Azərbaycan Seçki Məcəlləsində ən çox rast gəlinən rəqəmlərdən biri də 3-dür. Bu rəqəm əsasən şikayətlərə aiddir. Hər bir şikayətçi 3 gün ərzində şikayəti verməli, müvafiq komissiya isə şikayəti 3 gün ərzində araşdırmalıdır. Belə alındı ki, 23 saylı Nəsimi-Səbail seçki dairəsi üzrə şikayətimi fevralın 17-də Mərkəzi Seçki Komissiyasının kargüzarlığına təqdim etdim. Sözlərdə böyük pafos olmasına baxmayaraq, MSK-nin karğüzarlığı adlı yer görməmişdim. Sadəcə Ümumi şöbənin (heç vaxt bizim dövlət qurumlarımızda ya da müxtəlif strukturlarda bu şöbənin mövcudluğunu başa düşməmişəm: nəyin ümumiləşdirilməsi ilə məşğuldurlar?) əməkdaşı girişin yaxınlığında olan divanda oturub, sənədləri qəbul edirdi. Müvafiq arayış yerinə, o sadəcə sənədin surətindən imza çəkirdi (yeri gəlmişkən, mən təqdim etdiyim dövrdə, işçilər özləri surəti çıxardırdılar, indi namizədləri surətçıxarmaya göndərirlər). Maraqlıdır ki, ilk günlər şikayətləri Ümumi şöbə rəisi özü, növbəti günlərdə artıq onun müavini, sonralar isə deyəsən müavinin müavini (belə demək olarsa) qəbul edirdi.
Qanuna görə müraciətə 3 gün ərzində baxılmalıdır. İlk əvvəl müvafiq ekspert komissiyası baxmalıdır. Ekspert komissiyası da araşdırma zamanı namizədin özünü dəvət etməlidir. Amma həm 18, həm fevralın 19-u keçdi, MSK-dan xəbər gəlmədi. Ayın 20-si artıq MSK-nı məhkəməyə verməyə hazırlaşdığım zaman, saat 12.00 radələrində birdən zəng gəldi. MSK-nın üzvü özünü təqdim edərək xəbər verdi ki, bu zəngin əsas məqsədi mənə hüquqlarımın izahıdır (özümü bir anlıq amerikan filmlərdə hiss etdim). Soruşanda ki, niyə belə gec zəng vurmusunuz, nümayəndə xəbər verdi ki, bu artıq 10-cu zəngdir. Sadəcə nəyə görə 10-cu zəng dərhal mənə çatdı, amma əvvəlki 9-u “çatmadı”, bunu anlamadım. XXI əsrdə hələ də belə bəhanələrin mövcudluğu barədə xəbərsiz idim, ona görə heç cavab da verə bilmədim.
Söhbət əsnasında məlum oldu ki, əlavə materiallar da təqdim edə bilərəm. Mən də çətinliklə e-maillərini öyrənib, daha iki yarımsaatlıq video göndərdim. İki saat sonra eyni şəxs zəng vurdu və xəbər verdi ki, yeni videolar ilə də tanış olurlar. Əlavə vaxt tələb edilmədiyinə görə, məni bu gün (fevralın 20-si) saat 16.00 üçün MSK-nın iclasına dəvət edirlər.
Mən də saat 16.00 üçün MSK binasına yaxınlaşdım. Burada ilk əvvəl Xalid Bağırovun və bir neçə digər namizədin keçirtdiyi aksiya ilə rastlaşdım. Hər bir etiraz aksiyasını dəstəkləməyimə baxmayaraq, bu dəfəki aksiyaya qoşula bilmədim. Saat 16.00-a 10 dəqiqə qalırdı. MSK binasına rahatlıqla daxil oldum və gözləmədiyim problem ilə üzləşdim.
MSK binasının girişində sizi Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidmətinin işçiləri qarşılayır. Nəyə görə MSK-nı adi mühafizə xidməti ya da polis qorumur – bəlli deyil. Görünür MSK-nın binası nəsə strateji bir məkan hesab olunur. Mühafizə xidməti həmçinin giriş-çıxış qeydiyyatına da baxır. Aramızda belə bir mənasız dialoq baş tutdu:
– Sizi kim dəvət edib?
– Mərkəzi Seçki Komissiyası.
– Bina? – yaxınlıqda duran mətbuat katibliyinin əməkdaşı sual verdi. Əvvəl elə bildim zarafat edir. Sonradan gördüm ki, MSK onun üçün doğrudan da “bina”dır.- Xeyr. Komissiya qurumdur.
– Amma sizi şəxsən kimsə dəvət etməliydi.
– Başa düşmədim, bura kiminsə evi zadıdır?
– Yox ee, sizdən əvvəl də iclasa gələn namizədlər var. Hərəsinə aid bax bu kağız yazılır. Orada da qeyd olunur kim dəvət edib.
