Azlogos
  • Kimlər var
  • Bizi tanı

TS-Eliot Qismət. Tomas Eliotun poetikası Dünyanın xərçəng xəritəsi Koronavirus isteriyasına son verin. Azərbaycanı açın Dünyanın uşaqları Ülkücü məktəblərinin Azərbaycanda işi nə? Sahil Qənbərli: "Heydər Əliyev Mərkəzi radikal qərar idi"
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Sürrealizm azərbaycanlıların həyat tərzi kimi

Sevda Sultanova Sevda Sultanova
., Mövqe
28 İyun 2020

Azlogosda rus tarixçisi İlya Jeninin “I Dünya Müharibəsi: səbəbləri və nəticələri” adlı əhəmiyyətli məqaləsində “…qaz hücumları müqəddəsliyini və mifikliyini itirmiş ölümün simvolu idi” fikri məni mətndən uzaqlaşdıraraq, ölümü quru statistikaya çevirən pandemiyalı dünyamıza qaytardı.

Əslində Azərbaycanda ölüm çoxdan statistikadır, o, özünün “mütəvazi cazibəsini” koronavirusa qədər artıq itirmişdi. Ölüm faktının- məişət, ailə konflikti zəminində baş verən cinayət aktlarının sayəsində gündəlik normaya çevrilməsini nəzərdə tuturam…

Azərbaycan gerçəkliyi sürrealist məzmuna xitab edir. Andre Breton deyirdi ki, “sadə sürreal akt odur ki, əlində tapança küçəyə çıxıb düşünmədən, ağına-bozuna baxmadan kütləyə güllə atasan”. Bretonun provokativ fikri müxtəlif variasiya və yozumlarda cəmiyyətimizdə təzahür edir: məntiqini itirmiş situasiya-süjetlərə Bunuelin, Bertran Blienin, Varmerdamın, Linçin filmlərində belə çətin rast gəlinir. Misalçün, Elmlər Akademiyasının alimləri koronavirus mövzusunda şeir yazır, polis vətəndaşın evinə hücumunu videoya çəkib yayması ilə qanunsuzluğunu legitimləşdirməyə çalışır, ardınca polisin imicini yaxşılaşdırmaqdan ötrü humanist, mədəni davranış imitiasiya olunaraq vizuallaşdırılır, sərt karantin qaydalarını vecinə almayan əhali antinsanitariya davranışını daha da gücləndirir, küçələrdə virus mənbəyi olan maskalar uçuşaraq ağac budalqlarında dekorlaşır, qohumları virusa yoluxmuş xəstəyə baş çəkmək üçün növbəyə düzülür və bu, sosial məsafənin vacibliyinin hər gün vurğulandığı ölkəmizdə baş verir.

Saytlardakı gündəlik cinayət xronikaları da adətən sürreal məzmunludur.

Dörd-beş il əvvəl belə bir cinayət hadisəsi baş vermişdi: “Aydın Məmmədov həyat yoldaşı Elnarə Məmmədovanı yuxudan oyadaraq möhkəm döyüb, saçından yapışaraq yerdə sürüyüb, daha sonra isə bıçaqla çoxsaylı zərbələr endirərək qətlə yetirib. O, ifadəsində arvadını qısqanclıq zəminində qətlə yetirdiyini etiraf edib və bu addımı atmasının səbəbini gördüyü yuxu ilə əlaqələndirib“. Yuxuda arvadının başqa bir kişi ilə münasibətinin olduğunu görən ər məsələyə freydist (sürrealizm həm də Freydin psixoanaliz nəzəriyyəsinə əsaslanırdı) yanaşıb: “Əgər bunu yuxuda görmüşəmsə, deməli, onların arasında doğrudan nəsə var”.

Yaxud valideynlərinin təkidi ilə ailə qurmaq istəməyən qız intihar edir və onun dəfn mərasimi “Vağzalı” sədaları altında keçirilir.

Başqa bir xəbərdə isə deyilirdi ki, mərkəzi küçələrdən birində Həsən Həsənovun gəzdirdiyi it Elçin Çobanovun arvadına hürdüyündən o, it sahibini bıçaqlayıb.  

