Bu müsahibə 40 il əvvəl – İranda islam inqilabi baş verəndən və İran İslam Respublikası qurulandan altı ay sonra – 1979-cu ilin sentyabrında alınıb. “Corriere della Sera” gündəlik qəzetində dərc olunmuş müsahibənin girişində jurnalist Oriana Fallaçi Tehranda olduğu müddətdə gördüklərini də təsvir eləyib. Onun sözlərinə görə, həmin günlərdə Vyetnamda Xo Çi-Min, Çində Ma Tsze-dun kim idisə, İranda da Xomeyni o idi: “Sevgiylə, ya da nifrət dolu pıçıltıyla səslənməsindən asılı olmayaraq, hər kəsin dilində yalnız onun adı vardı. Mitinqlərdə bu ad elə bir fanatizmə səbəb olur ki, hətta dünən baş nazir Bazarqan özündən çıxdı və “Mən Məhəmməd deyəndə bir dəfə alqışlayırlar, Xomeyni deyəndə üç dəfə. Peyğəmbərin yerində olsaydım, xətrimə dəyərdi” deyə etirazını bildirdi”.
Azlogos.eu İran İslam İnqilabının lideri Ayətullah Ruhulla Xomeyninin, İrana qayıdandan sonra ilk və qadınla yeganə müsahibəsini təqdim edir.
ORİANA FALLAÇİ: İmam Xomeyni, bütün ölkə sizin əllərinizdədir: Sizin hər qərarınız əmrdir. Bir çoxları deyir ki, İranda azadlıq yoxdur, inqilab müstəqillik gətirmədi.
AYƏTULLAH RUHULLA XOMEYNİ: İran mənim əllərimdə deyil. İran xalqının əlindədir. Çünki məhz xalq ölkəni onun qulu olan və rifahını istəyən birinə təhvil verib. Axı, özünüz gördünüz ki, ayətullah Taleqaninin vəfatından sonra xalq süngü qorxusu olmadan küçələrə axışdı. Bu, azadlıqdan xəbər verir. Bu göstərir ki, xalq yalnız Allah bəndəsinin ardınca gedir. Azadlıq da elə budur.
İcazə verin, aydınlıq gətirim, İmam Xomeyni. Demək istəyirəm ki, bu gün İranda bir çoxları sizi diktator adlandırır. Hətta yeni diktator, yeni hökmdar. Buna nə deyirsiniz: Xoşunuza gəlir, ya laqeyd yanaşırsınız?
Bir tərəfdən, bu mənim xoşuma gəlmir, hətta əzab verir. Çünki məni diktator adlandırmaq haqsızlıqdır və insani addım deyil. Digər tərəfdən, bu, vecimə deyil, çünki bilirəm ki, hərdən pis əməllər insanlığın bir parçası olur və bu da bizim düşmənlərimizin əməlləridir. Bizim, supergüclərin maraqlarının əksinə olaraq, getdiyimiz yolu nəzərə alsaq, Qərbin qullarının öz zəhərlərini saçmaları və haqqımda hər cür böhtan yaymaları normaldır. Yeməyə və talamağa öyrəşmiş ölkələrin sakit və susqun duracaqlarını gözləmirdim də. Doğrudur, Şahın əlaltıları da müxtəlif şeylər danışırlar: Hətta guya Xomeyni qadınların döşlərini kəsməyi əmr edib. Bax, deyin, Xomeyninin belə vəhşilik etməsi və qadınların döşlərini kəsməsi haqda nəsə məlumatınız var?
Xeyr, bu haqda heç bir məlumatım yoxdur, imam. Amma insanlar sizdən qorxurlar. Hətta sizin adınızı qışqıran kütlə də qorxu yaradır. Gecə-gündüz bu çığırtıları eşidəndə nə hiss edirsiniz? Bilə-bilə ki, onlar sizi bir anlıq görmək və təzim etmək üçün saatlarla basabasda dayanırlar.
Bundan həzz alıram. Onları eşidəndə və görəndə ləzzət alıram. Çünki bu insanlar daxili və xarici düşmənləri izləmək üçün ayağa qalxan şəxslərdir. Çünki onların alqışları şahı qovan çığırtıların davamıdır. Çünki nə yaxşı ki, onlar belə qaynamağa davam edirlər. Axı, düşmənlər hələ məhv olmayıblar. Ölkədə hər şey sabitləşənə qədər onların aktiv qalması və yenidən hücuma keçə bilməsi vacibdir.
Həm də onların hissləri sevgidir. Şüurlu sevgi. Bundan həzz almamaq qeyri-mümkündür.
Sevgi, ya fanatizm, imam? Məsələn, bu, mənə fanatizm kimi gəlir. Özü də kifayət qədər təhlükəli, faşistsayağı fanatizm. Əslində bu gün İranda faşizm təhlükəsini görən və ümumiyyətlə, ölkədə faşist qüvvələrin gücləndiyini iddia edən insanlar az deyil.