– Başa düşdüm. Məsələ ondadır ki, kimsə kimisə dəvət edə bilər, amma MSK iclasına gəlmək üçün kiminsə şəxsi dəvəti lazım deyil. Komissiya məni dəvət edib, bu da kifayətdir. Dəvətnamə ilə siz öz evinizə kimisə dəvət edə bilərsiniz.
– Deyirik sənə ki, burada dəvət edən olmadır. Sən də komissiya, komissiya deyirsən…
Mühafizə xidməti və Ümumi şöbənin işçiləri ilə dialoqumuz fasilələrlə 2 saatdan uzun çəkdi. Təxminən saat 16.00-dan 18.20-ə kimi aşağıda gözləməli oldum. Yalnız 18.20-də MSK üzvlərindən biri və Ümumi şöbəninyadına düşdü ki, bugünki gündəliyə görə 23 saylı Nəsimi-Səbail seçki dairəsi üzrə şikayət də müzakirə olunmalı imiş. Şikayətçinin öz iştirakı ilə. Soruşanda ki, nəyə görə belə gec yada düşüb, cavab verdilər ki:
– Bizdə bütün işlər sıra üzrə aparılır. Sizin də şikayətiniz bu vaxt müzakirə olunacaqdı…
Eyni şöbə saat 16.00-dan mənə şəxsən deyirdi ki, mən bu gün dəvət olunanlar siyahısında yoxam. Saat 16.00-da yox idim, amma 18.20-də birdən birə peyda oldum. Görünən odur ki, normal saxtakarlıq edə bilməyən seçki sistemində deyəsən ümumiyyətlə heç bir şey (hətta kargüzarlıq) normal işləmir.
Yeri gəlmişkən, bu 2 saat ərzində küçədəki aksiyaçılar pilləkənlərdə oturmağa qərar verdilər. Nəticədə mühafizənin demək olar ki, bütün əməkdaşları küçəyə axışdı. Nə baş verdiyinə dair heç bir məlumatım yox idi, amma içəridə qalan işçilər hadisələri mühafizə kameraları vasitəsilə yox, Facebook-da açdıqları live stream vasitəsilə izləyirdilər. Maraqlıdır ki, girişdə yapışdırılmış elanda “MSK işçilərinə iş yerində smartfonlardan istifadə qadağandır” yazılsa da, əlində smartfon olmayan bircə işçi gözə dəymirdi. Halbuki, binaya daxil olan şəxslərə dair heç bir qadağa, qayda mövcud olmadığı halda mühafizə hamıdan telefonlarını təhvil verməyi tələb edirdi. Bu məsələnin mübahisələndirilməsi uzun çəkəcəyinə görə, heç girişmədim.
Sadəcə müvafiq iradımı işçilərə çatdırdım, onlar da cavablandırmağa bir bəhanə tapa bilmədilər. Mühafizə işçiləri isə facebook-dakı live streamlərdə özlərini axtarır, tapanda çox sevinirdilər (yəni onların keçirdiyi emosiyanı başqa cür təsvir etmək çətindir).
Yuxarı qalxdıqdan sonra da mətbuat katibliyinin bayaqkı işçisi ilə qarşılaşdım. Aramızda demək olar oxşar dialoq yaşandı – məlum oldu ki, o, ciddi-ciddi MSK-nı “bina” kimi başa düşür. Burada da təxminən 1,5 saat gözləməyə məcbur oldum. Məndən əvvəl növbədə daha 3 dairə var idi. Dairələrin biri üzrə şikayətçilər ləğv tələb etsələr də, yalnız 5 məntəqə üzrə nəticələr etibarsız hesab olundu. Namizəd və vəkili etiraz etdilər, nəticədə mübahisə uzandı. Nəticədə nə olsa yaxşıdır – namizəd və vəkilin son sözləri belə oldu ki, Allah işinizi avand etsin!
MSK saxtakarlık edir, namizəd isə ona bu işdə uğurlər diləyir. Maraqlı mənzərədir. Bir başqa namizəd əlavə videomateriallar təqdim etmək istəyirdi, lakin o boyda iclas zalında videoya baxıla biləcək kompyuter, ya da başqa vasitə yox idi. Axırda 5 nəfər və ATƏT-in müşahidəçisi namizədlə birlikdə zaldan çıxıb katibliyə yollandılar. Katiblikdə məlum oldu ki, videolar “Vatsap videolarıdır” və katibliyin kompüteri onları aça bilmir. Namizəd, MSK-nın 5 işçisi, ATƏT-in müşahidəçisi və tərcüməçi – deleqasiya formatında qalxdılar yuxarıya. 10 dəqiqə sonra qayıtdılar ki, “yuxarıda” olan kompüter da müvafiq video-formatı dəstəkləmir. 21-ci əsr barədə zarafat etmək istədim, amma gözləməkdən çox yorulmuşdum. Qaldı ki, 21-ci əsr burada özünü müxtəlif forma və çalarlarda göstərirdi. Məsələn, iclas zalının yaxınlığındakı tualetdə su gəlmirdi. Yəgin MSK-nın borcu var, suyunu kəsiblər. Ya da dəhlizə, zala mərmər döşəyib su çəkməyi unudublar.