Müxtəlif cərəyanlar dövrün tələbindən, ictimai-siyasi ehkamlara etirazdan törənirdi. Sürrealizm də I Dünya Müharibəsindən sonra yaranmış ümidsizlik, insan varlığının anlamsızlığını gücləndirən fikirlər dalğasında ortaya çıxmışdı. Sürrealistlər ağıl, məntiq və mövcud gerçəklikdən imtina edərək yeni bir gerçəklik yaradırdılar. Onlar əsərlərində insanın altşüurundakı arzulardan, irassionalizm, ironiya, fantasmaqoriya kimi fənd və ifadə formalarından, yuxu və qarabasmalarından yararlanır, xaosu metod kimi seçərək görünən gerçəkliyə qarşı qoyurdular.

Bu konsepsiyanı Azərbaycan reallığına proyeksiya etsək mənzərə təxminən belə alınar: ölkədəki ümidsizlik, qeyri-müəyyənlik, ruhi sarsıntılar fərdi reallıq hissindən uzaqlaşdırır, nəticədə toplumun müxtəlif səbəblərdən sıxılmış enerjisi sürreal hadisələrlə sublimasiya olunur. Sürrealistlər kimi vətəndaşlar da məntiqi yanaşmaya ikinci dərəcəli baxır, mühüm problemlərin çözümündə ağılın rolunu minimuma endirirlər.

Kim bilir, bəlkə də Elmlər Akademiyası Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru İsa Həbibbəylinin alimlərin koronavirus haqda şeir yazması təşəbbüsü onun özünün möcvud dünyamızda səbəb-məntiq əlaqəsini tapa bilməməsindən, elmə şüurdankənar arzular dünyası kimi baxmasından qaynaqlanır.

Arvadını yuxudakı xəyanətinə görə öldürən kişi bəlkə ruhi sarsıntılarından dolayı yuxu ilə reallıq arasında sərhədi çoxdan itiribmiş.

Polisin vətəndaşı alçaltması bəs deyilmiş kimi, üstəlik, baş verənləri şövqlə çəkməsi, qızlarının şəxsi həyatını öz arzularına uyğun qurmaq istəyən valideynlərin onun ölüsünü “Vağzalı” ilə dəfn etmələri, bəlkə onların “gerçəkliyin fövqündə dayanan” təhtəhlşüuri dünyalarının, qarışıq düşüncələrinin, qorxularının ifadəsidir.

Sürrealistlər incəsənətin klassik formasına, ənənəvi diskursa qarşı idilər, onlara görə, sürrealizm insan ruhunun azad özünüifadə formasıdır. Bəlkə cəmiyyətimizdə qeyri müəyyənlikdən, küncə sıxışdırılmaqdan cana doymuş insanlar absurd, nəzarətsiz davranışları ilə azadlıq əldə etmək istəyirlər?!

Qısası, azərbaycanlılar sürreal həyatı gerçəkdə yaşayır. Qərbdə sürrealizm bədii əsərlərdə əksini tapırdısa, bizdə sürrealizm həyat tərzidir.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Oxumağa dəyər

TS-Eliot
.

Qismət. Tomas Eliotun poetikası

23 Yanvar 2021
cancer cover
.

Dünyanın xərçəng xəritəsi

22 Yanvar 2021
Box_20200403_QAndAWithColleenKirkPanicBuying_Hero
.

Koronavirus isteriyasına son verin. Azərbaycanı açın

22 Yanvar 2021
CB-70sFH0wY-png__880
.

Dünyanın uşaqları

21 Yanvar 2021
20191018-lkuecueler-jpge62f54-image
.

Ülkücü məktəblərinin Azərbaycanda işi nə?

21 Yanvar 2021
136523998_2602941029998457_6968094506156195070_o
.

Sahil Qənbərli: “Heydər Əliyev Mərkəzi radikal qərar idi”

20 Yanvar 2021

Redaktorun seçimi

Dövlətə incəsənət lazımdırmı?

“Mamblkor: kino köklərinə qayıdır?”

Milli emosionallıq, yoxsa “matışkə”lik

Müasir memarlıqda ekstrim məkanlar

Səidə Haqverdiyeva: “Qoxu gəlsə də burnunu tutmursan”

Seçki marketinqi və PR

İlqar Məmmədovun «arvadları»

Müasir meymunlar da təkamül edir – Bir qrup meymun Daş dövrünə keçib (Video)

Müasir dövrün Aqorası – alış-veriş mərkəzləri

Dil resurs kimi

Xankəndinə niyə girmədik?

Seks və dölləndirmə – bitməyən macəramız

Söyülmək və öyülmək arasında

Vəziyyət o vəziyyət deyil

Statistika və təəssürat

Bizdə niyə modern sənət yoxdur?

Rəsulzadənin Ərəblinski ilə ixtilafı?

