Azlogos
  • Kimlər var
  • Bizi tanı

Xocalı qətliamı haqqında hər şey Qaralar üçün İsrail "Kitabi-Dədə Qorqud"un ilk azərbaycanlı araşdırıcısını niyə güllələdilər? Rəqəmsal konslager Liberalların çirkin siması Dünya Bankının dörd il əvvəlki təklifi niyə göydə qalıb?
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Ölümlə oynayanlar

Tural ŞaxtaxtinskiTural Şaxtaxtinski
Mövqe
24 Yanvar 2019

Deyilən sözlərə sorğu-sualsız təslim olmaq, sual verməyi, yaxud “yox” deməyi bacarmamaq… Bunlar bir xeyli bəlaya səbəb olub.

Belə insanların çoxluq təşkil etməsi özləri də daxil hamı üçün təhlükə yaradır. Hətta yuxarıda da dediyim kimi, bir zamanlar bəşəriyyətin bəlasına çevrilib.

Bu indi sosial media üçün də keçərlidir. İnsanları istədikləri vaxt aldada, yüklədikləri yalnış informasiya ilə məhvə sürükləyə bilirlər.

Təbii ki, bunun üzərindən xeyli maddi gəlir əldə edənlər də var.

Məsələn, belə cəmiyyətlərdə falçılıq, mövhumat daha geniş yayılır. Dini zəmində qanlı mübahisələrin, müharibələrin ardı-arası kəsilmir.

Yadıma Leonardo Şaşanın “Sicilyalı əmilər” (orj. Leonardo Sciascia. Sicilian uncles – T.Ş.) kitabındakı “Antimon” hekayəsindən bir neçə əhvalat düşdü.

“Antimon” təhlükəli işlər və kasıblıq üzündən 1936-cı ildə İspaniyada başlamış daxili müharibəyə Mussolininin dəstəyi ilə göndərilən pullu əsgərin başına gələn hadisələrdən söhbət açır. Döyüş bitəndə kəndlərinə dünya görüşü dəyişmiş biri olaraq qayıdan keçmiş əsgər insanların müharibə haqqında fikirlərinin nə qədər yalnış olduğunu görür, amma anlayır ki, bunu heç kimə izah etmək mümkün deyil, çünki onlar görmədikləri şeylərə inanırlar.

Ayda bir dəfə kimsə kameranı əlinə alıb düz paytaxtın mərkəzində “LGBT+” mövzusuna dair sorğu keçirir. İstənilən sual verilir. Bir-bir yazmağın mənası yoxdur.

Yenə eyni, dəyişməyən cavablar alınır: “Bizim öz həyat tərzimiz var, belə bir şey qəbul olunmazdır”, “Öldürərəm”. Ən çox eşitdiklərimiz bunlardır.

Buyaxınlarda azərbaycanlı bir tanışdan eşitdim: Hansısa müəllim universitetdə gənclərin qarşısında çıxışı zamanı bir uşağı elə yataqdaca boğub öldürə biləcəyini deyib.

Hamı sadəcə alqışlayıb və bu sözlərə o gənclərin heç biri qarşı çıxmayıb. Təəccüblənmirəm. Yeniyetmələrlə söhbətimdə də eyni tonda çıxışların şahidi olmuşam. Bir az dərinə gedib danışdıranda görmüşəm ki, nə dediyinin fərqində deyil.

Belə nümunələr çoxdur. Nə dediyini özü də bilmədən təkrarlayan adamlar kifayət qədərdir. Müəllim deyir, şagird təkrarlayır; valideyn deyir, övlad təkrarlayır; qonşu deyir, o biri qonşu da təkrarlayır. Ağızdan-ağıza, qulaqdan-qulağa yayılır, məsuliyyəti dərk edilmir.

Yazını yazanda Folknerin “Avqust işığı” romanını da xatırladım. Kitabı bitirəndə mənə elə gəlmişdi ki, bu romanı oxumağa xeyli gecikmişəm. Bir az da ləng oxudum. Bu hər dəqiqə belə olmur; bəzən hansısa romanı oxuduqca baş verənlər haqqında öz-özünə sual vermədən keçə bilmirsən. Bəzən nəyisə oxuyanda oxuduqlarından yox, oxuduğun zaman ağlına gələnlərdən də nəticə çıxarır, nəsə öyrənirsən. Bu roman da elə oldu; daha əvvəl də haqqında düşündüyüm şeyləri gözdən keçirməyə başladım.

