Polşa
Olqa Tokarçuk, Son əhvalatlar
Olga Tokarczuk, Ostatnie historie
Avtomobil qəzası keçirən İdanın müvəqqəti sığınacaq tapdığı kənd evində ölüm ayağında olan heyvanlar can verir, amma heç cür ölə bilmirlər. İnsanlardan bezib dağın başında məskunlaşan Petro qarlı bir qış günündə dünyasını dəyişir, onun qoca arvadı dərədə yaşayanlara bu xəbəri çatdırmaq üçün bir yol düşünüb tapmalıdır. Uzaq tropik adaya istirahətə gedən Maya və onun kiçik oğlu son günlərini yaşayan sehirbaza rast gəlirlər. Bir ailənin ölümlə imtahanından bəhs edən Son əhvalatlar Olqa Tokarçukun ən maraqlı romanlarından biri hesab edilir.
Müasir polyak yazıçısı, bu il Beynəlxalq Man Booker ədəbiyyat mükafatını qazanmış Olqa Tokarçuk heç də uzaq olmayan gələcəkdə klassiklər cərgəsinə qoşulacaq, bax onda hər kəs mütləq onu oxuyacaq. Siz isə gecikmədən indi oxuyun.
İsveç
Mikael Niemi, Vittuladan populyar musiqi
Mikael Niemi, Populärmusik från Vittula
XX əsrin 60-cı illəri. Onsuz da lap şimalda olan İsveçin lap şimalında, yerlilərin Vittulajänkkä – “qancıq itin bataqlığı” adlandırdığı Payala kəndi. Finlər və isveçlilər, keçmişə aludə olan xristian sektantlar və yeni həyatın gəlişini səbirsizliklə gözləyən gənclər. Sub-arktik iqlimin uşaqları isə… “biri yaxşı danışa bilmirdi, biri eynək taxırdı, çoxunun ana dili fin dili idi, hər ikinci uşağı kəmərlə döyürdülər, az qala hamı fəhlə ailəsindən idi, bir çoxu ürkək idi…” Lakin bir gün kəndə asfalt çəkirlər, Elvis Preslinin plastinkası peyda olur… Deməli, Avropa və Amerikanı sarsıdan 60-cı illərin gənclər hərəkatı Vittuladan da yan keçməyəcək.
Matti adlı gəncin dağınıq xatirələri formasında yazılan bu roman təkcə İsveçdə yox, artıq bütün dünyada bestsellerə çevrilib və 30-dan artıq dilə tərcümə olunub. Yəni, bizə də oxumaq müstəhəbdir.
Braziliya
Moasir Skliar, Ədən-Braziliya
Moacyr Scliar, Éden-Brasil
Uzaq qohumundan böyük məbləğdə miras almış aqronom Adamastor nəhayət ki, öz arzusunu gerçəkləşdirə biləcək – indi o, Santa-Katarina ştatında, insan əli dəyməmiş meşədə, müasir kütləvi turizm təcrübəsinə meydan oxuyacaq təbiət parkı açacaq. Amma parkın öz xərcini qarşılaması üçün insanları bu parka bir yolla cəlb etmək lazımdır. Bəlkə cənnət tam olsun deyə, təbiətin qoynunda Adəm və Həvva tamaşası göstərmək olar? İdealist aqronom və ətraf mühit fəalı. Onun on səkkiz yaşlı sarışın “bacısı qızı”. Argentinalı avantürist. Yeganə uğurlu rolu səhnədə lüt soyunmaq olmuş uğursuz aktyor. Amerikan hindularına qrant ayıran İsveç fondunun sadəlövh, amma dürüst nümayəndəsi. Bir sözlə, itirilmiş cənnətin axtarışına çıxan qəribə bir kompaniyanın özləri kimi qəribə sərgüzəştləri.
Ədən-Braziliyanı oxuduqca bir az da təəccüb etməyə bilmirsən: Braziliyadan kənarda daha çox Maks və pişiklər əsəri ilə tanınan Moasir Sklyar bu romanı əslində yeniyetmələr üçün yazıb.
İngiltərə
Adam Torp, Perspektiv qaydaları
Adam Thorpe, The Rules of Perspective
İkinci dünya müharibəsi başa çatmaq üzrədir. Amerikanların 346-cı piyada alayı Loenfelde şəhərinə hücum edir, onlar lap yaxındadır – daha şəhəri havadan təyyarələr yox, səhra artilleriyası atəşə tutur. Nasistlərin bütün 12 illik hakimiyyəti dövründə fasiləsiz olaraq yağmalanan Kayzer Vilhem muzeyi öz varlığı uğrunda mübarizənin sonuncu mərhələsinə qədəm qoyur. Muzeyin kolleksiyasını qoruyub saxlamaq üçün şeytanla və öz vicdanı ilə saysız sövdələşmələrə getmiş, direktorun vəzifəsini icra edənin vəzifəsini icra edən Henrix Hoffer əzəmətli keçmişin son nişanəsini – Vinsent van Qoqun unikal tablosunu bu sonuncu zərbədən hifz etməyə çalışır. Lakin Herr Hoffer və muzey əməkdaşlarının bombardmandan sığınacaq tapmağa çalışdığı zirzəmi heç də təhlükəsiz yer deyil – keçmişin kabusları onları burada da rahat buraxmaq istəmir.
Şair, nasir, dramaturq, aktyor, tərcüməçi və müəllim olan Adam Torp tənqidçilərin fikrincə dünyanın ən underrated yazıçılardan biridir. Bir sözlə, oxucunun Adam Torpu kəşfi “bit bazarında qəpik-quruşa antik yunan vazası almaq” kimi xoş bir təsadüfdür.
İspaniya
Migel de Servantes, Don Kixot
Miguel de Cervantes, Don Quijote
Heyrətinizi anlayıram. Don Kixot həm “müasir” olmaq üçün çox “qədimdir”, həm də ədəbiyyat tarixində ilk roman hesab edilir. Əslində Don Kixot heç ilk roman da deyil, proto-romandır – müasir roman janrı XVII-XVIII əsrlərdə İngiltərə və Fransada Don Kixotun tərcümə və təbdillərindən yaranacaqdı. Bununla belə, Don Kixotun nəşrindən keçən 400 il onu nəinki bayat əsərə çevirməyib, onun müasirliyini daha da qabardıb. Hər cür müəyyənliyin və əminliyin aradan qalxdığı, bütün köhnə təməllərin sarsıldığı, Dyörd Lukaçın təbiri ilə desək, “Allahın tərk etdiyi dünyada” insan – Don Kixot sanki özünü yenidən kəşf etmək üçün uzun və məşəqqətli bir səfərə çıxmalıdır. Bu gün də, post-həqiqət dünyasında bütün düşünən insanların yenidən Don Kixota çevrilməsi bu əsəri yenidən aktual edir.
Üstəlik, oxuduqca əmin olacaqsız ki, əslində Servantes bütün şıltaq modernist və post-modernistlərdən daha çox şıltaq, daha çox yenilikçi və daha çox ekperimentatordur. Bir romanda nə etmək mümkündürsə, nə oyundan çıxmaq olarsa, Servantes bütün bunları hələ 400 il öncə artıqlaması ilə edib.