Azlogos
  • Kimlər var
  • Bizi tanı

Orxan Adıgözəl. Ələkbər Əliyevin "Sarı Gəlin" romanının təhlili Mərkəzi Asiyanın Dağlıq Qarabağı Çip qıtlığı: Texnologiya əsrinin nefti BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsi və Dağlıq Qarabağ müharibəsi Orxan Ata: "Qərb özünüsenzuranın pikinə doğru sürətlə irəliləyir" Qacar irsi Berndə
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

“Propaqandon”

Ələkbər Əliyev Ələkbər Əliyev
Mövqe
01 Fevral 2019

İstər məhsul olsun, istər xidmət, ya da siyasi iradə – təbliğatın açıqlıq, zəhlətökənlik və savadsızlıq səviyyəsi cəmiyyətin mədəni səviyyəsinə proporsionaldır. Ola bilsin, kimsə təbliğat və təşviqata daha az uyur, kimsə daha çox, ancaq mahiyyət dəyişməz qalır – cəmiyyət və elə hakimiyyətin özü də hələ uzun bir maariflənmə yolu keçməlidir.

Rusiyada təbliğat, heç olmazsa, Lenta.ru səviyyəsində aparılır – sivil, incə şəkildə. Təkcə başlıqlar nəyə desən, dəyər. Və ya Slon.ru. Açıq-aşkar Putin əleyhinə olan, bəzən fitnəkar layihədir. Ancaq necə zəngin və dəqiqdir?! Bunları saytları təbliğ etmək üçün demirəm, hərçənd niyə də nümunə götürməyək? (Azsaylı illüstrasiyaları çıxmaq şərtilə, Rusiya öz təbliğatının yöndəmsizliyi ilə bizdən elə də fərqlənmir.)

İstənilən izahlı lüğət, təbliğatı “yalanla həqiqəti birləşdirən, bu və ya digər qrupların davranışına və müəyyən baxışların yetişdirilməsinə təsir edən informasiyaların çatdırılma üsulu” kimi izah edir.

Bunu ona görə deyirəm ki, azərbaycanlılar müdrik xaldır və öz müdrikliyində yalqız deyil. Dünya belə qurulub – dövlət, hakimiyyətin timsalında iyrənc bir sürpriz hazırlayanda özünü “vətən” adlandırmağa başlayır. Hamının borclu olduğu vətən. Əslində, vətənsiz də hamı borcludur, anadangəlmə. Amma vətən calaqlı borc, məsuliyyət daha anlamlı olur. Hamı da bunu yaxşı başa düşür, o cümlədən, azərbaycanlılar da.

Hər halda Azərbaycan şübhənin qadağan olunduğu Oruellin «84»-ü deyil. Konform davranış kifayətdir. Salamat qalmaqdan ötrü başqalarından fərqlənməmək, buna görə də yalan danışmaq lazımdır. Daha sənin ürəyində nələr baş berir, səmimi-qəlbdən inanırsan, yoxsa özünü axmaqlığa vurmusan – onuncu dərəcəli məsələdir. Hakimiyyətin səmimi sevgiyə ehtiyacı yoxdur. O, sadəcə «aləti» kökləyir, xorla təkrarlamalı olduğumuz qəlibləri sırıyır. Ancaq bu, o demək deyil ki, təbliğat və təşviqat qeyri-peşəkar, sırtıq olmalıdır.

Təbliğat texnologiyası Birinci Dünya Müharibəsi zamanında da istifadə olunub, o vaxt ki, Göbbels məktəbi yenicə bitirirdi. Britaniya almanlara qarşı təbliğatı, demək olar ki, konveyerə bağlamışdı. Bura filmlər də daxil idi, xəbərlər də, agentliklər də və təbii ki, qəzetlər, plakatlar, radio da – o dövr üçün ən müasir vasitələr işə salınmışdı. Yəni təbliğat və təşviqatın əlifbası düz yüz il əvvəl yazılıb.

İkinci Dünya Müharibəsi təbliğat mədəniyyətinə xeyli yeniliklər gətirdi, onu inkişaf etdirdi və imkanlarını genişləndirdi. Göbbelsin rəqibi, öz təşviqat metodunu tətbiq etmək istəyən Rozenberq peyda olanda Göbbels haqlı olaraq Hitlerə ondan şikayət eləmişdi: “Onu rədd eləyin, mənə mane olur. Hər kəs təbliğatla məşğul olmaq istəyir. Özü də bu işdən nə qədər az anlayırsa, o qədər çox istəyir.”