“Avqust işığı” romanını oxuya-oxuya öz-özümdən soruşdum: İnsanlar niyə bir-birilərini irqlərə, millətlərə ayırıb? Bütün bunlar niyə belə olub? Bütün bu qəddarlıqlar necə baş verib? Əsərin doğulduğu gündən bəri əzabla yaşayan əsas qəhrəmanı Kristmas, babasının öz qızına və ona etdiyi qəddarlıqlar, nənəsinin çarəsizliyi… Bayron, Lukas, Lina üçlüyünün hekayəsi… Sonda bütün baş verənlərdən xəbərsiz ev alqsı-satqısı ilə məşğul olan bir adamın yolda Bayron və Linanı öz maşınına götürəndən sonra başına gələnləri lağlağı şəkildə evə gəlib həyat yoldaşına danışması, o yol, Bayronun xarakteri…

Bu romanda Folkner hər şeyi çox aydın, heç bir qarışıqlıq yaratmadan izah edə bilib. Əyalətdə yaşayan insanların özləri də hiss etmədən meydanlara toplaşması, onların kəsilməyən uğultusu… Bu roman haqqında çox şey yazmaq olar. Bacarmayacağımdan qorxub uzatmaq istəmirəm.

Tarixdən çox ciddi nəticələr çıxarmalı idik, amma olmadı. Medianın kütləni idarə etməsi dəhşətdir. Özü də sözün əsl mənasında 21-ci əsrə aid olmayan mövzularla.

Bəzi şeylər var, onları yaşamamışıq, o hadisələrin içində olmamışıq, lakin bu o demək deyil ki, onlar haqqında düşünməməliyik və ya özümüzə aid etməməliyik.

“Öldürmək” feilinin adi sözmüş kimi istifadə olunması dəhşətdir.

Uşaqlara, yeniyetmələrə, gənclərə sual verməyi qadağan edib, “yox” deməyi onların faciəsinə çevirib, hər deyilən sözə, söylənən fikrə təslim olmağı öyrədib ancaq belə əzablı, dəhşətli bir cəmiyyət formalaşdırmaq olar. Bütün bəlalarımızın qaynağı bunlardır. İnsanlar nəyin düz, nəyin səhv olduğunu anlamağa ya gecikirlər, ya da heç vaxt anlamırlar.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

t_23d99902bbd248dcbacb7ba37354a96f_name_mgt_scaled
.

Rəqəmsal konslager

25 Fevral 2021
IMG-20180618-WA0012
.

Liberalların çirkin siması

23 Fevral 2021
sev-2
.

Azərbaycanlı oxucunun şüur defisiti

22 Fevral 2021
“Oğurlanan” Qərbin qaytarılması
.

“Oğurlanan” Qərbin qaytarılması

22 Fevral 2021
im-143485
Mövqe

İmtina mədəniyyəti nədir?

22 Fevral 2021
Avropanın oğurlanması 2.0
.

Avropanın oğurlanması 2.0

21 Fevral 2021

Redaktorun seçimi

Dağlıq Qarabağın sərhədləri necə cızılırdı?

Avropada qadına şiddət varmı? Norveç təcrübəsi.

Eksperimental qərarvermə prosesi

İstintaq

Kəlbəcərin işğalı (1993)

Kəpənəklər öləcək

Mehdi Hüseynin ölümü – 3

Benqali toyu

Bir qapıya vurulan qollar

Ermənilər və biz

Garry Winograndın qadınları

Ssenarilərimiz

Dedi-qodu

Ölümü 1 il öncədən görən Süni intellekt

Sevda Sultanova təqdim edir

“Stansiya” – Oasys

Azərbaycan universitetləri adlı tragediya

Mamba out…

Svetlana Aleksiyeviç: “Faşizm – bayağı operetta, kommunizm – qorxunc təhlükədir”

Ehramları necə tikirdilər?

