Azlogos
  • Kimlər var
  • Bizi tanı

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri Gürcü ədəbiyyatında azərbaycanlılar Şərqdən Qərbə. Söz və göz mədəniyyəti Allaha ən sadə və ən səmimi yalvarış məkanı Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər Etibar qazanmağın vacibliyi haqqında
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Şəxsiyyət olmamağı öyrətmək

Cavid Ramazanov Cavid Ramazanov
., Mövqe
24 Sentyabr 2019

Yay bitdi, amma yaydanqalma bir mənzərə heç cür ağlımdan çıxmır. İyul ayında Mədəniyyət və Turizm nazirliyi Bakıda I Respublika Sənətkarlıq Festivalı keçirirdi. Festival çərviçəsində Gənclər teatrının qarşısında kiçik bir yarmarka təşkil edilmiş, məktəbdə əmək təlimi dərslərində hazırlananlardan biraz daha yaxşı işlərin satıldığı bu yarmarkadan azca aralıda, Opera teatrının qarşısında isə konsert meydançası quraşdırılmışdı. Ağlımdan heç cür çıxmayan mənzərə də bu konsert səhnəsində baş verənlərlə bağlıdır.

Yarmarkanı keçib konsert meydançasına çata-çatda birdən elan verildi ki, indi yerli rəqs qrupunun performansı başlayır. Ayaq saxlayıb, ifaçıların ətrafında təkəmseyrək insan kütləsinin yaratdığı halqaya qoşulduq. Yeniyetmələrdən ibarət bir dəstə oğlanla qız səhnəyə çıxdılar. Əyinlərindəki indicə anbardan çıxarılmış kimi görünən tozlu, ləkəli milli geyimlərlə yeniyetmələr bəri başdan şübhə oyatsalar da, necə performans göstərəcəkləri doğrudan da maraqlı idi, odur ki, dayanıb tamaşa etməyə başladıq. Rəqs edən yeniyetmələrin simalarında utancaqlıq, hərəkətlərində gərginlik əlamətləri vardı, bu normal idi təbii, normal olmayan isə onların bir-birlərinə zillədikləri him-cimli baxışlar idi ki, bu baxışlarda gördükləri işin necə dəyərsiz olduğuna dair kinayəli eyhamlar gözə çarpırdı. Uşaqlar həvəssizcə, tələsikcə, başdansovdu rəqs edir, qımışaraq bir-birlərinə ünvanladıqları baxışlarla sanki belə deyirdilər: “Oyun çıxarırıq, necə də mənasız işlə məşğuluq”.

Xaotik rəqs zamanı görkəmindən rəqs müəlliməsinə oxşayan bir qadın əlində telefonla uşaqların qarşısından saymazyana burcuda-burcuda o yan – bu yan keçərək, onların müxtəlif rakurslardan şəkillərini çəkdi. Şagirdlərinin performansına tamamilə etinasız olduğu sezilən müəllimənin əslində, heç onların şəkillərinin də vecinə olmadığı aydın görünürdü, məqsəd şəxsi motivli idi: gözəgəlimli əndamını ətrafdakılara nümayiş etdirmək.

Rəqs bitdi. Uşaqların məşəqqəti də bitdi. Sönük çəpik səslərinin müşayiətiylə bir anda ortadan yoxa çıxdılar. Hadisə yerini tərk edəndə, yanımdakı şəxs səsli düşündü: “Axı biz niyə beləyik?..”

***

Bizdə əksər vaxt insana uşaqlıqdan heç kim olmaq və ya şəxsiyyət olmamaq öyrədilir. Səhnədə ürəksizcə, şövqsüzcə və özünəinamsızca rəqs edən yeniyetmələrin davranışlarında da həmin o, bir kimsə olmamağın ağırlığı vardı. Uşaqlar nəsə dəyərli bir şey edə biləcəklərinə əvvəlcədən inanmırdılar, çünki özlərini dəyərli bir iş görəcək qədər dəyərli hesab etmirdilər, özlərinə sadəcə olaraq inanmırdılar. Çox güman, bu uşaqlar da bizdəki əksər ailələrin ənənəvi tərbiyə üsullarının qurbanları idilər. Çünki bizdə bir uşağa ağlı işləməyə başlayan vaxtdan dolayı yolla öyrədilənlər əsasən bunlardır:

Sən heç kimsən.

Sənin nə düşündüyünün, nə danışdığının və nə hiss etdiyinin heç bir əhəmiyyəti yoxdur.

