. Onu dayandırıram: “Bu, Sənsən! Bu, Sənsən, düzdü?! Sən məni eşidirsən?” O, çaşqın halda ayaq saxlayır: “Siz başqasına oxşatmısınız”. “Hə, bağışlayın, sizi başqasına bənzətdim” – mən deyirəm və gedərkən qızın baxışlarını hiss eləyirəm. Bəlkə o, Sənsən, hə? Naməlum qalmaq istədin? Məsələn, mənim, fikirlərimi sözlə aydın ifadə eləməyi bacarmadığımı bildiyin üçün. Əgər belə deyilsə, sənin bircə baxışınla içimdə coşub-daşan hisslər hardan çıxdı? Ona “mütləq söhbət eləməyimizə grək yoxdu, yanaşı olmağımız kifayətdi” deməkdən ötrü geri çevrilirəm. Mən çevrilirəm… Qız isə artıq yoxdu!
Sənə bir rəsm göstərəcəyəm. Taleyin mənə sırıdığı, mənimlə bir bütün halına saldığı həmin o məşum rəsmi. Rəsm bir neçə fraqmentdən ibarətdi. Daha doğrusu, bir neçə deyil… Bilmirəm, neçə dənədi, bağışla. Hamısını təsvir eləmək mümkün deyil, amma bəzilərini görəcəksən. Hər bir fraqment, öz arxasında yerləşən fraqmentə işıq salır, yəni onlar müstəvi üzərində düzülməyib. Necə izah eləyim sənə? Üzbəüz dayanmış iki güzgü təsəvvür elə. Güzgülər elə nəhəngdilər ki, insan onların arasında dayananda özünü qum dənəsi kimi hiss eləyir. Lakin güzgülərdəki əksi nəhəng görünür, güzgülərin özü boyda. Hər güzgüdə biri digərinə yumşaq şəkildə keçən saysız miqdarda başqa güzgülər var. Əgər bütün bunları təsəvvür eləyə bilsən, rəsmi daha asan qavrayacaqsan. Yaxşı, keçək fraqmentlərə.
I FRAQMENT
Hündür tavanlı kiçik kabinetdə HƏKİM… Masanın arxasında kürəyi pəncərəyə qarşı oturub nəsə yazır. Pəncərədən çılpaq qış ağacının çətiri görünür.
II FRAQMENT
KÜÇƏ
Çamırın çirkləndirdiyi maşınlar şütüyür. İnsanlar qaçaraq yolu keçirlər. İnsanlar metrodan çıxırlar, gül alırlar, qol-boyun olub addımlayırlar.
III FRAQMENT
Həkimin kabinetindəki pərdə taxtla əl-üzyuyanı gizlədir. Dərman şkafı ağ rəngə boyanıb. Boyanın qopduğu yerlərdə paslanmağa başlayan dəmir görünür. Şkafın rəflərinə ağ parça sərilib. Rəflərdə parlaq nikelli pinsetlər, skalpel, şpris, hansısa ampullar, şüşələr, dərman qutuları var.
IV FRAQMENT
HƏKİM nikelli çubuğu mənim ağzıma soxur. Necə bərk basırsa, Mənə elə gəlir ki, indicə bütün içalatım bayıra çıxacaq. Həkimin başındakı güzgülü dairə, işığı toplayaraq boğazıma salır. Həkim mənim udqunmağıma mane, səsimin tutulmağına səbəb olan şeyi gözdən keçirir.
V FRAQMENT
BİR NEÇƏ HƏKİM – gombul, arıq, saqqallı, bığlı və bığsız, biri tamamilə keçəl – mənim boğazımı yoxlayırlar, xəstəxanaya yatıb əməliyyat olunmaq üçün dilə tuturlar.
VI FRAQMENT
MƏN OĞRUYAM: həkimlərin yazdığı şeyləri oğurlayıram, bununla da özümə, gilyotinin mövcudluğunu təlqin eləyirəm.
RƏSMİN ƏSAS ELEMENTİ
O, bütün müstəvilərə yerləşdirilib, görünən və görünməyən bütün fraqmentləri əhatə eləyir: ətli-canlı, biçimsiz, yoluna çıxan hər şeyi udan iyrənc bir şey. O, istisnasız olaraq hər şeyi dağıdır, məhv eləyir, əzir.