Xeyr, fanatizm kimi, faşistlikdən də söhbət belə, gedə bilməz. Təkrar edirəm: xalqın harayı mənə olan sevginin nəticəsidir. Məni ona görə sevirlər ki, onların rifahını istədiyimi, onlar üçün, yəni İslamın ehkamlarını yerinə yetirmək uğrunda çalışdığımı hiss edirlər. İslam ədalət dinidir. Diktatura ən ağır günahlardan biridir. Faşizm və islamizm barışmaz ziddiyət təşkil edir. Faşizm sizdə – Qərbdə mövcud olub, islam ümmətinin mədəniyyətində deyil.
İmam, ola bilər ki, biz “faşizm” termininin mənasında anlaşa bilmirik. Mən faşizm deyəndə xalqın davranış fenomenindən danışıram. Bu, İtaliyada da olub. Kütlə, indi sizi alqışladığı kimi bizdə də Mussolinini alqışlayırdı. Ona da eynilə sizə etdikləri kimi itaət edirdilər.
Çünki bizim kütlə mərhəmət və xeyirxahlıq aşılayan müsəlman din xadimləri tərəfindən tərbiyə edilən topluluqdur. Faşizm yalnız şah geri dönərsə – ki, bu, istisna edilir – ya da kommunistlərlə mümkün olardı. Bu çığırtılar isə… mənim üçün onlar azadlıq sevgisi və demokratiya deməkdir.
Onda azadlıq və demokratiya haqda danışaq, imam. Qumdakı (İran şəhəri – vaxtilə Xomeyninin yaşayıb dərs dediyi müsəlman təhsilinin mərkəzi) ilk xütbələrinizdən birində yeni islam hakimiyyətinin fikir azadlığını və özünüifadə sərbəstliyini təmin etməli olduğunu demişdiniz. Bura kommunistlər və milli azlıqlar da daxil idi. Amma bu vədiniz yerinə yetirilmədi və bu gün siz kommunistləri “şeytanın oğulları”, qiyam qaldıran milli azlıqların öncüllərini isə “yer üzündəki şər” adlandırırsınız.
Siz əvvəl nəsə iddia edirsiniz, sonra da iddianıza aydınlıq gətirməyimi istəyirsiniz. Söhbət nədən gedir? Ölkəni anarxiya və korrupsiyaya düçar etmək istəyənlərin buna nail olmasına imkan verməliydim? Elə bil ki, fikir azadlığı və özünüifadə təxribat yaratmaq və xalqı yoldan çıxarmaq azadlığıdır. Ona görə də cavab verirəm: bizim kimi düşünməyənlərə 5 aydan çox dözdüm – biz dözdük. Onlar öz əməllərində tamamilə azad idilər. Tamamilə azad. Onlara təqdim etdiyimiz azadlığın kefini çəkirdilər. Hazırda burda iştirak edən cənab Bənisədr vasitəsilə kommunistləri dialoqa dəvət elədim. Amma cavabında onlar taxıl ehtiyatlarını, seçki sandıqlarını yandırdılar və dəvətimizə əllərindəki silahla cavab verdilər. Əslində kürd problemini məhz onlar yenidən alovlandırdılar. Beləcə, başa düşdük ki, onlar bizim işlərimizi sabotaj etmək üçün elə bizim səbrimizdən istifadə edirlər və azadlıq yox, məhvedici hüquqlar istəyirlər. Onlara mane olmaq qərarına gəldik. Onların keçmiş rejim və xarici qüvvələr vasitəsilə bizi məhv etməyi planlaşdırdığı aydın olanda isə yeni çətinliklərin qarşısını almaq üçün onları digər üsullarla susdurduq.
Məsələn, müxalif jurnalları bağlamaqla. Qumdakı həmin xütbənizdə siz onu da demişdiniz ki, müasir olmaq – seçmək və tənqid etmək hüququ olan insanlar formalaşdırmaq deməkdir. Amma “Ayəndeqan” liberal jurnalı bağlıdır. Bütün sağ jurnallarla bu şəkildə davranıldı.
“Ayəndeqan” jurnalı dediyim təxribatın bir hissəsi idi. Onun sionistlərlə əlaqəsi vardı. Jurnal onlardan ölkəyə, vətənə zərbə endirmək tapşırıqları alırdı. Bu, inqilabın baş prokurorunun “pozucu” adlandıraraq mühakimə edib bağladığı digər jurnallara da aiddir. Həmin jurnallar yalançı müxalifətçiliklə keçmiş rejimi bərpa etmək və əcnəbilərə xidmət göstərmək istəyirdilər.
Onları susmağa məcbur etdik, çünki onların necə insan olduqlarını və nəyə çalışdıqlarını bilirdik. Və bu addım azadlığa qarşı yönəlməmişdi. Hər yerdə belədir.
Xeyr, imam. Şaha qarşı vuruşanları, onun hakimiyyəti dövründə təqib edilib həbs olunan, işgəncələrə məruz qalanları necə “şah üçün darıxanlar” adlandırmaq olar? Mübarizə aparan və əzab çəkən solçuların mövcudiyyət haqqını tanımamaq, onları inkar etmək, düşmən adlandırmaq necə mümkündür?