Uşaqsan uşaq yerində otur, yəni əhəmiyyətsiz olduğunu bil.

İtaət et və cızığından çıxma.

Nəzərdə tutulan cızıqdan kənara çıxsan, səni lənətləyərəm, döyərəm, təhqir edərəm və qaralayaram.

Bu tərbiyə ailədən sonra məktəbdə, universitetdə, şirkətdə, idarədə və dövlətdə davam edir. Ailədə uşağın şəxsiyyəti valideyn üçün necə əhəmiyyətsizdirsə, məktəbdə şagirdin şəxsiyyəti müəllim üçün, universitetdə tələbənin şəxsiyyəti professor üçün, şirkətdə işçinin şəxsiyyəti müdir üçün, dövlətdə vətəndaşın şəxsiyyəti məmur üçün eləcə əhəmiyyətsizdir.

Sonra da bir qism vətəndaş təəccüblənir ki, uşaqlıqda bir kimsə olmadıqları öyrədilən bu çoxsaylı özünəinamsız, travmalı, şövqsüz, həvəssiz, qeyri-peşəkar insan kütləsi ilə biz niyə almanlar kimi yaşamırıq, axı bizim neftimiz var?!

***

Bugünlərdə axilədaxili şiddət, zorakılıq mövzusu gündəmdədir. Zorakılıq qurbanlarına yetərincə dəstək gəldiyi qədər, zorbalara da yetərincə bəraət qazandıranlar var. Bu da təbiidir, çünki zorbaya dəstək göstərənlərin, bəraət qazandıranların böyük ehtimalla, böyük bir qismi də bu və ya digər şəkildə zorakılıq uyğulayıb və uyğulamaqdadır. Necə deyərlər, borclu borclunun sağlığını istər.  

Hazır söz düşmüşkən, bunu bir dəfə yazmışdım, zənnimcə, bir dəfə də vurğulamağa ehtiyac var. Bizə uşaqlıqdan böhran anlarındakı davranışın bir istisna olduğu öyrədilir. Nəticədə ər, valideyn və ya bir başqası öz zorakılığına asanlıqla haqq qazandıra bilir: “Əsəbiydim, istəmədən oldu, əslində, mən belə adam deyiləm” və sair və ilaxır. Əslində isə insan böhran anında necə reaksiya göstərirsə, odur. Böhran anları insanın əsl kimliyini, səbrini, təmkinini, mədəniyyətini, öz üzərində və situasiya üzərindəki hakimiyyətini, başqa sözlə, nə qədər yetkin bir insan olduğunu, şəxsiyyətini üzə çıxarır. Adi vaxt ölçü vahidi deyil. Çayın sel gücü onun sakit vaxtında hesablanmır. Böhran anını gözləmək lazımdır, onda bilinəcək, insan yetkindir, ya deyil.

Yoxsa ki, “əsəbiydim”, “anlaşılmazlıq oldu” kimi bəhanələrlə saysız-hesabsız insan, xüsusilə atalar, qardaşlar, ərlər özlərindən fiziki cəhətdən zəif olan övladlarına, bacılarına, arvadlarına işgəncələr yaşadır, lazım gələndə, buna haqq da qazandırırlar. Və məlum oldu ki, bu cür zorbalar Azərbaycana demokratik dəyişikliklər, insan hüquqları gətirmək istəyənlərin də arasında kifayət qədər var.

Bir sual həqiqətən də maraq doğurur: bizdə bu qədər demokratikləşməyimizi, Avropa ölkəsi kimi insan ləyaqətinə və hüquqlarına dəyər verən bir ölkəyə çevrilməyimizi istəyənlər var. Tutalım ki, bu baş verdi, tutalım, bu gün Azərbaycan qəfildən həqiqətən də Almaniya kimi bir ölkəyə çevrildi. Bəs onda görəsən, Azərbaycanı belə bir ölkəyə çevirməyi vəd edənlərin, bunu istəyənlərin nə qədərinin övladı özündə qalardı, nə qədər insan valideyn hüququndan məhrum edilərdi? Axı bilirsiniz, məsələn, Avropada əgər valideyn evdə despotluq edirsə, zorakılıq, şiddət göstərirsə, dövlət uşağı sadəcə onun əlindən alır. Görəsən Azərbaycan qəfildən Almaniya kimi bir ölkəyə çevrilsəydi, nə qədər insan zorakılıq, insan şərəfinin alçaldılması kimi məsələlərə görə, cəriməylə, həbslə üzləşməli olardı?