Viktorian əxlaqlı Hooverciklərin Whatsapp qorxusu

Sosial elmlərin güzgüdə əksi: utopiya və antiutopiya

Xocalı qətliamı olduğu kimi

31 il öncəki Kəlbəcər faciəsi

“Düşərgə”nin qəfəsləri və qadın pusan kişiləri

Üçüncü Reyxin «mavi» üzü

Azər Qasımlı: “Mən siyasi doğulmuşam”

Məzardakı insanlar

XXI əsrdə ölüm nədir və niyə biz ondan qorxuruq?

Ümidli pessimist

Dofamin – hedonizmin təminatçısı

İkinci Qarabağ müharibəsi – reallıqlar və tələblər

Seksual maariflənmə və abır-həya dalanı

Sürrealizm azərbaycanlıların həyat tərzi kimi

Sevda Sultanova Sevda Sultanova
., Mövqe
28 İyun 2020

Azlogosda rus tarixçisi İlya Jeninin “I Dünya Müharibəsi: səbəbləri və nəticələri” adlı əhəmiyyətli məqaləsində “…qaz hücumları müqəddəsliyini və mifikliyini itirmiş ölümün simvolu idi” fikri məni mətndən uzaqlaşdıraraq, ölümü quru statistikaya çevirən pandemiyalı dünyamıza qaytardı.

Əslində Azərbaycanda ölüm çoxdan statistikadır, o, özünün “mütəvazi cazibəsini” koronavirusa qədər artıq itirmişdi. Ölüm faktının- məişət, ailə konflikti zəminində baş verən cinayət aktlarının sayəsində gündəlik normaya çevrilməsini nəzərdə tuturam…

Azərbaycan gerçəkliyi sürrealist məzmuna xitab edir. Andre Breton deyirdi ki, “sadə sürreal akt odur ki, əlində tapança küçəyə çıxıb düşünmədən, ağına-bozuna baxmadan kütləyə güllə atasan”. Bretonun provokativ fikri müxtəlif variasiya və yozumlarda cəmiyyətimizdə təzahür edir: məntiqini itirmiş situasiya-süjetlərə Bunuelin, Bertran Blienin, Varmerdamın, Linçin filmlərində belə çətin rast gəlinir. Misalçün, Elmlər Akademiyasının alimləri koronavirus mövzusunda şeir yazır, polis vətəndaşın evinə hücumunu videoya çəkib yayması ilə qanunsuzluğunu legitimləşdirməyə çalışır, ardınca polisin imicini yaxşılaşdırmaqdan ötrü humanist, mədəni davranış imitiasiya olunaraq vizuallaşdırılır, sərt karantin qaydalarını vecinə almayan əhali antinsanitariya davranışını daha da gücləndirir, küçələrdə virus mənbəyi olan maskalar uçuşaraq ağac budalqlarında dekorlaşır, qohumları virusa yoluxmuş xəstəyə baş çəkmək üçün növbəyə düzülür və bu, sosial məsafənin vacibliyinin hər gün vurğulandığı ölkəmizdə baş verir.

Saytlardakı gündəlik cinayət xronikaları da adətən sürreal məzmunludur.

Dörd-beş il əvvəl belə bir cinayət hadisəsi baş vermişdi: “Aydın Məmmədov həyat yoldaşı Elnarə Məmmədovanı yuxudan oyadaraq möhkəm döyüb, saçından yapışaraq yerdə sürüyüb, daha sonra isə bıçaqla çoxsaylı zərbələr endirərək qətlə yetirib. O, ifadəsində arvadını qısqanclıq zəminində qətlə yetirdiyini etiraf edib və bu addımı atmasının səbəbini gördüyü yuxu ilə əlaqələndirib“. Yuxuda arvadının başqa bir kişi ilə münasibətinin olduğunu görən ər məsələyə freydist (sürrealizm həm də Freydin psixoanaliz nəzəriyyəsinə əsaslanırdı) yanaşıb: “Əgər bunu yuxuda görmüşəmsə, deməli, onların arasında doğrudan nəsə var”.

Yaxud valideynlərinin təkidi ilə ailə qurmaq istəməyən qız intihar edir və onun dəfn mərasimi “Vağzalı” sədaları altında keçirilir.

Başqa bir xəbərdə isə deyilirdi ki, mərkəzi küçələrdən birində Həsən Həsənovun gəzdirdiyi it Elçin Çobanovun arvadına hürdüyündən o, it sahibini bıçaqlayıb.  