Nəhayət saat 20.00 radələrində məni də zala dəvət etdilər. MSK üzvlərindən biri mənim şikayətimi oxudu və təklif etdi ki, dairə üzrə 4 məntəqədə (3-ü təqdim etdiyim protokollardakı uyğunsuzluğa, biri isə təqdim etdiyim videolara görə) nəticələr ləğv edilsin. Bu arada MSk üzvlərindən biri Məzahir Pənahova nəsə pıçıltı ilə deyirdi. O da ondan tələb etdi ki, “ucadan danış, hamı eşitsin”. Məlum oldu ki, MSK üzvü daha bir məntəqədə də nəticələrin ləğvini istəyir. Həmin məntəqədə bələdiyyə seçkiləri vaxtı da pozuntu baş vermişdi, amma o zaman nəyəsə görə yola vermişdilər. İndi MSK sədri təklif edirdi ki, bu məntəqəni də ləğv etsinlər (amma mənim qərarımda bu məntəqə bir çox digər məntəqələrdən pozuntuya görə fərqlənmirdi deyə, xüsusi qeyd olunmamışdı).
Sonra söz mənə verildi. Masaya yaxınlaşdıqda, M. Pənahovun ilk sualı belə oldu:
– Sənin necə yaşın var?
– 28. Amma bunun işə nə aidiyyatı var?
– Heç, 22-ə oxşayırsan.
Komissiya üzvlərinin sifətlərindəki ifadə elə təsəvvür yaradırdı ki, elə bil məni ya məktəbə, ya uşaq bağçasına qəbul edirlər. Ondan sonra müxtəlif məntəqələr üzrə bir-bir iradlarımı bildirməyə başladım (1,12,13,15, 21,28,29 və 31). Bəzilərini çatdırdım, amma bəzilərini deməyə imkan vermədi. Dialoq mənimlə komissiya arasında yox, mənimlə Məzahir Pənahov arasında baş verirdi. Digər komissiya üzvləri heç bir şeylə maraqlanmadılar. Sadəcə bu gün mənə zəng etmiş əməkdaş iddia edirdi ki, mənim ona göndərdiyim videoları ala bilməyib. 2020-ci ildə belə məsələlərin asanlıqla yoxlanılılmasının mümkünlüyü MSK əməkdaşını narahat etmirdi. Sonra katib də bir sual verdi:
– Sizin cibinizdə əlavə materiallar, flash-card zad var?
– Xeyr, amma təqdim etməyə həmişə hazıram.
– O zaman əllərinizi cibinizdən çıxarın. Siz daim əllərinizi cibinizə salırsız, bu isə düzgün deyil.
Düzdür, bu sözlərə Məzahir Pənahovun özü də irad bildirdi ki, məsələyə heç bir aidiyyatı yoxdur. Deyəsən sualı verən kaitb etiket qaydalarına nəzarət edirdi, çünki işin məğzinə dair ondan əlavə sual eşitmədim. Danışmağa imkan verdikləri sonuncu şikayətim karusel haqqında oldu. Jurnalistlər 15 saylı məntəqədə səs verən seçicilər arasında Biləcəri qeydiyyatlı olanları aşkarlamışdılar. Məzahir Pənahov isə dedi ki, bunun heç bir fərqi yoxdur. İnsan əgər son 6 aydır Nəsimi ərazisində yaşayırsa səs verə bilər və bunu mübahisələndirmək mümkün deyil. Soruşanda ki, insan həm Biləcəri rayonunda qeydiyyatdadır, həm orada yaşayır, amma Nəsimidə səs verir, bəs bu necə olur, M. Pənahov cavab verdi ki, bunun məsələyə heç bir aidiyyatı yoxdur.
– Bax görürsən, biz səni yuxarı səviyyədə qəbul edirik, etirazlarına baxırıq, razılaşırıq. Bu isə başqa məsələdir.
Bu sözlərlə müzakirə bitdi və 4 məntəqənin ləğvinə dair qərar yekdilliklə qəbul olundu. Oradan ayrılanda düşündüm ki, ölkənin gələcəyini müəyyən edən qərarlar qəbul edən MSK-nın video göstərməyə qadir kompüteri yoxdur, tualetində isə su gəlmir.
Bu da islahat və XXI əsr…