Mən bu rəsmin üstünə kerosin töküb yandırmaq, sonra da vəhşi kimi həzz ala-ala tonqalın ətrafında rəqs eləmək, alovun onu necə yox elədiyinə baxaraq sevinmək istəyirəm. Tonqaldan da səmaya zəhərli, yanan rezinin qoxusu kimi üfunətli tüstü qalxardı. Onda bu rəsmin nə vaxtsa mövcud olduğuna dair heç bir iz qalmazdı. Lakin bu kətan yalnız mənimlə birlikdə yoxa çıxacaq…
Mən işə gəlirəm, üzəri kağızlarla dolu olan masamın arxasında əyləşirəm. Otaqda dörd nəfər oluruq: Arif – hərdən cümə günləri restoranda birlikdə içirik, Zemfira – fasiləsiz öz nəvələrindən danışır, katibə İradə və mən. Hər gün səhər doqquzdan axşam altıya qədər otururuq. Hə, bir də saat birdən ikiyə qədər fasilə var, bir az yemək yeyib zirzəmidə Ariflə stolüstü tennis oynamağa imkan olur. Mən hesabatı çapa verməliyəm. İradədən xahiş eləyirəm. Deyir ki, çap eləyər, amma elə-belə yox. Bizim köhnə zarafatımızdı, ancaq bu gün əsəblərimə təsir eləyir. Buna baxmayaraq, saçlarını geri atıb onun boynundan öpürəm. Zemfira xanım adəti üzrə köhnə Delhidəki hindli avakado satıcısı kimi başını yellədir. Yeri gəlmişkən, mən Hindistanda olmamışam, o ki qala köhnə Delhidə. Sadəcə bilirəm ki, hindlilər nədənsə həmişə başlarını sağa-sola yellədirlər.
Arif isə qımışır. Deyəsən, həmişəki kimi cümə günü restoranda içəndən sonra, bizim İradəylə münasibətimizlə bağlı iynəli sözlər qusmağa hazırlaşır. Hesabatdan başqa bu gün mən hələ… Mən başqa neynəməliydim? Və niyə? Siqaret yandırıram. Arifə, müdirdən məzuniyyət istəyəcəyimi deyirəm və bununla bağlı nə fikirləşdiyini soruşuram. Arif telefonun dəstəyini qoyur (kiməsə zəng eləməyə çalışırdı) və deyir: “Qışda məzuniyyətə çxımaq nəyinə lazımdı?” Mən çiyinlərimi çəkirəm. Arif deyir ki, hər şey müdirin, səhər hansı ayağı üstdə qalxdığından asılıdı. Müdirin hansı ayağı üstdə qalxdığı mənim vecimə deyil. Onun kabinetinə girirəm.
Müdir – alçaltma yolu ilə özünütəsdiq həvəskarıdı. Özü alçalır deyə başqalarını da alçaldır. Şüşə kürənin içində asılmış siçovul kimi başqalarını təpikləyə-təpikləyə pəncələrini oynadır, sifətini isə riqqətlə yuxarı yönəldir, ordan atılan istənilən tikəni, pendir parçasını, ya da salyamili kolbasa dişləyini havada tutmağa hazır dayanır. Və onu udandan sonra yaltaqlanmağa can atır… yaltaqlanmaq… yaltaqlanmaq… eyni zamanda da arxa pəncələriylə təpikləməyə davam eləmək. Üstəlik həmin o şüşə kürənin içində vakuum və irin kimi nifrət var. Mən kürənin qapısını açmalı oluram. Burnuma turşumuş qoxu dəyir. Ancaq üz-gözünü bürüşdürmək olmaz, çünki bu, müdirin xoşuma gəlməyə bilər, onda dəqiq məzuniyyət almaram. Odu ki, üzümü bürüşdürmürəm. Amma, deyəsən, bu, kifayət deyil. Yaltaqlanmaq… yaltaqlanmaq… alçalmaq… Mənsə bunu bacarmıram! Xahişimi eşidəndə müdirin sifəti limon çeynəyirmiş kimi əyilir. O, mənə icazə vermir, sifətinə məmnun bir təbəssüm yayılır. Mənə qarşı marağı itir və baxışlarını yenidən yuxarı zilləyir.