Rəqəmlər sizə də qorxunc görünmürmü?

Ona görə də, demokratiya, insan ləyaqəti və insan hüquqları kimi məsələləri vəd verməzdən, bunları canı-dildən istəməzdən əvvəl yaxşıca düşünmək lazımdır.

Azərbaycanın niyə inkişaf edə bilmədiyinin, bu qədər sərvətlərinə baxmayaraq, niyə yerində saydığının səbəblərini də çox güman, ağlı kəsməyə başlayandan ruhu kastrasiya edilmiş və şəxsiyyətinin qol-qanadı sındırılmış uşaqların içində axtarmaq lazımdır.

 

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri
.

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri

06 Mart 2021
borchalo1_d6e17ac8
.

Gürcü ədəbiyyatında azərbaycanlılar

05 Mart 2021
5e7d964a7152d82d90327cd8
.

Şərqdən Qərbə. Söz və göz mədəniyyəti

05 Mart 2021
Bildschirmfoto 2021-03-05 um 12.14.22
.

Allaha ən sadə və ən səmimi yalvarış məkanı

05 Mart 2021
39902
.

Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər

05 Mart 2021
Seymur
.

Etibar qazanmağın vacibliyi haqqında

04 Mart 2021

Redaktorun seçimi

Gənc yazar damğası

“Talesiz” – insanın deqradasiyaya uğraması haqqında

I Dünya Müharibəsi: səbəbləri və nəticələri

Polisin sərhədsiz imtiyazı

Təyyarə qaçırmaq üçün min bir səbəb

Kinoprokatsız kino

Belarus və Azərbaycanı fərqləndirən cəhət təhsildir?

Azərbaycanda pasifizm

Rəqəmsal konslager

Qədimlik yarışı

Rusiya sevgi istəmir

4:1 yanı təxribatlarla çevrilmiş “Qarabağ”

Anderssonun “Sonsuzluq haqqında” yazdığı şeir

Empatiya. Necə yaranır və nə üçün lazımdır?

Cəmil Həsənlinin Səriyyə problemi

Gündüz Ağayev. Postmüharibə

Təhsildə din – doğrumu, yanlışmı?

Cəllad olmayın!

Müqayisəli kütlə haqda kiçik esse

Murou sənət meşəsi

Banan imperializmi

Büdcəmiz gələn ilə nə vəd edir?

Kəpənəklər öləcək

Qaynana obrazı

Azərbaycanın elektromobil perspektivləri

Bütün bunlar nə deməkdir?

Ölümlə oynayanlar

Allaha inanmayan, «Allahın yaponları»

Yəhudi diasporası

Varanasi – dəfn tonqallarının şəhəri

Şəxsiyyət olmamağı öyrətmək

Cavid Ramazanov Cavid Ramazanov
., Mövqe
24 Sentyabr 2019

Yay bitdi, amma yaydanqalma bir mənzərə heç cür ağlımdan çıxmır. İyul ayında Mədəniyyət və Turizm nazirliyi Bakıda I Respublika Sənətkarlıq Festivalı keçirirdi. Festival çərviçəsində Gənclər teatrının qarşısında kiçik bir yarmarka təşkil edilmiş, məktəbdə əmək təlimi dərslərində hazırlananlardan biraz daha yaxşı işlərin satıldığı bu yarmarkadan azca aralıda, Opera teatrının qarşısında isə konsert meydançası quraşdırılmışdı. Ağlımdan heç cür çıxmayan mənzərə də bu konsert səhnəsində baş verənlərlə bağlıdır.

Yarmarkanı keçib konsert meydançasına çata-çatda birdən elan verildi ki, indi yerli rəqs qrupunun performansı başlayır. Ayaq saxlayıb, ifaçıların ətrafında təkəmseyrək insan kütləsinin yaratdığı halqaya qoşulduq. Yeniyetmələrdən ibarət bir dəstə oğlanla qız səhnəyə çıxdılar. Əyinlərindəki indicə anbardan çıxarılmış kimi görünən tozlu, ləkəli milli geyimlərlə yeniyetmələr bəri başdan şübhə oyatsalar da, necə performans göstərəcəkləri doğrudan da maraqlı idi, odur ki, dayanıb tamaşa etməyə başladıq. Rəqs edən yeniyetmələrin simalarında utancaqlıq, hərəkətlərində gərginlik əlamətləri vardı, bu normal idi təbii, normal olmayan isə onların bir-birlərinə zillədikləri him-cimli baxışlar idi ki, bu baxışlarda gördükləri işin necə dəyərsiz olduğuna dair kinayəli eyhamlar gözə çarpırdı. Uşaqlar həvəssizcə, tələsikcə, başdansovdu rəqs edir, qımışaraq bir-birlərinə ünvanladıqları baxışlarla sanki belə deyirdilər: “Oyun çıxarırıq, necə də mənasız işlə məşğuluq”.