Onlardan heç biri mübarizə aparmayıb və əzab çəkməyib. Onlar yalnız öz məqsədləri üçün mübarizə aparan və əzab çəkən xalqın ağrısından istifadə ediblər. Siz pis məlumatlandırılmısınız. Haqqında danışdığınız solçuların böyük hissəsi şahın hakimiyyəti dövründə ölkə xaricində yaşayırdılar. Onlar yalnız xalq şahı devirdikdən sonra geri döndülər. Burada qalıb öz yeraltı zirzəmilərində və evlərində gizlənən, yalnız xalq öz qanını tökəndən sonra, bu qanın bəhrəsindən istifadə etmək üçün üzə çıxan digər qismin də olduğu doğrudur. Amma bu günədək onların azadlığını məhdudlaşdıran heç bir şey baş verməyib.
Üzr istəyirəm, imam, sizin məni düz anladığınıza əmin olmaq istəyirəm. Siz iddia edirsiniz ki, solçuların şahın devrilməsində heç bir rolu olmayıb. Həbs edilənlər, işgəncələrə məruz qalan və öldürülənlər də bura daxildir? Nə ölü, nə diri, heç bir solçunun əhəmiyyəti yoxdur?
Onlar düz-əməlli heç nə etməyiblər. İnqilabda heç bir şəkildə xidmətləri olmayıb. Doğrudur, bəziləri mübarizə aparırdı, amma sadəcə öz maraqları, ideyaları və məqsədləri üçün. Onlar qalibiyyət məbədinə heç nə qoymayıblar, buna heç bir təsirləri olmayıb. Solçular heç vaxt bizimlə əməkdaşlıq etməyib. Hətta bizim çarxımıza çomaq soxmağa çalışıblar. Şah rejimində də indiki kimi bizə qarşı idilər, hətta bəzi hallarda onların bizimlə ədavətləri şahın ədavətini ötüb keçirdi – birincisi ikincisindən daha dərin idi. Bizim hərəkatımız həmişə islamı təmsil edib, solçular isə buna qarşı idilər. Hazırkı təxribatların da ordan, onlardan gəlməsi təsadüfi deyil. Hesab edirəm ki, söhbət əsl solçulardan yox, amerikalıların burda görmək istədiyi saxta solçulardan gedir.
Sol hərəkatı ABŞ tərəfindən yaradılıb, imam?
Bəli, amerikanlar tərəfindən bizi şərləmək, rejimimizi təxribata çəkmək və əlbəttə ki, məhv etmək üçün yaradılıb və dəstəklənir.
Deməli, siz xalq haqda danışanda yalnız islam hərəkatı ilə bağlılığı olan insanları nəzərdə tutursunuz, imam? Amma elə öz dediyinizə əsaslansaq, həmin minlərlə, onminlərlə insan azadlıq, yoxsa islam uğrunda ölüblər?
İslam uğrunda. Xalq islam üçün mübarizə aparırdı. İslam hər şey deməkdir. Hətta sizin dünyanızda azadlıq və demokratiya adlandırılan məfhum da. Bəli, islam özündə hər şeyi ehtiva edir. İslam hər şeyi qloballaşdırır. İslam hər şeydir.
O zaman belə bir sual verim, imam. Siz azadlıq deyəndə nə başa düşürsünüz?
Azadlıq… Bu anlayışa tərif vermək asan deyil. Biz deyirik ki, azadlıq öz ideyalarını seçmək, başqa ideologiyalara məcbur edilmədən istədiyini düşünmək və istədiyin yerdə yaşayıb istədiyin işlə məşğul olmaqdır.
Başa düşürəm. Amma düşünmək, fikirləşdiyini dilə gətirib reallaşdırmaq demək deyil. Bəs demokratiya deyəndə nə başa düşürsünüz? Bu sualı xüsusi maraqla soruşuram. Çünki “respublika, yaxud monarxiya” referendumu keçirilən zaman, siz “demokratik islam respublikası” ifadəsinin istifadəsini qadağan etdiniz. “Demokratik” sözünü çıxardınız və dediniz ki, artıq-əskik bir kəlmə belə olmaz. Nəticədə sizə inanan kütlə demokratiya kəlməsini söyüş kimi işlədir. Qərbdə bizim üçün çox əziz olan bu söz niyə sizin xoşunuza gəlmir?
Birincisi, “islam” kəlməsinin heç bir təyinə ehtiyacı yoxdur, o cümlədən “demokratik” kəlməsinə də. Sadəcə ona görə ki, islam hər şeydir. Onsuz da mükəmməl olan “islam” kəlməsinin yanına başqa sözün qoyulması bizi kədərləndirir. Əgər biz islam istəyiriksə, demokratiya da istədiyimizi qeyd etməyin nə mənası var? Bu, təxminən, “islam istəyirik və Allaha da inanmalıyıq” demək kimi bir şeydir. Üstəlik, sizin üçün bu qədər dəyərli olan demokratiyanın da dəqiq tərifi yoxdur. Aristotelin demokratiyası bir şey deyir, sovetinki başqa bir şeyi. Kapitalistlərinki isə tamam fərqli mənadadır. Bu cür ikimənalı anlayışın bizim konstitusiyamıza soxulmağına imkan vermərik. Nəhayət, demokratiya dedikdə nə başa düşdüyümü tarixi misalla açıqlayım.