Acgöz nacins! Sonra aşağıdakı hadisə baş verir: müdir sürünərək yoxa çıxır. Yuxarıdan atılan tikə yanımdan keçir. Məni əsəbi bir qəhqəhə tutur. Gülə-gülə onun yenidən peyda olduğunu görürəm, nəsə qışqırır və əl-qol atır. Mənə təpik vurmağa çalışır. Mən zərbədən yayınıram. O, qıcolmuş kimi boşluqda çırpınır. Mən daha gülmürəm. Gülməyim gəlmir. Müdirə yazığım gəlir. Heyif ki, mənim ucbatımdan uda bilmədiyi tikəni tuta bilmədim. Tutsaydım, mütləq ona verərdim.
Narın yağış leysana çevrilmədən kəsdi. Yəqin, müvəqqəti. Telefon köşkünün şüşəsi sındırılıb. Yanımda bir kişi dayanıb: siqaret çəkir, zəng eləmək üçün növbəsini gözləyir. Mən Samirənin nömrəsini yığıram. Necə bilirsən, o evdədi?
Xəlvətimin tozlu zirzəmisində, yaddaşın çatlamış gil dolçasında saxlanan bir şey…
Mən rəssam dostlarımın sərgisinə gəlmişdim. Rəsmlərə baxırdım: bəziləri xoşuma gəlirdi, bəziləri yox. Bu və ya digər işi niyə bəyənib-bəyənmədiyimi heç vaxt izah eləyə bilməmişəm. Hər şey onların məndə yaratdığı və ya yaratmadığı hisslərdən asılıdı.
Yəqin, bu, rəssamın, hər əsərində bir parçasını buraxdığı həmin o ruhu, o aurasıdı. Baxışlarını ona toxunduran kimi izaholunmaz, güclə sezilən bir şey hiss eləyirsən. O sənin içindəki duyğu fırtınasını oyadır, yaxud da yüngül titrəmə yaradan sakitliyə bürüyür, ya da qəflətən qərəzə səbəb olur…
Mən dənizi bəyənmişdim. Kimsəsiz qumlu sahildə, hardasa 100 ilə yaxındı, zamanın, az qala, məhv elədiyi freqat dayanıb. Günəş düz zenitdədi. Bürkü və isti.. Deyəsən, bu əsər Samirənin də xoşuna gəlmişdi.
– Siz müəllifin kim olduğunu bilirsiz? – mən soruşmuşdum.
– Zaurdu, – Samirə demişdi və gülümsəmişdi.
Samirənin atası – Bakıda kifayət qədər tanınan rəssam – qızının dostları ilə o qədər də maraqlanmırdı. Samirə məni atasına təqdim eləyəndə o, çox mehribanlıqla salamlaşmış və öz otağına getmişdi. Samirənin o vaxtkı pərəstişkarı mənimlə münasibətləri orijinal üsulla aydınlaşdırmağa çalışmışdı. Samirənin evingə keçirilən şənliklərdən birində içəndən sonra, mənə müasir təsviri sənət üzrə imtahan qurmuşdu, mən də ona rişxəndlə cavab verirdim.. Qısası, bu vəziyyət davaya çevrildi. Bu, Samirənin heç xoşuna gəlmədi. Oğlan, sərxoş halda maşına oturdu və necəsə, harasa getdi. Mən isə gecə Samirənin evində qaldım…
Avtobusda oturmuşam. Yenə çiskin var. Deyəsən, mən fikrə dalmışam. Avtobus axırıncı dayanacağa çatır. Məndən başqa hamı düşür. Avtobus yenidən tərpənir. Mən ətrafa baxıram: avtobus boşdu. Saata baxıram – günorta saat birdi. Avtobusa kimsə minməliydi.. Gecə deyil axı!
Avtobus yenə dayanır. Qapılar açılır. Yenə heç kim minmir. Qapılar bağlanır. Avtobus yoluna davam eləyir. Sürücünün kabinəsinə yaxınlaşıram. Dəhşət işində görürəm ki, sükanın arxasında heç kim yoxdu. Mən sükan arxasına keçirəm. Əyləcə basıram – işə yaramır. Sükandan yapışıram – ilişib.