Müxtəlif cərəyanlar dövrün tələbindən, ictimai-siyasi ehkamlara etirazdan törənirdi. Sürrealizm də I Dünya Müharibəsindən sonra yaranmış ümidsizlik, insan varlığının anlamsızlığını gücləndirən fikirlər dalğasında ortaya çıxmışdı. Sürrealistlər ağıl, məntiq və mövcud gerçəklikdən imtina edərək yeni bir gerçəklik yaradırdılar. Onlar əsərlərində insanın altşüurundakı arzulardan, irassionalizm, ironiya, fantasmaqoriya kimi fənd və ifadə formalarından, yuxu və qarabasmalarından yararlanır, xaosu metod kimi seçərək görünən gerçəkliyə qarşı qoyurdular.

Bu konsepsiyanı Azərbaycan reallığına proyeksiya etsək mənzərə təxminən belə alınar: ölkədəki ümidsizlik, qeyri-müəyyənlik, ruhi sarsıntılar fərdi reallıq hissindən uzaqlaşdırır, nəticədə toplumun müxtəlif səbəblərdən sıxılmış enerjisi sürreal hadisələrlə sublimasiya olunur. Sürrealistlər kimi vətəndaşlar da məntiqi yanaşmaya ikinci dərəcəli baxır, mühüm problemlərin çözümündə ağılın rolunu minimuma endirirlər.

Kim bilir, bəlkə də Elmlər Akademiyası Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru İsa Həbibbəylinin alimlərin koronavirus haqda şeir yazması təşəbbüsü onun özünün möcvud dünyamızda səbəb-məntiq əlaqəsini tapa bilməməsindən, elmə şüurdankənar arzular dünyası kimi baxmasından qaynaqlanır.

Arvadını yuxudakı xəyanətinə görə öldürən kişi bəlkə ruhi sarsıntılarından dolayı yuxu ilə reallıq arasında sərhədi çoxdan itiribmiş.

Polisin vətəndaşı alçaltması bəs deyilmiş kimi, üstəlik, baş verənləri şövqlə çəkməsi, qızlarının şəxsi həyatını öz arzularına uyğun qurmaq istəyən valideynlərin onun ölüsünü “Vağzalı” ilə dəfn etmələri, bəlkə onların “gerçəkliyin fövqündə dayanan” təhtəhlşüuri dünyalarının, qarışıq düşüncələrinin, qorxularının ifadəsidir.

Sürrealistlər incəsənətin klassik formasına, ənənəvi diskursa qarşı idilər, onlara görə, sürrealizm insan ruhunun azad özünüifadə formasıdır. Bəlkə cəmiyyətimizdə qeyri müəyyənlikdən, küncə sıxışdırılmaqdan cana doymuş insanlar absurd, nəzarətsiz davranışları ilə azadlıq əldə etmək istəyirlər?!

Qısası, azərbaycanlılar sürreal həyatı gerçəkdə yaşayır. Qərbdə sürrealizm bədii əsərlərdə əksini tapırdısa, bizdə sürrealizm həyat tərzidir.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Oxumağa dəyər

TS-Eliot
.

Qismət. Tomas Eliotun poetikası

23 Yanvar 2021
cancer cover
.

Dünyanın xərçəng xəritəsi

22 Yanvar 2021
Box_20200403_QAndAWithColleenKirkPanicBuying_Hero
.

Koronavirus isteriyasına son verin. Azərbaycanı açın

22 Yanvar 2021
CB-70sFH0wY-png__880
.

Dünyanın uşaqları

21 Yanvar 2021
20191018-lkuecueler-jpge62f54-image
.

Ülkücü məktəblərinin Azərbaycanda işi nə?

21 Yanvar 2021
136523998_2602941029998457_6968094506156195070_o
.

Sahil Qənbərli: “Heydər Əliyev Mərkəzi radikal qərar idi”

20 Yanvar 2021

Facebook Youtube Instagram Twitter

az-ag

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video

Redaksiya

Təsisçi: Prof. Məsud Aşina

Baş redaktor: Ələkbər Əliyev

Şef redaktor: Elmir Mirzəyev

Redaktor: Aygün Aslanlı

Texniki direktor: Camal Əli

Kino: Sevda Sultanova

İncəsənət: Emin Əliyev

Elm: Hacı Hacıyev

Tarix: Tural Həmid

İqtisadiyyat: Dünya Sakit

Foto: Abbas Atilay

Qrafika: Gündüz Ağayev

Dizayn: Sahil Qənbərli

Tərcüməçilər: Rəvan Quluzadə, Fəxri Qocayev

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

Göndər Cancel