Əli, peyğəmbərin davamçısı və islam xilafətinin başçısı olanda, hakimiyyəti (müasir) Səudiyyə Ərəbistanından Misirə qədər, Asiya və Avropa daxil, bütün əraziləri əhatə edəndə, o, yəhudi ilə münaqişəyə girmək məcburiyyətində qaldı. Yəhudi onu hakim çağırmağa məcbur etdi. Əli bununla razılaşdı və hakimin yanına getdi. Əlinin gəldiyini görən hakim ayaq üstə sıçradı, amma Əli əsəbi şəkildə dedi: “Niyə mən gələndə ayağa qalxırsan, yəhudi gələndə yox? Hakim, hər iki tərəfə bərabər davranılmalıdır!” Sonra o, özünün əleyhinə olan qərara boyun əydi. Sizin kimi bir çox yerlər gəzmiş, hakimiyyətin bütün növlərindən xəbərdar olan, tarixi bilən birindən soruşuram: bundan daha böyük demokratiya misalı çəkə bilərsiniz?
İmam, demokratiya sizin danışdıqlarınızdan daha böyük bir şeydir. Hətta iranlılar da belə deyirlər. Biz, yəni əcnəbilər kimi onlar da hansı istiqamətə üzdüklərini, islam respublikasının harda dayanacağını bilmirlər.
Əgər siz – əcnəbilər – bunu anlamırsınızsa, sizin özünüz üçün pisdir. Bütün hallarda bunun sizə heç bir dəxli yoxdur: bizim seçimimiz sizi qətiyyən maraqlandırmamalıdır. Əgər bəzi iranlılar bunu anlamırlarsa, vay onların halına. Bu, o deməkdir ki, onlar islamı başa düşməyiblər.
Amma onlar bu gün ruhanilər (müsəlman ruhaniləri) tərəfindən həyata keçirilən despotizmi başa düşüblər, imam. Yeni konstitusiyanın tərtibi zamanı Ekspertlər Şurasından bir maddə – Beşinci müddəa keçib. Həmin müddəaya əsasən, dövlətə ali ruhani avtoritet, yəni Siz başçılıq eləməlisiniz; prinsipial qərarlar isə Quranı yaxşı bilən insanlar, yəni ruhanilər tərəfindən qəbul olunmalıdır. Məgər bu, o demək deyil ki, Konstitusiyaya əsasən, siyasət ilahiyyatçıların əlinə keçəcək?
Xalqın da ratifikasiya elədiyi bu qanun demokratiyaya qətiyyən zidd deyil. Çünki xalq ruhaniləri sevir, onlara etibar eləyir, onların rəhbərliyini istəyir. Doğrudur, ali ruhani avtoritet baş nazirin, ya da ölkə prezidentinin fəaliyyətini izləyir – onların səhv etmələrinə mane olmaq, qanuna – yəni Qurana qarşı çıxmalarına imkan verməməkdən ötrü. Həmin şəxs ya ali ruhani avtoritet, ya da ruhanilərdən ibarət heyət olacaq. Məsələn, ədaləti İslam qanunlarına uyğun şəkildə həyata keçirməyə qadir olan beş İslam mütəxəssisi.
O zaman ruhanilər tərəfindən həyata keçirilən ədalətdən bəhs eləyək. Qələbədən (inqilabdan) sonra İranda baş vermiş beş yüz güllələnmədən danışaq. Siz bu məhkəmələrin sadə qaydalar əsasında – vəkilsiz və apellyasiyasız – reallaşdırılmasını təqdir eləyirsiniz?
Deyəsən, siz qərblilər o güllələnənlərin kim olduqlarını ya bilmirsiniz, ya da özünüzü bilməməzliyə vurursunuz. Söhbət ya küçə və meydanlardakı qırğınlarda iştirak eləyən, ya da evləri yandıran, dindirmələr zamanı insanlara işgəncə verən, onların ayaqlarını- qollarını mişarlayan adamlardan gedir. O adamlardan ki, bizim gənclərimizi diri-diri doğrayırdılar, ya da qızmar barmaqlıqların üstündə yandırırdılar. Onlarla başqa nə cür davranmalıydıq? Bağışlayıb azad eləməliydik? Onlara özlərini müdafiə eləmək, ittihamları cavablandırmaq fürsəti vermişdik, istədiklərini deyə bilərdilər. Ancaq onların təqsirləri sübut olunandan sonra apellyasiyanın nə anlamı vardı və ya var? Siz istəsəniz, razılaşmaya və əksini yaza bilərsiniz, qələm sizin əlinizdədir. Amma mənim xalqım sizin verdiyiniz sualları vermir. Bir şeyi də əlavə eləyim: əgər biz müdaxilə eləyib onları güllələməsəydik, xalq zəncirdən qopmuş kimi öz nəzarətsiz intiqamını alardı: rejimin hər bir funksioneri edam edilərdi. İndi bu rəqəm sadəcə beş yüzdü: amma yuxarıda dediyim halda minlərlə adam qətl edilərdi.
Razıyam, amma mən sadəcə SAVAK-ın sadistlərini, qatillərini nəzərdə tutmamışdım. Mən köhnə rejimin xətalarına heç bir aiddiyyatı olmayan, fahişəliyə, homoseksuallığa, zinaya görə təcili mühakimə olunan insanlardan danışıram. Sizcə, zavallı bir fahişəni, ya da ərinə xəyanət eləyən qadını, ya da kişini sevən kişini güllələmək ədalətli qərardır?