Siqaret yandırıram, özümü ələ almağa çalışıram. Avtobusun pəncərəsindən o tərəfdə qatı duman yayılır, boş səkiləri gizlədir. Toqquşmadan yayınmağa çalışan maşınlar yanımdan şütüyür. Onların da içində heç kim yoxdu. Gümüşü duman get-gedə daha da qatılaşır. Avtobusun şüşələri tərləyib, daha nəsə görmək mümkün deyil.
Nəhayət, Samirə dəstəyi qaldırır.
– Salam, – mən deyirəm.
– Salam, – o cavab verir.
Mən susuram. Telefonla nə demək olar ki? Həm də naqolay hiss eləyirəm.
– Samirə, – mən deyirəm.
İndi də o susur. Sözlər harasa yoxa çıxıb. Təqsir bu lənətə gəlmiş telefondadı. İnsafsız vandalizm – telefon köşkünün şüşəsi sındırılıb!
Bunun ucbatından soyuq külək üzümə çırpılır. Yox! O soyuq külək telefonun dəstəyindən əsir. Düz qulağıma.
– Mən səninlə görüşüb danışmalıyam, – mən davam eləyirəm, – bunu telefonda deyə bilmərəm.
– Məncə, hər şey çoxdan deyilib. Axı, biz razılaşmışdıq – bir də görüşməyəcəyik.
– Yox, bunu nəzərdə tutmuram. Sənə demək istədiyim…
– Mümkün deyil. Həqiqətən. Bağışla.
Mən susuram. O da susur. Bir anlıq dəstəyi qulağımdan ayırıram. Qulağım elə donub ki, onu hiss eləmirəm. Ciddi-cəhdlə qulağımı ovuşdurmağa başlayıram.
– Timanı məktəbdən mən götürəcəm. Onunla gəzmək istəyirəm. Altı üçün gətirərəm. Həyətə düşərsən.
– Yox, düşə bilmərəm, – o, qətiyyətlə söyləyir.
– Qulaq as, mən mütləq səninlə danışmalıyam.
– Məni buna sən məcbur elədin… Səninlə görüşə bilmərəm. Bilirəm, nə danışacaqsan. Onsuz da hər şey çoxdan bitmişdi. İndi də tamamilə bitdi. Mən ərə gedirəm.
– Necə? Mən sadəcə… Bəs Tima necə olacaq? Mən təkcə bu barədə danışmaq istəmirdim… Mən pisəm! Eşidirsən!
Mən telefonun dəstəyi ilə köşkün ikinci şüşəsini sındırıram. Dəstəyi var-gücümlə dartıram. Yerindən qopan telefon döşəməyə çırpılır. Zəng növbəsi çatmayan kişi məni dartıb köşkdən çıxarır.
– Sən dəlisən? Dəlisən? Yoxsa sərxoşsan?!
– Əşşi, cəhənnəm ol!
Avtobus yenə dayanır, qapılar açılır, mən düşürəm. Arxamca qapılar bağlanır, kiminsə sumkası məzəli şəkildə qapıların arasında sıxılır və əbəs yerə dartınandan sonra yarısı bayırda qalır. Bu, necə oldu? Axı, avtobusda heç kim yox idi… Avtobus uzaqlaşır, pəncərələrdə insan üzləri görürəm. Bəziləri düz mənə baxır, ancaq nəsə qəribə şəkildə. Mən qışqırıram: “Saxla! Saxla!”. Ancaq avtobus dumanda itir.
Tima məni həmişəki kimi qarşılayır:
– Çoxdandı, niyə gəlmirdin? Mən darıxmışdım. Bəs indi hara gedəcəyik?
O, mənə sıxılır, onu qucağıma alıram. Üzəri şəkilli bel çantası asfalta düşür.
– Heyvanxanaya getmək istəyirsən?- mən soruşuram.
Tima başını tərpədir.
Biz küçəylə gedirik. Mən üzümü onun pırtlaşıq qıvrımlarında gizlədib ağlayıram. Amma bunu, Səndən başqa, heç kim görmür. Heyvanxanada Tima məndən, heyvanları azadlığa buraxmağımı xahiş eləyir: qəfəsləri aç, qoy heyvanlar xoşbəxt olsunlar.