Bütünlüklə nəzarət altında olan KİV anlayışı bizim prezident aparatının yox, məhz, Göbbelsin tapıntısıdır. O, «Reyx» adlı qəzeti nəşr eləməyə başlamışdı, lakin iki nömrədən sonra qəzet bağlandı – onu oxuyan yox idi. Ağıllı insan olan Göbbels «Reyx»-in iki nömrəsindən sonra başa düşdü ki, sırf təbliğat məqsədli qəzet-vərəqə heç kimə maraqlı deyil.

Yeri gəlmişkən, «Reyx»-in uğursuzluğundan sonra Göbbels kürü diplomatiyasına başlamışdı. Diplomatiyanın bu növünü də o fikirləşib tapıb. Göbbels, Berlində akkreditasiyadan keçmiş əcnəbi jurnalistləri, demək olar ki, «saxlayırdı». Bütün dünyaya nasizmin insani simaya malik olduğunu göstərməkdən ötrü o, jurnalistlər üçün ziyafətlər təşkil edir, onlara avtomobillər, mənzillər, içində əskinaslar olan qalın zərflər bəxşiş verirdi. Ancaq əbəs yerə! Heç nəyin faydası yox idi. Dünya mətbuatı fürer və onun haqqında «pis şeylər» yazmağa davam edirdi.

Göbbels səhvlərindən dərs çıxarmağı bacarır, daim öz texnologiyalarını təkmilləşdirirdi. Hərçənd, onların elə bir xeyri olmadı, amma Göbbels, ən azından, çalışırdı.

Bəli, elə görünə bilər ki, bütün bu illər ərzində təbliğat texnologiyaları o qədər də dəyişməyib. Bu, doğrudur. Ancaq ən əsas şey dəyişib – zaman və sürət. Müasir dünyamızda gülüş hədəfi olmaq, memə çevrilmək çox asandır.

Bizim hökumətin faciəsi, təbliğat sahəsindəki məğlubiyyətləri təkcə kooperasiya və vahid strategiyanın yoxluğundan irəli gəlmir. Səbəb, hökumətin dialoq imkanlarını kökündən kəsib atan monoloji mahiyyətindədir.

Dialoqun yoxluğu öz səhvlərini görməyə və onlardan dərs almağa mane olur. Təbliğ-təşviqin sifarişçiləri öz yalanlarına inanmağa başlayanda vəziyyətə nəzarəti itirirlər. Beyin yuyulması qarşılıqlı prosesdir. Baş piyləyənə elə gələ bilər ki, o, təkcə piyləməklə məşğuldur və kütlədən asılı deyil, əksinə, kütlə ona tabedi. Bu aldanış çoxları üçün sonun başlanğıcı olub.

Bir misal: Bir qrup tələbə-psixoloq, davranışın dəyişmə texnikasını avtoritar professorun üzərində sınamaq qərarına gəlirlər. Professor monoton və sərt səsi ilə auditoriyanın sol tərəfində levitansayağı mühazirəsini oxuyanda tələbələr gülümsəyirlər, professor sağ tərəfə keçəndə isə özlərini darıxırmış kimi göstərib əsnəməyə başlayırlar. Bir müddətdən sonra professor auditoriyanın sol tərəfində daha çox ləngiyir, sonra isə məşğələlərdə həmişə sol divara söykənməyə başlayır.

Tələbələr, professora öz sirlərini açanda o, əvvəlcə hirslənir, onlarla mübahisə eləyir ki, belə bir şey olmayıb, divara söykənmək onun tərzidir, tələbələr tərəfindən hər hansı təsir qeyri-mümkündür və onlar həyasızcasına yalan danışırlar.

Professorun izzəti-nəfsi ciddi zədə alır.

Bu hekayədən çıxan ibrət dərsi budur ki, bir var sənə məqsədyönlü şəkildə psixoloji təzyiq göstərsinlər, bir də var, özünün qula çevrilməyində iştirak eləməyindən öz xəbərin olmur. Odur ki, sadəcə hakimiyyət cəmiyyəti formalaşdırmır, həmçinin cəmiyyət də hakimiyyəti formalaşdırır, avtoritar hakimiyyəti də, o cümlədən.

Bizim hökumətə elə gəlir ki, avtoritarizm və açıq dialoqu uzlaşdırmaq mümkün deyil.