Əgər barmaqlardan birində qanqrena başlayıbsa, neynəmək lazımdır? Hər şeyi olduğu kimi saxlamaq, qanqrenanın bütün qola, sonra da bədənə yayılmasını izləmək, yoxsa barmağı kəsmək? Xalqın mənəviyyatını pozan şeylər buğda tarlasını qurudan alaq otları kimi kökündən qopardılmalıdır. Mən bilirəm, elə cəmiyyətlər var ki, onlarda qadınların, öz əri olmayan kişilərlə şəhvətə dalmasına, kişilərin isə başqa kişilərlə həzz yaşamasına icazə verilir. Amma bizim qurmaq istədiyimiz cəmiyyət buna izn vermir. Biz islam qaydalarına uyğun olaraq, cəmiyyəti təmizləyən siyasət yürütmək istəyirik və bunun baş verməsi üçün gəncliyimizin əxlaqını pozan şər daşıyıcılarını cəzalandırmaq vacibdir. Bu sizin xoşunuza gəlsə də, gəlməsə də, biz imkan verə bilmərik ki, pis adamlar içlərindəki pislikləri yaysınlar. Məgər siz də belə eləmirsiniz? Oğru oğurluq eləyəndə onu həbsxanaya salmırsınız? Bəyəm bir çox ölkələrdə qatilləri edam eləmirsiniz? Məgər siz də eyni sistemlə (bizim kimi) hərəkət eləmirsiniz? Çünki əgər azadlıqda qalıb yaşamağa davam eləsələr, başqalarını da yoluxduracaqlar və yenə pisliklərini yayacaqlar. Bəli, caniləri məhv eləmək, alaq otları kimi təmizləmək lazımdır. Onlar köklü-köməcli yox edilən kimi ölkə təmizlənəcək.
İmam, SAVAK-ın qaniçənləri ilə öz seksual azadlıqlarından istifadə eləyən vətəndaşları necə eyni müstəviyə qoymaq olar? Məsələn, götürək, dünən pozğunluğa görə güllələnən gəncin işini…
Bu, əxlaqsızlıqdır, əxlaqsızlıq… Əxlaqsızlığı məhv eləmək lazımdır.
Onda bir neçə həftə əvvəl zinaya görə güllələnən 18 yaşlı hamilə qızı götürək…
Hamilə? Yalandır. Qadınların döşlərinin kəsilməsi ilə bağlı əhvalat kimi, bu da yalandır. İslamda belə şeylər olmur. Hamilə qadınları güllələmirlər.
Bu, yalan deyil, imam. Bu barədə İranın bütün jurnalları yazmışdılar, televiziyada da, qızın məşuqunun niyə sadəcə 100 qamçı cəzası aldığı ilə bağlı müzakirələr oldu.
Əgər belədirsə, deməli, o qız, bu cəzaya layiq imiş. Mən yalnız bunu bilirəm. Yəqin ki, o qadın daha ciddi bir günah işləyib, bu sualı ona hökm kəsən məhkəməyə verin. Kifayətdir, daha belə şeylərdən danışmayaq. Bunlar vacib deyil.
Onda gəlin, muxtariyyət istədiklərinə görə güllələnən kürdlərdən danışaq.
Güllələnən kürdlər – kürd xalqı demək deyil. Onlar, xalqa və inqilaba qarşı təxribatla məşğul olanlardır. Məsələn, dünən güllələnən adam kimi – o, on üç insanı öldürmüşdü. Düzdür, mən edamların heç olmamasına üstünlük verərdim, amma dünənki adam kimi tiplər ələ keçirilib güllələnəndə böyük həzz alıram. Bax belə.
Bəs kommunist vərəqələri yayanlar həbs olunanda? Məsələn, bu səhər beş nəfər həbs edilib.
Əgər onları həbs eləyiblərsə, deməli, buna layiqdirlər. Əcnəbilərə işləyən kommunistlər saxta kommunistlərdir, onlar Amerikanın və şahın maraqlarına xidmət eləyirlər. Vəssalam, kifayətdir. Mən dedim ki, belə şeylər haqda danışmayaq.
Yaxşı, gəlin, şah haqqında danışaq. İmam, siz, şahın xaricdə öldürülməsi barədə əmr vermisiniz və demisiniz ki, bunu eləyən kəs qəhrəman hesab olunacaq; əgər həmin şəxs qətl aksiyası zamanı həlak olsa, dərhal cənnətə düşəcək.
Mən – yox. Çünki mən onun İrana gətirilməsini, xəyanət və kapital oğurluğu da daxil olmaqla, əlli il boyunca İran xalqına qarşı törətdiyi cinayətlərə görə, ictimaiyyət önündə mühakimə edilməsini istəyirəm. Əgər şahı xaricdə öldürsələr, onun bütün sərvətini itirəcəyik. Amma biz onu burda mühakimə eləsək, həmin pulları geri alacağıq. Yox, yox, mən onun xaricdə öldürülməyini istəmirəm. Mən istəyirəm, edam burda baş versin. Burda. Və buna görə də, onun sağlığına dua eləyirəm, necə ki, vaxtilə Ayətullah Modares bu Pəhləvinin atasının – Rza Pəhləvinin sağlığına dua eləyirdi. O da böyük məbləğdə pulları götürüb qaçmışdı. Özü də o vaxt oğulun mənimsədiyi məbləğdən da az puldan söhbət gedirdi.
