10 avqust 1628-ci ildə, çəkilmiş iki illik əziyyətdən sonra, «Vasa» hərbi-döyüş gəmisi Stokholm şəhərinin limanından dənizə buraxılır. Bir çoxlarının «Kraliyyət gəmisi», «Güc və Əzəmətin simvolu» adlandırdıqları bu döyüş gəmisi limandan təqribən bir mil uzaqlaşdıqdan sonra sulara qərq olur. Gəmi batarkən onun ən dəyərli varlığı – bürünc toplar xilas edilir deyə, gəminin sular altındakı taleyi heç kimi maraqlandırmır.
Məşhur «Vasa»-nın sular altındakı tənhalığı 333 il davam edir. 1961-ci ildə gəmi sular altından çıxarılır və bərpa işlərindən sonra Stokholmun dəniz sahilində, öz adını daşıdığı «Vasa Muzeyi»-ndə sərgilənir. Bu gəmi «30 İllik müharibə» (1618-1648) üçün nəzərdə tutulduğundan gəminin batışı İsveç Krallığı üçün simvolik məğlubuyyət kimi qiymətləndirilmişdi.
Gəmi su üzünə çıxarıldıqdan sonra, bəzi fotolarda görəcəyiniz nadir əşyalar, dənizçilərə məxsus geyimlər, bəzək əşyaları və həmin vaxtı gəmi ilə bərabər sulara qərq olan 15 dənizçinin cəsədi, daha doğrusu skleti də «Vasa» muzeyində insanların diqqətinə təqdim edilib.
Mövzuya uzaq kimi görünsə də sizə bir hadisə danışım: Keçdiyimiz yayda Tiflisin tarix muzeyinə ailəlikcə getmişdik. Mən bu mezeyi gördüyüm heç bir müzeylə müqayisə etmirəm. Məqsədim bu deyil. Tarix müzeyinin zəngin eksponatlarla dolu olması üçün, zəngin tarixin özü olması şərtdir. Uşaqlarda muzeyə getmək ritualları formalaşsın deyə, ora getmişdik. Bundan başqa bu muzeydən heç bir gözləntim yox idi.
Muzey nəzarətçiləri bir an olsun adamı rahat buraxmırdılar. Bilmirəm, bəlkə də muzey tarixçəsində xoşagəlməz hallar olub, amma bu rəftar bizi çox sıxırdı. Bizim ailə səs-küylü ailə olduğu üçün dəqiqəbaşı qaşqabaqlı qadınlar bizi sakit olmağa «dəvət edirdilər». Həmin muzeydə bir top eksponatı var. Dəmirdənmi, tuncdanmı, bürüncdənmi, hər nədən idisə çox da məna kəsb etməyən bir top idi. Uşaqlar topa əllərini sürtməyə, onun lüləsinin içinə əyilib baxmağa başladılar, elə mən özüm də onuları təhrik etmək üçün bunu edirdim. Bu dəmdə hardansa bir neçə başqa nəzarətçi qoşalaşıb üzərimizə atıldılar. Bizi, o ki var danladılar… Mən Avropada getdiyimiz heç bir muzeydə buna bənzər hadisəyə rast gəlməmişəm. Hətta bəzi muzeylərdə uşaqlar tarixi, keçmişi hiss etsinlər deyə eksponatlar üzərində «əl vurun» işarələri və ya yazıları vardı. Uşaq tarixi, hadisəni bütün duyğu orqanları ilə hiss etməlidir, eksponata əlini vuranda dərisində onu duymalıdır.
Ümumiyyətlə, bunu demək mənə ağırdı, amma həqiqətən mədəni toplumlar başqa cür olurlar.
Abbas Atilay
Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.