Xalq hökumətdən sadəcə problemlər və xoşagəlməz şeylər gözləyəndə (azərbaycanlıların təcrübəsi buna əsas verir) xalqın dəstəyini qazanmaq səyləri arzuolunan nəticəni verməyəcək və “satqınların”, “xalq düşmənlərinin”, “erməni agentlərinin” sayını daha da artıracaq. Bu qarışıqlıq isə qətiyyən hakimiyyətin xeyrinə deyil. Mənə elə gəlir ki, həm avtoritar qalmaq, həm də xalqla hakimiyyət arasında qarşıdurmaya yol açmayan siyasi sistem qurmaq mümkün olardı.

İstəkdən asılıdır.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

Fergana_Valley_map-de
.

Mərkəzi Asiyanın Dağlıq Qarabağı

12 Aprel 2021
67680
.

BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsi və Dağlıq Qarabağ müharibəsi

08 Aprel 2021
2bcb3bca-cc0f-44d6-a9fc-70c81b3291a7-Mexico City -Unequal Scenes - Web 72dpi-88
.

Varlıların kasıblara öyrətdikləri

07 Aprel 2021
Bildschirmfoto 2021-04-06 um 16.05.12
.

Faciənin buynuzu olmur!

06 Aprel 2021
Vargas-Llosa_01_960x539_1
.

Mario Varqas Lyosa. Qloballaşma və mədəni identiklik

05 Aprel 2021
seymur-baycan-1
Mövqe

Bizim qırmızı xəttimiz

05 Aprel 2021

Redaktorun seçimi

Norrköping – Abbas Atilaydan

Feodal pərakəndəlikdən mütləqiyyətə

Tural Abbaslı: “Mənim üçün iki cins var – kişi və qadın, vəssalam”

Seksdən niyə yorulduq?

Hansı Çingiz? Valentino Çingiz

Bakı erməniləri: Qarabağın qurbanları

“Kədər əbədi olaraq davam edəcək…”

Empatiya. Necə yaranır və nə üçün lazımdır?

Bakının “kapitalizm” yaddaşı

Sahil Qənbərli təqdim edir

AFFA rəhbərliyi konkret nə istəyir?

Alkoqolik sənətkarlar haqqında

Polis olmaq həvəsi

Amerikanın Lermontovu

Qaraguruha qarşı Psevdointellektual söhbət

İsveçrə Səfirliyi “İlahi düzən”ə dəvət edir

Transmilli fallos fenomeni

Eşşəkliyin adı brutallıq olanda

Azərbaycanlıların müdrik “Rəhbər”i…

Ölümün təvazökar cazibəsi

Azərbaycanlıların dəyərləri

“İslahatlar” təxirə salınır?

Baş ağrıları sahəsində 2018-ci ilin əsas nailiyyətləri

Pir bizimdir, kəramətinə bələdik

Şimal qütbünün kəşfi

Azərbaycanda kitab oxunurmu?

Azərbaycanda ispan qripinin izləri

Mərkəzi Bankın yeni binası

Xərçəng tropiki

Dünya Bankının dörd il əvvəlki təklifi niyə göydə qalıb?

“Propaqandon”

Ələkbər Əliyev Ələkbər Əliyev
Mövqe
01 Fevral 2019

İstər məhsul olsun, istər xidmət, ya da siyasi iradə – təbliğatın açıqlıq, zəhlətökənlik və savadsızlıq səviyyəsi cəmiyyətin mədəni səviyyəsinə proporsionaldır. Ola bilsin, kimsə təbliğat və təşviqata daha az uyur, kimsə daha çox, ancaq mahiyyət dəyişməz qalır – cəmiyyət və elə hakimiyyətin özü də hələ uzun bir maariflənmə yolu keçməlidir.

Rusiyada təbliğat, heç olmazsa, Lenta.ru səviyyəsində aparılır – sivil, incə şəkildə. Təkcə başlıqlar nəyə desən, dəyər. Və ya Slon.ru. Açıq-aşkar Putin əleyhinə olan, bəzən fitnəkar layihədir. Ancaq necə zəngin və dəqiqdir?! Bunları saytları təbliğ etmək üçün demirəm, hərçənd niyə də nümunə götürməyək? (Azsaylı illüstrasiyaları çıxmaq şərtilə, Rusiya öz təbliğatının yöndəmsizliyi ilə bizdən elə də fərqlənmir.)

İstənilən izahlı lüğət, təbliğatı “yalanla həqiqəti birləşdirən, bu və ya digər qrupların davranışına və müəyyən baxışların yetişdirilməsinə təsir edən informasiyaların çatdırılma üsulu” kimi izah edir.