Əgər şah pulları qaytarsa, onu izləməyi dayandıracaqsınız?
Bu halda biz onu pula görə təqib eləməyəcəyik: əgər həqiqətən pulları qaytarsa, pul haqq-hesabını bağlanmış sayacağıq. Amma islama və öz ölkəsinə xəyanətə görə haqq-hesabı yox. On altı il əvvəl 15 hürdadda (hicri təqviminin üçüncü ayı) baş vermiş qırğını və keçən ilki Qara Cümə qırğınını ona necə bağışlamaq olar? Özündən sonra qoyduğu bütün ölümləri ona necə bağışlayaq? Bəlkə bircə o ölülər dirilsəydilər, mən, onun və ailəsinin xalqdan oğurladığı pulların geri qayıtmasıyla kifayətlənrdim və onu bağışlaya bilərdim.
Bəs şahı xüsusi əməliyyatın köməyilə İrana qaytarmaq əmri – güman eləyirəm, Eyhmanın Argentinadan çıxarılması əməliyyatına bənzər bir əməliyyat nəzərdə tutulub – təkcə şaha aiddi, yoxsa ailəsinə də?
Cinayəti kim törədibsə, günahkar da odur. Əgər ailəsi heç bir cinayətdə iştirak etməyibsə, onları mühakimə etmək üçün bir səbəb görmürəm. Şah ailəsinə mənsub olmaq – qətiyyən cinayət deyil. Məsələn, bildiyim qədərilə, onun oğlu Rza heç bir cinayətə bulaşmayıb. Buna görə də, ona qarşı heç bir iddiam yoxdu: O, istədiyi vaxt İrana qayıda və adi vətəndaş kimi burda yaşaya bilər. Qoy gəlsin.
Sizi əmin eləyirəm ki, o gəlməyəcək. Bəs şahın arvadı Fərəh Diba?
Onun barəsində qoy məhkəmə qərar versin.
Bəs şahın əkiz bacısı Əşrəf?
Şahın əkizi Əşrəf, onun özü kimi xəyanətkardır. Törətdiyi cinayətlərə görə onu mühakimə və edam eləmək lazımdır.
Bəs keçmiş baş nazir Bəxtiyar? O deyir, öz vəzifəsinə geri qayıdacaq, deyir ki, artıq yeni hökumət qurub və hazırkı hökumətin yerinə özününkünü gətirməyə hazırlaşır…
Bəxtiyarı güllələmək lazımdır, ya yox – bunu indi deyə bilmərəm. Ancaq mən əminəm ki, onu mühakimə eləmək lazımdır. Qoy qayıtsın, hətta öz yeni hökuməti ilə birlikdə. Hətta qoy şahı ilə əl-ələ tutub qayıtsın. Müttəhimlər kürsüsünə birlikdə oturacaqlar. Bəli, etiraf eləməliyəm ki, Bəxtiyarın şahla bir yerdə, onunla ələ-ələ gətirildiyini görməyi çox istəyirəm. Mən bunu gözləyirəm.
Belə çıxır ki, Bəxtiyar da ölümə məhkumdur. İmam Xomeyni, siz nə vaxtsa kimisə bağışlamısınız? Nə vaxtsa kiməsə qarşı mərhəmət, anlayış göstərmisiniz? Hətta bir halda ki söhbət belə alındı, siz nə vaxtsa ağlamısınız?
Mən ağlayıram da, gülürəm də, əzab da çəkirəm: elə bilirsiniz, mən canlı insan deyiləm? O ki qaldı bağışlamağa, mənə pislik eləyənlərin çoxunu bağışlamışam: polislərə, jandarmlara və bir çox başqa insanlara amnistiya vermişəm. Əlbəttə, bir şərtlə ki, onlar işgəncələrdə iştirak eləməyiblər və həddindən artıq ciddi əclaflıqlar törətməyiblər. Nəhayət, mən kürd qiyamçılarını əfv eləmişəm: məncə, bununla mərhəmətimi göstərmişəm. Ancaq haqqında danışdığımız adamları bağışlamaq mümkün deyil. Onlara rəhm olunmayacaq. Bu qədər bəsdir. Mən yoruldum, yetər.
İmam, xahiş eləyirəm: mənim sizə hələ çoxlu suallarım var. Məsələn, sizin yanınıza girə bilmək üçün məni çadra geyinməyə (sadəcə başörtüsü yox, vücud cizgilərini gizlədən böyük parçaya bürünməyə) məcbur elədilər. Və siz bunu zorla bütün qadınlara tətbiq eləyirsiniz. Deyə bilərsiniz, siz niyə qadınları yararsız insana çevrilməyə, bu narahat və absurd əlbisənin altında gizlənməyə məcbur eləyirsiniz? Bunun içində nəinki işləmək, hətta normal hərəkət etmək belə mümkün deyil. Baxmayaraq ki, hətta İranda da qadınlar kişilərlə bərabər olduqlarını isbatlayıblar, onlar da mübarizə aparıblar, kişilər kimi qadınları da həbs eləyiblər, işgəncə veriblər, onlar da inqilabda iştirak eləyiblər…
İnqilabı edən qadınlar sizin kimi eleqant, üz-gözünü boyayıb çılpaq gəzən, arxalarınca bir dəstə kişi daşıyan qadınlar yox, islam qaydalarına uyğun geyinənlər idi. Şahı, bəzənib küçəyə çıxan, hər kəsə boyunlarını, saçlarını göstərən işvəkarlar məğlub etməyiblər. Onlardan heç vaxt heç bir yaxşılıq gəlməyib. Onlar faydalı olmağı bacarmırlar: nə ictimai, nə siyasi, nə də peşəkar anlamda. Çünki çılpaq gəzməklə kişilərin diqqətini yayındırır, onları utandırırlar. Bundan başqa, onlar digər qadınları da utandırır və diqqətlərini yayındırırlar.