Xaotik rəqs zamanı görkəmindən rəqs müəlliməsinə oxşayan bir qadın əlində telefonla uşaqların qarşısından saymazyana burcuda-burcuda o yan – bu yan keçərək, onların müxtəlif rakurslardan şəkillərini çəkdi. Şagirdlərinin performansına tamamilə etinasız olduğu sezilən müəllimənin əslində, heç onların şəkillərinin də vecinə olmadığı aydın görünürdü, məqsəd şəxsi motivli idi: gözəgəlimli əndamını ətrafdakılara nümayiş etdirmək.

Rəqs bitdi. Uşaqların məşəqqəti də bitdi. Sönük çəpik səslərinin müşayiətiylə bir anda ortadan yoxa çıxdılar. Hadisə yerini tərk edəndə, yanımdakı şəxs səsli düşündü: “Axı biz niyə beləyik?..”

***

Bizdə əksər vaxt insana uşaqlıqdan heç kim olmaq və ya şəxsiyyət olmamaq öyrədilir. Səhnədə ürəksizcə, şövqsüzcə və özünəinamsızca rəqs edən yeniyetmələrin davranışlarında da həmin o, bir kimsə olmamağın ağırlığı vardı. Uşaqlar nəsə dəyərli bir şey edə biləcəklərinə əvvəlcədən inanmırdılar, çünki özlərini dəyərli bir iş görəcək qədər dəyərli hesab etmirdilər, özlərinə sadəcə olaraq inanmırdılar. Çox güman, bu uşaqlar da bizdəki əksər ailələrin ənənəvi tərbiyə üsullarının qurbanları idilər. Çünki bizdə bir uşağa ağlı işləməyə başlayan vaxtdan dolayı yolla öyrədilənlər əsasən bunlardır:

Sən heç kimsən.

Sənin nə düşündüyünün, nə danışdığının və nə hiss etdiyinin heç bir əhəmiyyəti yoxdur.

Uşaqsan uşaq yerində otur, yəni əhəmiyyətsiz olduğunu bil.

İtaət et və cızığından çıxma.

Nəzərdə tutulan cızıqdan kənara çıxsan, səni lənətləyərəm, döyərəm, təhqir edərəm və qaralayaram.

Bu tərbiyə ailədən sonra məktəbdə, universitetdə, şirkətdə, idarədə və dövlətdə davam edir. Ailədə uşağın şəxsiyyəti valideyn üçün necə əhəmiyyətsizdirsə, məktəbdə şagirdin şəxsiyyəti müəllim üçün, universitetdə tələbənin şəxsiyyəti professor üçün, şirkətdə işçinin şəxsiyyəti müdir üçün, dövlətdə vətəndaşın şəxsiyyəti məmur üçün eləcə əhəmiyyətsizdir.

Sonra da bir qism vətəndaş təəccüblənir ki, uşaqlıqda bir kimsə olmadıqları öyrədilən bu çoxsaylı özünəinamsız, travmalı, şövqsüz, həvəssiz, qeyri-peşəkar insan kütləsi ilə biz niyə almanlar kimi yaşamırıq, axı bizim neftimiz var?!

***

Bugünlərdə axilədaxili şiddət, zorakılıq mövzusu gündəmdədir. Zorakılıq qurbanlarına yetərincə dəstək gəldiyi qədər, zorbalara da yetərincə bəraət qazandıranlar var. Bu da təbiidir, çünki zorbaya dəstək göstərənlərin, bəraət qazandıranların böyük ehtimalla, böyük bir qismi də bu və ya digər şəkildə zorakılıq uyğulayıb və uyğulamaqdadır. Necə deyərlər, borclu borclunun sağlığını istər.  