Bunu ona görə deyirəm ki, azərbaycanlılar müdrik xaldır və öz müdrikliyində yalqız deyil. Dünya belə qurulub – dövlət, hakimiyyətin timsalında iyrənc bir sürpriz hazırlayanda özünü “vətən” adlandırmağa başlayır. Hamının borclu olduğu vətən. Əslində, vətənsiz də hamı borcludur, anadangəlmə. Amma vətən calaqlı borc, məsuliyyət daha anlamlı olur. Hamı da bunu yaxşı başa düşür, o cümlədən, azərbaycanlılar da.

Hər halda Azərbaycan şübhənin qadağan olunduğu Oruellin «84»-ü deyil. Konform davranış kifayətdir. Salamat qalmaqdan ötrü başqalarından fərqlənməmək, buna görə də yalan danışmaq lazımdır. Daha sənin ürəyində nələr baş berir, səmimi-qəlbdən inanırsan, yoxsa özünü axmaqlığa vurmusan – onuncu dərəcəli məsələdir. Hakimiyyətin səmimi sevgiyə ehtiyacı yoxdur. O, sadəcə «aləti» kökləyir, xorla təkrarlamalı olduğumuz qəlibləri sırıyır. Ancaq bu, o demək deyil ki, təbliğat və təşviqat qeyri-peşəkar, sırtıq olmalıdır.

Təbliğat texnologiyası Birinci Dünya Müharibəsi zamanında da istifadə olunub, o vaxt ki, Göbbels məktəbi yenicə bitirirdi. Britaniya almanlara qarşı təbliğatı, demək olar ki, konveyerə bağlamışdı. Bura filmlər də daxil idi, xəbərlər də, agentliklər də və təbii ki, qəzetlər, plakatlar, radio da – o dövr üçün ən müasir vasitələr işə salınmışdı. Yəni təbliğat və təşviqatın əlifbası düz yüz il əvvəl yazılıb.

İkinci Dünya Müharibəsi təbliğat mədəniyyətinə xeyli yeniliklər gətirdi, onu inkişaf etdirdi və imkanlarını genişləndirdi. Göbbelsin rəqibi, öz təşviqat metodunu tətbiq etmək istəyən Rozenberq peyda olanda Göbbels haqlı olaraq Hitlerə ondan şikayət eləmişdi: “Onu rədd eləyin, mənə mane olur. Hər kəs təbliğatla məşğul olmaq istəyir. Özü də bu işdən nə qədər az anlayırsa, o qədər çox istəyir.”

Bütünlüklə nəzarət altında olan KİV anlayışı bizim prezident aparatının yox, məhz, Göbbelsin tapıntısıdır. O, «Reyx» adlı qəzeti nəşr eləməyə başlamışdı, lakin iki nömrədən sonra qəzet bağlandı – onu oxuyan yox idi. Ağıllı insan olan Göbbels «Reyx»-in iki nömrəsindən sonra başa düşdü ki, sırf təbliğat məqsədli qəzet-vərəqə heç kimə maraqlı deyil.

Yeri gəlmişkən, «Reyx»-in uğursuzluğundan sonra Göbbels kürü diplomatiyasına başlamışdı. Diplomatiyanın bu növünü də o fikirləşib tapıb. Göbbels, Berlində akkreditasiyadan keçmiş əcnəbi jurnalistləri, demək olar ki, «saxlayırdı». Bütün dünyaya nasizmin insani simaya malik olduğunu göstərməkdən ötrü o, jurnalistlər üçün ziyafətlər təşkil edir, onlara avtomobillər, mənzillər, içində əskinaslar olan qalın zərflər bəxşiş verirdi. Ancaq əbəs yerə! Heç nəyin faydası yox idi. Dünya mətbuatı fürer və onun haqqında «pis şeylər» yazmağa davam edirdi.

Göbbels səhvlərindən dərs çıxarmağı bacarır, daim öz texnologiyalarını təkmilləşdirirdi. Hərçənd, onların elə bir xeyri olmadı, amma Göbbels, ən azından, çalışırdı.

Bəli, elə görünə bilər ki, bütün bu illər ərzində təbliğat texnologiyaları o qədər də dəyişməyib. Bu, doğrudur. Ancaq ən əsas şey dəyişib – zaman və sürət. Müasir dünyamızda gülüş hədəfi olmaq, memə çevrilmək çox asandır.

Bizim hökumətin faciəsi, təbliğat sahəsindəki məğlubiyyətləri təkcə kooperasiya və vahid strategiyanın yoxluğundan irəli gəlmir. Səbəb, hökumətin dialoq imkanlarını kökündən kəsib atan monoloji mahiyyətindədir.