Bu, doğru deyil, imam. Özü də, mən məhz libasın özündən deyil, onun arxasında dayanan məfhumdan-inqilabdan sonra qadınların məruz qaldığı seqreqasiyadan danışıram. Məsələn, qızların universitetdə oğlanlarla birlikdə təhsil ala, hovuz, yaxud dənizdə onlarla birlikdə çimə bilməməsi faktdır. Onlar oğlanlardan ayrı çimməlidirlər, özü də çadrada. Yeri gəlmişkən, çadrada necə üzmək olar?
Bütün bunların sizə dəxli yoxdur. Bizim libaslarımızın sizə dəxli yoxdur. Əgər islam geyimi xoşunuza gəlmirsə, heç kim sizi onu geyinməyə məcbur etmir. Çünki islam libası gənc və tərbiyəli qadınlar üçündür.
O! Çox lüftkarsınız. Əgər mənə belə deyirsinizsə, onda dərhal orta əsrlərdən qalma bu əskini başımdan çıxaracağam. Bax, belə. Amma, zəhmət olmasa, başa salın: mənim kimi boynunu, saçlarını, qulaqlarını göstərə-göstərə kişilər arasında dolaşan, amma müharibədə əsgərlərlə birlikdə döyüşən bir qadın da sizə görə, tərbiyəsiz kaftardı?
Bunu yalnız sizin vicdanınız bilir. Mən ayrı-ayrı halları araşdırmaqla məşğul olmuram. Sizin həyatınızın əxlaqlı, yaxud əxlaqsız olduğunu, müharibədə əsgərlərin yanında özünüzü tərbiyəli aparıb-aparmadığınızı deyə bilmərəm. Amma bilirəm ki, uzun ömrüm boyu həmişə dediklərim öz təsdiqini tapıb. Əgər bu libas olmasaydı, qadınlar sağlam cəmiyyətdə yaşayıb işləyə və xeyir verə bilməzdilər. Bu, kişilərə də aiddir. Bizim qanunlar effektivdir.
Kişilərin dörd qadınla evlənmək hüququ da bura daxildir, imam?
“Dörd arvadlılıq” haqda qanun çox proqressiv qanundur. Bu, qadınların rifahı üçün nəzərdə tutulub. Çünki qadınların sayı kişilərdən çoxdur. Qızlar oğlanlardan çox doğulur. Müharibələrdə isə qadınlardan çox kişilər ölür. Qadına kişi lazımdır. Əgər dünyada qadın kişidən çoxdursa, nə etməliyik? Siz qadınların bir neçə arvadı olan kişi ilə evlənməsi əvəzinə, fahişə olmağına üstünlük verirsiniz? Qadınların kişi çatışmazlığına görə fahişəyə çevrilməsini ədalətli hesab etmirəm. Və mən deyirəm ki, islamın bir neçə arvadı olan kişinin üzərinə qoyduğu çətin şərtləri (bütün qadınlarla bərabər davranmaq, birini digərindən üstün tutmamaq və hər birinə eyni qədər zamanın ayrılması) nəzərə alsaq, bu qanun monoqamiyadan daha yaxşıdır.
Amma söhbət 1400 il əvvəl yaranmış adətlərdən və qanunlardan gedir, İmam Xomeyni! Sizə elə gəlmir ki, keçən zaman ərzində dünya bir az irəli gedib? Bu qanunlara əsaslanaraq, siz musiqi və alkoqol qadağalarını bərpa etdiniz. Başa salın: niyə ürəyim istəyəndə bir qədəh şərab, yaxud pivə içməyim günah sayılır? Musiqi dinləmək niyə günahdır? Bizim keşişlər həm içirlər, həm də mahnı oxuyurlar. Hətta Roma papası da. Bu, o deməkdr ki, Papa da günahkardır?
Sizin keşişlərin qanunları məni maraqlandırmır. İslam spirtli içkiləri qadağan edir, vəssalam. Din bunu qətiyyətlə qadağan edir, çünki onlar şüurun dumanlanmasına səbəb olur və aydın düşünməyə əngəl yaradır. Musiqi də ağlı dumanlandırır. Çünki özündə narkotikə bərabər həzz və ekstaz daşıyır. Mən sizin musiqinizi nəzərdə tuturam. Adətən, o, ruhu qidalandırmır, əksinə onu uyuşdurur, gəncləri yayındırır, nəticədə onlar zəhərə aludə olurlar və öz ölkələrinin qayğısına qalmırlar.
Hətta Bax, Bethoven və Verdinin musiqiləri də?
