Pandemiya sonrası – məişətimizdən tutmuş beynəlxalq münasibətlərə qədər olacaq dəyişikliklər barədə nüfuzlu alimlərin rəylərinin yer aldığı “Koronavirusdan sonrakı həyat” adlı əhəmiyyətli məqaləni oxumayanlara tövsiyə edirəm.
Mən isə yazımda müddəti bəlli olmayan izolyasiya dönəmində bir fərdin öz mikrodünyasına koronavirus sayəsində qazandırdığı təcrübə və emosiyalardan danışmaq istəyirəm.
Təklif olunan karantin şəraitində bir daha anladım ki, məcburi azadlıq məhdudiyyətləri, qlobal psixoz qarşısında psixoloji, emosional dayanıqlılıq bilgi, şüurlu maariflənmə məsələsi deyil. Başqa cür desəm, baş verənlərə sabit dayana bilməyin intellektuallıqla əlaqəsi azdır. Çünki səbr, təmkin, hadisələrə soyuqqanlı yanaşma, güclü iradə xarakter məsələsidir. Misalçün, pandemiyada qərblilər üçün prioritet mümkün qədər çox qida və tualet kağızı əldə etmək oldu və təhlükə qarşısında mədəni, intellektual davranışlarını instinktləri üstələdi. Fikir verin, ekstremal situasiyada, mədəni, sivil dəyərlərdən arınan fərd ibtidai modelinə qayıtdı: onu ilk növbədə yemək və sıçmaq qayğılandırdı.
Bu kontekstdə Rubeln Estlundun, tamaşaçının özünü diskomfort hiss elədiyi “Fors major“ filmini xatırlamaq yerinə düşür. İş adamı Tomas ailəsi ilə Alp dağlarında dincəlir. Növbəti gün ailə verandada səhər yeməyi yeyərkən istirahət mərkəzinin işçilərinin qar topasını necə tənzimlədiyinə baxır. Qəfildən qar topası nəzarətdən çıxır və onların oturduğu məkana doğru sürətlə axır. Tomas ailəsini təhlükədə qoyaraq panika içində qaçır. Onun qaçışı ailədə çat yaradır, qadın ərini onları dar ayaqda atıb qaçdığı üçün heç cür bağışlaya bilmir. Ruben Estlund çətinlikdə insan instinktlərini idarə etməyin mümkün olub-olmadığını – provokativ şəkildə xoşbəxt ailə modelinin sərhədləri daxilində sınağa çəkir.
Bu müddətdə müxtəlif sahələrdə çalışan dost-tanışlarımı (özüm də daxil olmaqla) qayğılandıran əsas məsələ, koronavirusdan qorunmaqla yanaşı qapalılıqda necə yaşamaqdır. Necə yaşayaq ki, psixoloji müvazinətimizi itirməyək. Çünki yalnız kitab oxumaq, film izləmək, yazmaq, internetdə veylləmək (üstəlik, indi xəbərlərin 90 faizi koronavirsula bağlıdır və əksər məlumatlar ürəkaçan deyil) kimi monoton həyat tərzi situasiyadan çıxış yolu deyil. Şəxsən özümü qeyri-müəyyən vəziyyətdə intellektual heyvan kimi hiss edirəm. Və Amerikanın Stenford Universitetinin professoru Con İoannidisin dediyi kimi, doğrudan da, insanların psixi sağlamlığına zərər vurmadan karantin və sosial məsafə qaydalarına nə qədər uzun müddət riayət etməli olduğumuzu bilməmək günün əsas problemlərindən biridir.
Başqa bir tərəfdən, nə ediriksə edək, pandemiyanın fəsadları və onun uzun sürəcəyi ehtimalı təhtəlşüurumuza hoparaq bizi tez-tez narahat edir. Fiziki təcrid olunsaq da, pandemiya informasiyasının təzyiqi altında yaşayırq. Təhlükəli reallıqda sənət, ədəbiyyat, fəlsəfə, nəzəriyyələr, ali ideyalar filan kimi çərənləmələr o qədər də köməyə gəlmir. Və qapalı fəaliyyətimiz özlüyündə Sizif əməyinin başqa bir şəkildə redaktəsidir. Ona görə əsas sual budur: məhdud şərtlərdə necə yaşamalı? Özünütəcriddən yalnız fiziki yox, həm də mənən-ruhən sağlam çıxmaq üçün vuruşmalıyıq.
Hər kəs onu rahatlada biləcək strategiya seçməlidir. Özünüterapiya vacibdir, bunun üçün olanların keçici olduğunu, bir norma olmadığını özümə təlqin edirəm, mümkün qədər koronavirus xəbərlərindən, qaramatla dolu sosial şəbəkələrdən uzaqlaşmışam. Ənənəvi fəaliyyətimdən – film izləməkdən, məqalə yazmaqdan, kitab oxumaqdan daha fərqli keyfiyyətli sahəyə fokuslanmışam- toxumağa başlamışam. Bundan başqa, əvvəllər getdiyim plastika məşğələləri köməyimə gəlir. Plastika – bədəni düzgün idarə etmək, təkmilləşdirmək, bədən hərəkətlərini tənzimləmək, onun ritmini tapa bilmək, səhnə hərəkətlərini öyrənmək və stress atmaq üçün əla metoddur. Youtube-da bununla bağlı yetərincə videodərslər var.
İndiki dönəmdə anladığım digər məsələ – fərdlərin canlı ünsiyyətə bağlılğının düşündüyümdən dərin olmasıdır. Yəni müasir insan təhlükədə və təcriddə kövrəkdir, gücsüzdür. Bu vəziyyətlərdə sosial şəbəkələr, whatsapp canlı ünsiyyətin yerini vermir.
Ümid edirəm ki, pandemyanın bizə qazandırdığı ən vacib təcrübə gigyenanın önəmi olacaq. Azərbaycanlılar anlayacaq ki, tualetdən çıxanda, bayırdan gələndə, masaya oturanda əllərin, ağızın təmizliyi sağlamlıqdır, mədəniyyətdir. Ona da ümid edirəm ki, Bakı küçələrinin yuyulması, dezinfeksiyası pandemiya dönəmində qalmayacaq. Küçələrimiz yağışdan yağışa yuyulmayacaq. Bundan sonra da bəlğəmli, flrtıqlı, mikroblu zavallı asfalt yuyulacaq. Ümid edirəm, səhv diaqnoz qoyub, səhv müalicə yazıb, pasiyentin bədənini gərəksiz firma dərmanları ilə yükləyən hansısa həkimlər öz dərilərində insanın qiymətli olduğunu anlayacaq, mənən yenilənəcək və bu dönəmdən sonra həyata başqa tərəfdən baxacaq.
Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.