Hazır söz düşmüşkən, bunu bir dəfə yazmışdım, zənnimcə, bir dəfə də vurğulamağa ehtiyac var. Bizə uşaqlıqdan böhran anlarındakı davranışın bir istisna olduğu öyrədilir. Nəticədə ər, valideyn və ya bir başqası öz zorakılığına asanlıqla haqq qazandıra bilir: “Əsəbiydim, istəmədən oldu, əslində, mən belə adam deyiləm” və sair və ilaxır. Əslində isə insan böhran anında necə reaksiya göstərirsə, odur. Böhran anları insanın əsl kimliyini, səbrini, təmkinini, mədəniyyətini, öz üzərində və situasiya üzərindəki hakimiyyətini, başqa sözlə, nə qədər yetkin bir insan olduğunu, şəxsiyyətini üzə çıxarır. Adi vaxt ölçü vahidi deyil. Çayın sel gücü onun sakit vaxtında hesablanmır. Böhran anını gözləmək lazımdır, onda bilinəcək, insan yetkindir, ya deyil.

Yoxsa ki, “əsəbiydim”, “anlaşılmazlıq oldu” kimi bəhanələrlə saysız-hesabsız insan, xüsusilə atalar, qardaşlar, ərlər özlərindən fiziki cəhətdən zəif olan övladlarına, bacılarına, arvadlarına işgəncələr yaşadır, lazım gələndə, buna haqq da qazandırırlar. Və məlum oldu ki, bu cür zorbalar Azərbaycana demokratik dəyişikliklər, insan hüquqları gətirmək istəyənlərin də arasında kifayət qədər var.

Bir sual həqiqətən də maraq doğurur: bizdə bu qədər demokratikləşməyimizi, Avropa ölkəsi kimi insan ləyaqətinə və hüquqlarına dəyər verən bir ölkəyə çevrilməyimizi istəyənlər var. Tutalım ki, bu baş verdi, tutalım, bu gün Azərbaycan qəfildən həqiqətən də Almaniya kimi bir ölkəyə çevrildi. Bəs onda görəsən, Azərbaycanı belə bir ölkəyə çevirməyi vəd edənlərin, bunu istəyənlərin nə qədərinin övladı özündə qalardı, nə qədər insan valideyn hüququndan məhrum edilərdi? Axı bilirsiniz, məsələn, Avropada əgər valideyn evdə despotluq edirsə, zorakılıq, şiddət göstərirsə, dövlət uşağı sadəcə onun əlindən alır. Görəsən Azərbaycan qəfildən Almaniya kimi bir ölkəyə çevrilsəydi, nə qədər insan zorakılıq, insan şərəfinin alçaldılması kimi məsələlərə görə, cəriməylə, həbslə üzləşməli olardı?

Rəqəmlər sizə də qorxunc görünmürmü?

Ona görə də, demokratiya, insan ləyaqəti və insan hüquqları kimi məsələləri vəd verməzdən, bunları canı-dildən istəməzdən əvvəl yaxşıca düşünmək lazımdır.

Azərbaycanın niyə inkişaf edə bilmədiyinin, bu qədər sərvətlərinə baxmayaraq, niyə yerində saydığının səbəblərini də çox güman, ağlı kəsməyə başlayandan ruhu kastrasiya edilmiş və şəxsiyyətinin qol-qanadı sındırılmış uşaqların içində axtarmaq lazımdır.

 

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri
.

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri

06 Mart 2021
borchalo1_d6e17ac8
.

Gürcü ədəbiyyatında azərbaycanlılar

05 Mart 2021
5e7d964a7152d82d90327cd8
.

Şərqdən Qərbə. Söz və göz mədəniyyəti

05 Mart 2021
Bildschirmfoto 2021-03-05 um 12.14.22
.

Allaha ən sadə və ən səmimi yalvarış məkanı

05 Mart 2021
39902
.

Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər

05 Mart 2021
Seymur
.

Etibar qazanmağın vacibliyi haqqında

04 Mart 2021
Facebook Youtube Instagram Twitter

az-ag

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos

Redaksiya

Təsisçi: Prof. Məsud Aşina

Baş redaktor: Ələkbər Əliyev

Şef redaktor: Elmir Mirzəyev

Redaktor: Aygün Aslanlı, Sevda Sultanova

Texniki direktor: Camal Əli

İncəsənət: Emin Əliyev

Elm: Hacı Hacıyev

Tarix: Tural Həmid

İqtisadiyyat: Dünya Sakit

Foto: Abbas Atilay

Qrafika: Gündüz Ağayev

Dizayn: Sahil Qənbərli

Tərcüməçilər: Rəvan Quluzadə, Fəxri Qocayev

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

Göndər Cancel