Mən onları tanımıram. Əgər beyinləri dumanlandırmırlarsa, qadağan olunmayacaqlar. Sizin musiqilərinizdən bəziləri yasaq deyil. Məsələn, marşlar və himnlər. Marşlar kimi, gəncləri coşduran, hərəkət etməyə, ölkəsinin qayğısına qalmağa təşviq edən, iflic etməyən musiqilərə icazə veririk. Bəli, marşlarınıza icazə var.
İmam Xomeyni, siz həmişə Qərb haqqında son dərəcə sərt danışırsınız. Sözlərinizdən belə anlamaq olar ki, bizi əxlaqsızlıq, özbaşınalıq toplusu kimi görürsünüz. Buna baxmayaraq, sürgün olunduğunuz zaman sizi Qərb qəbul etmişdi, tərəfdaşlarınızın bir çoxu Qərbdə təhsil alıb. Sizə elə gəlmirmi ki, bizdə də yaxşı nəsə var?
Nəsə var. Amma ilan vuran kəndirdən qorxar. Siz isə bizi bir neçə dəfə sancmısınız. Həm də uzun illər boyu. Bizə həmişə sadəcə bazar kimi baxmısınız. Bura həmişə ən zərərli şeyləri ixrac etmisiniz. Yaxşı şeyləri, məsələn, texniki tərəqqini isə özünüzə saxlamısınız. Qərbdən o qədər şər, əzab gəlib ki, bu gün Qərbdən qorxmaq üçün, gənclərimizin Qərbə yaxınlaşmasına, onun təsirinə düşməsinə mane olmaq üçün səbəbimiz var. Xeyr, gənclərimizin təhsil üçün Qərbə yollanması, orda alkoqolun, düşünməyə mane olan musiqinin, narkotik və çılpaq qadınların təsirinə düşərək pozulmaları xoşuma gəlmir. Hələ onu demirəm ki, siz Qərbdə bizim tələbələrlə özünüzünkülər kimi davranmırsınız. Hətta savadsız olsalar belə, onlara diplom verirsiniz.
Bəli, imam, amma sizin vətənə qayıtdığınız təyyarə də Qərbdə istehsal olunub. Eləcə də Qumla danışmaq üçün istifadə elədiyiniz telefon da, tez-tez xalqa müraciət etdiyiniz televizor da, isti səhranın ortasında sərinlənməyinizə imkan yaradan kondisioner də. Əgər biz o qədər əxlaqsızıqsa, ətrafımızdakı hər şeyi pozuruqsa, onda niyə bizim “hiyləgər” texnikamızdan istifadə eləyirsiniz?
Çünki Qərbdə olan yeganə yaxşı şey məhz budur. Bundan qorxmuruq və istifadə eləyirik. Biz sizin elm və texnologiyanızdan yox, ideyalarınızdan, libaslarınızdan qorxuruq. Bu, o deməkdi ki, biz sizdən siyasi və sosial baxımdan qorxuruq. İstəyirik ki, bu ölkə yalnız bizim olsun və siz bizim siyasətimizə və iqtisadiyyatımıza, adətlərimizə və daxili işlərimizə qarışmayasınız. Və bundan sonra biz, buna cəsarət edən hər kəslə mübarizə aparacağıq. İstər sağçı olsun, istər solçu, ordan olsun, ya da burdan. Vəssalam. Bitdi, gedə bilərsiniz.
Son sual, imam. Son bir neçə gündə İranı gəzdim, çoxlu narazı insan, qanunsuzluq və xaos gördüm. Ölkə qaranlıq sularda üzməkdədir və İranı bu qaranlıqda nə gözlədiyini heç kim bilmir. Bundan əlavə, burda, uzaq gələcəkdə də olsa, vətəndaş müharibəsi və ölkə çevrilişi üçün zəmin də görmək olur. Buna nə deyirsiniz?
Sizə belə cavab verə bilərəm: biz altı aylıq körpəyik. Cəmi altı aydır, inqilab eləmişik, Bu inqilab, çəyirtkələr tərəfindən məhv edilən tarlalar kimi dəhşətlər görən ölkədə baş verib. Biz hələ yolun başındayıq. 2500 il pis məhsul, 50 il zəhərlənmiş məhsuldan verəndən sonra, çəyirtkələrin məhv elədiyi tarlanın ortasında dünyaya gələn altı aylıq körpədən nə istəyirsiniz? Belə keçmişi bir neçə aya, hətta bir neçə ilə də unutmaq olmaz. Bizə zaman lazımdır. Biz sadəcə zaman istəyirik. Bunu hər kəsdən əvvəl özünü demokrat, kommunist və daha bilmirəm nə adlandıranlardan istəyirik. Məhz onlar bizə zaman vermirlər. Məhz onlar bizə hücum edir, vətəndaş müharibəsinə, dövlət çevrilişinə səsləyirlər. Amma bu, baş tutmayacaq, çünki xalq birləşib. Məhz onlar xaosu dəstəkləyir, onu qidalandırırlar. Təkrar edirəm, onlar özlərini kommunist, demokrat və başqa necəsə adlandıranlardır. Bununla da sizinlə vidalaşıram.
Əlvida. İnşallah.
Corriere della Sera
Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.
Ən yeni yazılar