Çexiya Respublikasında yaşayan həmyerlimiz, jurnalist Rövşən Əliyev, tamam ayrı mətləbə toxunan uzunca statusunda məni də yad edərək, son məqaləmdə «demşiza» sözünü 5-6 dəfə təkrarladığımı diqqətə çatdırır. «Demşiza» sözü ilə daha əvvəl tanış olmadığını deyən Rövşən bəy, ondan bir jurnalist, araşdırmacı kimi gözlənilənin ziddinə gedərək, ilk dəfə tanış olduğu sözün mənasını araşdırmadan, uzağa gedən nəticlərə varıb.
O, yazır: «Demşiza» sözü Rusiyada yaranıbmış. Demokratların şizofrenik olduğunu kütlənin şüuraltına yeritmək üçün». Güman ki, Rövşən bəy, mənim də «kütlənin şüuraltına demokratların şizofrenik olduğunu» yeritdiyimi demək istəyib. Elədirsə, Rövşən bəy çox yanılır.
Kaş Rövşən bəyin yeganə yanılması bu olaydı. Vəziyyət biz düşündüyümüzdən də ağırdır. Bəs jurnalist instinkti harda qaldı, peşəkar maraq necə oldu? İnsan, çox yox, heç olmasa Wikipedia-ya baxar. Rövşən bəyin sosial şəbəkədə öz oxucuları, dostları var, onu ictimai-siyasi məsələlərdə avtoritet sayırlar, təhlilləri ilə maraqlanırlar. Dünyanın bu vaxtında, yanılmaq və başqalarını yanıltmaq rəvadırmı?
Nida hərəkatının rəhbəri Turqut Qəmbər «demşiza»-nın nə olduğunu bilmədiyini sosial şəbəkədə yazanda və kimdənsə hələ bir soruşanda ki, «Bu nə deməkdir?», hardasa başa düşmək olar. Atasından soruşmaq ağlına gəlməyib, google-a da vaxt tapmır. Adam çox aktivdir, çox məşğuldur, başını qaşımağa vaxtı yoxdur.
Rövşən bəyin isə, ümumiyyətlə bu sözü ilk dəfə eşitməyə və eşitdikdən sonra mənasına varmamağa haqqı yoxdur. «Demşiza» bir termin kimi, 90-ların lap əvvəlindən, Rusiyada mətbuatın və ictimai-siyasi həyatın mərkəzinə oturmuş bir sözdür. Onilliklərdir jurnalistlik edən bir şəxs, «demşiza»-nı necə ilk dəfə eşidə bilər? Axı «demşiza»-nın, «kütlənin şüuraltına demokratların şizofrenik olduğunu yeritmək»-lə heç bir əlaqəsi yoxdur. Müəllif burada daha çox məntiqə söykənir və analitik qabiliyyətinə çox güvənir. Nəticə isə ortadadır – «analitik qabiliyyət», «güclü məntiq» kimi keyfiyyətlər zəhmətsiz heç nə ifadə etmir.
Təkrarçılıq, uzunçuluq kimi çıxmasın, yenə qayıdıram internetə, «heç olmasa» Wikipedia-ya. Gəlin bir yerdə baxaq görək «Demşiza» nədir, nə deyildir. Dediyim kimi, termin ilk dəfə 1990-ların əvvəlində qeydə alınıb. «Demşiza» adlandırılan adamlar kimlərdir – bunun aydın cavabı var.
Ümumiləşdirsək görəcəyik ki, demşiza aşağıdakı «xarakteristik cəhətlərə» malikdir:
– Demşiza mitinqlərdə kiminsə işdən çıxarılıb, digərinin vəzifəyə təyin olunmasını tələb edir,
– Demşiza vulqar demokratik radikal fanatlardır. Onlar demokratiya əleyhdarları, puqaçov-lenin-çernovski növündən olan azğın rusiyalı kütlədir və daima eyni şeyi bağırır: «Hər şey rədd olsun! Hamı rədd olsun!» Başqa heç nə istəmir və heç nə bacarmır,
– Demşiza liberal mühitdə, ən liberal ritorika çərçivəsində həddini aşan, qudurğan və zövqsüz bir şeyə işarə kimi yaranıb,
– Demşiza dövləti məhv etmək vasitəsidir,
– Demşiza siyasi fəaliyyəti yalnız etiraz aksiyalarının, mitinqlərin, daxili çəkişmələrin və s. məcmusu hesab edir.
Gördüyümüz kimi, «Demşiza» bir termin kimi, Azərbaycan müxalifətini təsvir etməyə çox yarayır. Bəli, dövriyyəyə buraxmağımın çox sadə səbəbi var – rahatdır, yığcamdır, həm də çox tutumludur. Niyə də diriltməyim «Demşiza»nı?