Seks düşüncələri. Bizim əbədi fantaziyalarımız

Nüvə silahının casus tarixçəsi

Ulduz falı

“Liberalizmin atası” olmayan “veselçak”ın ardından

Ev bizim, sirr sizin

Zorakılıq və istefa

Bertran Rassel – “Asudə vaxtın mədhi”

Qoşulaq, qoşulmayaq?

Genləri “qayçılayan” CRISPR/Cas9 nədir?

Sülh necə olacaq?

Ölümlə oynayanlar

Tural ŞaxtaxtinskiTural Şaxtaxtinski
Mövqe
24 Yanvar 2019

Deyilən sözlərə sorğu-sualsız təslim olmaq, sual verməyi, yaxud “yox” deməyi bacarmamaq… Bunlar bir xeyli bəlaya səbəb olub.

Belə insanların çoxluq təşkil etməsi özləri də daxil hamı üçün təhlükə yaradır. Hətta yuxarıda da dediyim kimi, bir zamanlar bəşəriyyətin bəlasına çevrilib.

Bu indi sosial media üçün də keçərlidir. İnsanları istədikləri vaxt aldada, yüklədikləri yalnış informasiya ilə məhvə sürükləyə bilirlər.

Təbii ki, bunun üzərindən xeyli maddi gəlir əldə edənlər də var.

Məsələn, belə cəmiyyətlərdə falçılıq, mövhumat daha geniş yayılır. Dini zəmində qanlı mübahisələrin, müharibələrin ardı-arası kəsilmir.

Yadıma Leonardo Şaşanın “Sicilyalı əmilər” (orj. Leonardo Sciascia. Sicilian uncles – T.Ş.) kitabındakı “Antimon” hekayəsindən bir neçə əhvalat düşdü.

“Antimon” təhlükəli işlər və kasıblıq üzündən 1936-cı ildə İspaniyada başlamış daxili müharibəyə Mussolininin dəstəyi ilə göndərilən pullu əsgərin başına gələn hadisələrdən söhbət açır. Döyüş bitəndə kəndlərinə dünya görüşü dəyişmiş biri olaraq qayıdan keçmiş əsgər insanların müharibə haqqında fikirlərinin nə qədər yalnış olduğunu görür, amma anlayır ki, bunu heç kimə izah etmək mümkün deyil, çünki onlar görmədikləri şeylərə inanırlar.

Ayda bir dəfə kimsə kameranı əlinə alıb düz paytaxtın mərkəzində “LGBT+” mövzusuna dair sorğu keçirir. İstənilən sual verilir. Bir-bir yazmağın mənası yoxdur.

Yenə eyni, dəyişməyən cavablar alınır: “Bizim öz həyat tərzimiz var, belə bir şey qəbul olunmazdır”, “Öldürərəm”. Ən çox eşitdiklərimiz bunlardır.

Buyaxınlarda azərbaycanlı bir tanışdan eşitdim: Hansısa müəllim universitetdə gənclərin qarşısında çıxışı zamanı bir uşağı elə yataqdaca boğub öldürə biləcəyini deyib.

Hamı sadəcə alqışlayıb və bu sözlərə o gənclərin heç biri qarşı çıxmayıb. Təəccüblənmirəm. Yeniyetmələrlə söhbətimdə də eyni tonda çıxışların şahidi olmuşam. Bir az dərinə gedib danışdıranda görmüşəm ki, nə dediyinin fərqində deyil.

Belə nümunələr çoxdur. Nə dediyini özü də bilmədən təkrarlayan adamlar kifayət qədərdir. Müəllim deyir, şagird təkrarlayır; valideyn deyir, övlad təkrarlayır; qonşu deyir, o biri qonşu da təkrarlayır. Ağızdan-ağıza, qulaqdan-qulağa yayılır, məsuliyyəti dərk edilmir.

