Landşaft Memarlığı, təbii və ya texnogen mühitin planlaşdırılması, dizaynı, idarə olunması, qorunması və bərpası sənətidir. Peşəkar tədqiqat mövzularından olan bitkiləndirmə dizaynı ətraf mühitimizdən ən yaxşı şəkildə istifadə etməyimizə və insanlarla ətraf mühit arasında davamlı mübadiləni təmin etməyimizə kömək edir.
Uğurlu bir landşaft layihəsi hazırlamaq üçün müxtəlif dizayn elementlərindən istifadə edirik. Bu elementlərdən ən vacibi isə təbii ki, bitkilərdir. Bitki materialı dediyimizdə yerörtücü bitkilərdən tutmuş, boylu ağaclara qədər qarşımızda nəhəng ədəbiyyat açılır. Bitkiləri həm interyer, həm də landşaftda istifadə edirik? əlbəttə. Bitkilər landşaft memarlığının təməl elementi və eyni zamanda canlı olduğu üçün dizaynda seçim edərkən son dərəcə həssas davranmalıyıq. İqlim şərtləri və istifadəçi kateqoriyaları bizə icazə vermir ki, hər əlimizə keçən bitkini seçə bilək. Buna görə də layihələrdə bitkilərin seçilməsi uzun və qısa vaxt aralığında proyektə birbaşa təsir etməkdir.
Məsələn, bir landşaft layihəsi düşünək. Eskizə başlamadan əvvəl ərazinin survey analizi edilir. Bu analizlər seçilmiş ərazinin bütün özəlliklərini özündə birləşdirir – iqlim şərtləri, topoqrafiya və s. Landşaft layihəsində istifadə edəcəyimiz bitkilər mütləq coğrafi şərtlərə dayanıqlı, çox vaxt funksional və estetikaya uyğun olmalıdır. Beləcə, istifadə edəcəyimiz bitkilər get-gedə ələkdən keçməyə başlayır. Son nəticədə, layihə hazırlanarkən istifadəsi uyğun bitkilər “planting design” dediyimiz etapda kompozisiya yaratmaq məcburiyyətindədir.
Bitki dizaynı (bitkiləndirmə dizaynı), landşaft memarlığının ayrılmaz hissəsi olub insanla təbiət arasındakı əlaqə nəticəsində ortaya çıxan bir sənət sahəsidir. Bitki mənşəli dizayn insan və təbiət arasındakı tarazlığın bərpasına kömək edir. Bitki dizaynının təməl daşları olan bitkilər, estetik və ya funksional məqsədlərinə görə istifadə edildikləri üçün boşluqlara fərqli mənalar və funksiyalar əlavə edirlər. Bitkilərin, istifadə edildiyi yerlərdə struktur və digər bitki materialları ilə əlaqələrini təşkil etmək üçün bitki dizaynının əsaslarını nəzərə almaq lazımdır. Bitkilər xətt, naxış, rəng, forma, ölçü, müxtəliflik və vurğu kimi xüsusiyyətlərini qiymətləndirməklə xüsusilə estetik mənada bir çox fərqli istifadə imkanı təqdim edir.
Bu işdə bitki mənşəli dizayn prinsiplərindən olan rəng və forma müzakirə olunur.
Forma – bu materialın ən vacib xüsusiyyətlərindən biridir – bitkinin üçölçülü forması, başqa sözlə, bitkinin xarici konturu və ya silueti kimi müəyyən edilir. Forma davamlı bir dizayn prinsipidir və bütün fəsillərdə qəbul edilə bilsə də, bitkilərdəki forma piramidal, tərs çevrilmiş piramidal, yuvarlaq, oval, sütunlu, diffuz edilmiş, asılmış, horizontal yayılmış və səpələnmiş kimi görünür.
Rəng – işığın gövdə-budaq, yarpaq, çiçək və bitkilərin meyvələrinin səthlərinə yansıması ilə meydana gələn təsirdir. Rəng effekti bitkinin müxtəlif böyümə dövrlərinə, yarpaqlanma, çiçəklənmə, meyvə əmələ gəlməsi və defoliasiya vaxtına görə dəyişir. Yarpaqlı bitkilərin baharda yarpaqlandıqdan sonra və payızda yarpaqlarını tökmədən əvvəl sərgilədikləri yarpaq rəngləri bitkiləndirmə dizaynında mühüm yer tutur. Yazda yaşıl olan yarpaq rəngləri rahatlaşdırıcı təsir yaradır, payızda qırmızı, sarı və narıncı kimi isti rənglər kimi ortaya çıxan rənglər müsbət, aktiv, canlı və cəlbedici təsirlər doğurur.
Uğursuz landşaft nümunələri ilə zəngin olan paytaxtımızdan onlarla misal gətirmək olar. Bunun səbəbləri, əslində, olduqca sadədir. Dizayn edərkən bitkiləri nəzərə almamaq, onlara sadəcə bir neçə saatlıq və ya bir neçə günlük görüntü verən bəsit element kimi yanaşmaq “memarlarımızın” adətidir. Landşaft memarlığının ciddiyətini, zərurətini anlamaq üçün hər fəsil yanan, məhv olan park ağaclarına baxmaq lazımdır. Dizaynerlər hələ də başa düşmürlər ki, landşaft memarlığında fundamental element olan bitkilərə olduqca vacibdir və həssas yanaşma tələb edir. Bitkiləndirməni sadəcə dendroloji məsləhət almaqla həll etmək mümkün deyil. Salınan parklar, inşa edilən açıq hava məkanlarının hamısının birmənalı şəkildə landşaft memarlığına ehtiyacı var. Bunu anlamaq çətindirmi, xanımlar və cənablar?!