Dialoqun yoxluğu öz səhvlərini görməyə və onlardan dərs almağa mane olur. Təbliğ-təşviqin sifarişçiləri öz yalanlarına inanmağa başlayanda vəziyyətə nəzarəti itirirlər. Beyin yuyulması qarşılıqlı prosesdir. Baş piyləyənə elə gələ bilər ki, o, təkcə piyləməklə məşğuldur və kütlədən asılı deyil, əksinə, kütlə ona tabedi. Bu aldanış çoxları üçün sonun başlanğıcı olub.

Bir misal: Bir qrup tələbə-psixoloq, davranışın dəyişmə texnikasını avtoritar professorun üzərində sınamaq qərarına gəlirlər. Professor monoton və sərt səsi ilə auditoriyanın sol tərəfində levitansayağı mühazirəsini oxuyanda tələbələr gülümsəyirlər, professor sağ tərəfə keçəndə isə özlərini darıxırmış kimi göstərib əsnəməyə başlayırlar. Bir müddətdən sonra professor auditoriyanın sol tərəfində daha çox ləngiyir, sonra isə məşğələlərdə həmişə sol divara söykənməyə başlayır.

Tələbələr, professora öz sirlərini açanda o, əvvəlcə hirslənir, onlarla mübahisə eləyir ki, belə bir şey olmayıb, divara söykənmək onun tərzidir, tələbələr tərəfindən hər hansı təsir qeyri-mümkündür və onlar həyasızcasına yalan danışırlar.

Professorun izzəti-nəfsi ciddi zədə alır.

Bu hekayədən çıxan ibrət dərsi budur ki, bir var sənə məqsədyönlü şəkildə psixoloji təzyiq göstərsinlər, bir də var, özünün qula çevrilməyində iştirak eləməyindən öz xəbərin olmur. Odur ki, sadəcə hakimiyyət cəmiyyəti formalaşdırmır, həmçinin cəmiyyət də hakimiyyəti formalaşdırır, avtoritar hakimiyyəti də, o cümlədən.

Bizim hökumətə elə gəlir ki, avtoritarizm və açıq dialoqu uzlaşdırmaq mümkün deyil.

Xalq hökumətdən sadəcə problemlər və xoşagəlməz şeylər gözləyəndə (azərbaycanlıların təcrübəsi buna əsas verir) xalqın dəstəyini qazanmaq səyləri arzuolunan nəticəni verməyəcək və “satqınların”, “xalq düşmənlərinin”, “erməni agentlərinin” sayını daha da artıracaq. Bu qarışıqlıq isə qətiyyən hakimiyyətin xeyrinə deyil. Mənə elə gəlir ki, həm avtoritar qalmaq, həm də xalqla hakimiyyət arasında qarşıdurmaya yol açmayan siyasi sistem qurmaq mümkün olardı.

İstəkdən asılıdır.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

Fergana_Valley_map-de
.

Mərkəzi Asiyanın Dağlıq Qarabağı

12 Aprel 2021
67680
.

BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsi və Dağlıq Qarabağ müharibəsi

08 Aprel 2021
2bcb3bca-cc0f-44d6-a9fc-70c81b3291a7-Mexico City -Unequal Scenes - Web 72dpi-88
.

Varlıların kasıblara öyrətdikləri

07 Aprel 2021
Bildschirmfoto 2021-04-06 um 16.05.12
.

Faciənin buynuzu olmur!

06 Aprel 2021
Vargas-Llosa_01_960x539_1
.

Mario Varqas Lyosa. Qloballaşma və mədəni identiklik

05 Aprel 2021
seymur-baycan-1
Mövqe

Bizim qırmızı xəttimiz

05 Aprel 2021
Facebook Youtube Instagram Twitter

az-ag

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos

Redaksiya

Təsisçi: Prof. Məsud Aşina

Baş redaktor: Ələkbər Əliyev

Şef redaktor: Elmir Mirzəyev

Redaktor: Aygün Aslanlı, Sevda Sultanova

Texniki direktor: Camal Əli

İncəsənət: Emin Əliyev

Elm: Hacı Hacıyev

Tarix: Tural Həmid

İqtisadiyyat: Dünya Sakit

Foto: Abbas Atilay

Qrafika: Gündüz Ağayev

Dizayn: Sahil Qənbərli

Tərcüməçilər: Rəvan Quluzadə, Fəxri Qocayev

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

Göndər Cancel