Yazını yazanda Folknerin “Avqust işığı” romanını da xatırladım. Kitabı bitirəndə mənə elə gəlmişdi ki, bu romanı oxumağa xeyli gecikmişəm. Bir az da ləng oxudum. Bu hər dəqiqə belə olmur; bəzən hansısa romanı oxuduqca baş verənlər haqqında öz-özünə sual vermədən keçə bilmirsən. Bəzən nəyisə oxuyanda oxuduqlarından yox, oxuduğun zaman ağlına gələnlərdən də nəticə çıxarır, nəsə öyrənirsən. Bu roman da elə oldu; daha əvvəl də haqqında düşündüyüm şeyləri gözdən keçirməyə başladım.

“Avqust işığı” romanını oxuya-oxuya öz-özümdən soruşdum: İnsanlar niyə bir-birilərini irqlərə, millətlərə ayırıb? Bütün bunlar niyə belə olub? Bütün bu qəddarlıqlar necə baş verib? Əsərin doğulduğu gündən bəri əzabla yaşayan əsas qəhrəmanı Kristmas, babasının öz qızına və ona etdiyi qəddarlıqlar, nənəsinin çarəsizliyi… Bayron, Lukas, Lina üçlüyünün hekayəsi… Sonda bütün baş verənlərdən xəbərsiz ev alqsı-satqısı ilə məşğul olan bir adamın yolda Bayron və Linanı öz maşınına götürəndən sonra başına gələnləri lağlağı şəkildə evə gəlib həyat yoldaşına danışması, o yol, Bayronun xarakteri…

Bu romanda Folkner hər şeyi çox aydın, heç bir qarışıqlıq yaratmadan izah edə bilib. Əyalətdə yaşayan insanların özləri də hiss etmədən meydanlara toplaşması, onların kəsilməyən uğultusu… Bu roman haqqında çox şey yazmaq olar. Bacarmayacağımdan qorxub uzatmaq istəmirəm.

Tarixdən çox ciddi nəticələr çıxarmalı idik, amma olmadı. Medianın kütləni idarə etməsi dəhşətdir. Özü də sözün əsl mənasında 21-ci əsrə aid olmayan mövzularla.

Bəzi şeylər var, onları yaşamamışıq, o hadisələrin içində olmamışıq, lakin bu o demək deyil ki, onlar haqqında düşünməməliyik və ya özümüzə aid etməməliyik.

“Öldürmək” feilinin adi sözmüş kimi istifadə olunması dəhşətdir.

Uşaqlara, yeniyetmələrə, gənclərə sual verməyi qadağan edib, “yox” deməyi onların faciəsinə çevirib, hər deyilən sözə, söylənən fikrə təslim olmağı öyrədib ancaq belə əzablı, dəhşətli bir cəmiyyət formalaşdırmaq olar. Bütün bəlalarımızın qaynağı bunlardır. İnsanlar nəyin düz, nəyin səhv olduğunu anlamağa ya gecikirlər, ya da heç vaxt anlamırlar.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

t_23d99902bbd248dcbacb7ba37354a96f_name_mgt_scaled
.

Rəqəmsal konslager

25 Fevral 2021
IMG-20180618-WA0012
.

Liberalların çirkin siması

23 Fevral 2021
sev-2
.

Azərbaycanlı oxucunun şüur defisiti

22 Fevral 2021
“Oğurlanan” Qərbin qaytarılması
.

“Oğurlanan” Qərbin qaytarılması

22 Fevral 2021
im-143485
Mövqe

İmtina mədəniyyəti nədir?

22 Fevral 2021
Avropanın oğurlanması 2.0
.

Avropanın oğurlanması 2.0

21 Fevral 2021
FacebookYoutubeInstagramTwitter

az-ag

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos

Redaksiya

Təsisçi: Prof. Məsud Aşina

Baş redaktor: Ələkbər Əliyev

Şef redaktor: Elmir Mirzəyev

Redaktor: Aygün Aslanlı, Sevda Sultanova

Texniki direktor: Camal Əli

İncəsənət: Emin Əliyev

Elm: Hacı Hacıyev

Tarix: Tural Həmid

İqtisadiyyat: Dünya Sakit

Foto: Abbas Atilay

Qrafika: Gündüz Ağayev

Dizayn: Sahil Qənbərli

Tərcüməçilər: Rəvan Quluzadə, Fəxri Qocayev

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

GöndərCancel