İlanlar qumda cansız kimi uzanıblar. Vaşaq qəfəsdə var-gəl eləyir, hərdən də dişlərini qıcayır. Qartal ağacda oturub qəzəblə insanları gözdən keçirir. Bircə meymun məzəli şəkildə sifətini əyir və pəncəsiylə dalını döyəcləyir. Biz Timayla qəfəsləri açırıq. Canavar sürüsü heç nəyə fikir vermədən uzaqlara qaçır. Pələng, ardınca şir bayıra sıçrayır. Terrariumun şüşələrini sındırırıq. Canlanan pitonlar və kərtənkələlər sürünüb çıxırlar. Qorxudan ağlını itirən insanlar sığınacaq tapmaq üçün ora-bura cumurlar. Axmaqlar! Bilmirlər ki, onlar heyvanlara qətiyyən maraqlı deyillər. Daima içində kin daşımaq, qisas almaq – bu, sırf insanlara xasdı.
Heyvanxananın işçisi qaçaraq gəlir, biz onu vaxtında görürük və ağacın arxasında gizlənirik. Amma qartalı da azad eləməyi unutmuruq. Quş iri qanadlarını açaraq başımızın üstündə süzür.
Biz canavarların arasında əylənirik, ayılarla hovuzda üzürük, dəvəquşuların belində gəzirik. Heyvanları Bakının küçələrinə buraxırıq. Heyvanxana boşdu. Tima milisionerin yanına qaçır, onun qolunu dartışdırır: “Əmi, sən heyvanları sevirsən, hə? Küçədə pələng görmüsən? O, qəfəsdən qaçıb. Xahiş eləyirəm, onun xətrinə dəymə.” Milisionerin əli qoburuna uzanır, qorxa-qorxa ətrafa boylanır. Mən onun çiyninə vururam: “Narahat olmayın. Oğlum zarafat eləyir”. Milisioner cavabında nəsə donquldanır və uzaqlaşır.
Biz, bir vaxtlar birgə yaşadığımız evə yaxınlaşırıq. Tima zarıyır, mənimlə qalmaq istəyir. Ona necə izah eləyim? Necə? Ona canavar dostlarının bizə baxdığını deyirəm… Gərək onların kefini pozmasın.
– Ata, sabah da gələcəksən?
– Gələcəyəm, – onu aldadıram. Tima məni öpür, üzümdə duzlu iz qalır.
Mən küçənin ortasında qatı dumanın içində dayanmışam. İndi hara gedim? Bu dumanın arxasında nə var? Yenə də yanımdan sürücüsüz maşınlar şütüyür. Maşınlardan hansısa çılğın bir musiqinin sədaları eşidilir. Bir an sonra mən tam səssizliyin içində qalıram. İndi hətta maşınlar da yoxdu. Onlar hara yoxa çıxdı? Çox getməli olmuram. Əlimlə dəmir bir şeyə toxunuram. Yəqin, mildi. Görüm, yanında nə var? Daha bir mil, biri də… Bu ki qəfəsdi! Bəs indi neynəyim? Mən qəfəsin millərindən yapışıram, dumanda nəsə görməyə çalışıram. Bihudə. Amma orda… Hə, hə, orda kimsə gəzir. Bu, uşaqdı. O, qəfəsə yaxınlaşır. Timadı. O yaxınlaşır. Ondan işıq gəlir. İşıq şüası dumanda özünə yol açır, milləri əridir. Tima qaçaraq yanıma gəlir, mən onu qucağıma alıram. Üstü şəkilli bel çantası asfalta düşür. Elə beləcə addımlayırıq. Mən üzümü onun pırtlaşıq qıvrımlarında gizlədib ağlayıram. Amma bunu, Səndən başqa heç kim görmür. Ətrafda hansısa siluetlər, əşyalar peyda olur və yoxa çıxır, boğuq söhbət eşidilir, yaddaş dolçasından səslər gəlir.
– Bunu ilk dəfə görmürəm – o özüylə danışır… Hirslənir, gülür.
– Düşünmürəm ki, bu, nəsə… Uşaqdı, axı. Fantaziyalarıdı..
– Bəlkə psixiatrla məsləhətləşək?
-Normal uşaqdı. Bunda qeyri-adi heç nə yoxdu. Bir film vardı e, adını unutdum… Bir uşaqdan bəhs eləyir. Onun dostları yox idi – özünə dost uydururdu. Və daima onlarla danışırdı.
– Bəyəm onun dostları yoxdu?
Ardı var…