Lap əvvəldən deyim ki, mən təbiət fotoqrafı deyiləm. Ciddi fikir verilsə, təbiət fotolarımda asanlıqla, bir çox texniki qüsur tapmaq olar. Çünki təbiətə bir dəfə baxıb keçirsən, onu yaddaşda xüsusi dondurmağına dəyməz. Sözün düzü, təbiətdən sən deyən çox da həzz alan adam da deyiləm. Çox böyük səslənə bilər, nə edim, mənə təbiətin gözəlliyindən çox, onda gedən proseslər maraqlıdır. Bu baxımdan, İsveçrə bəlkə də dünyanın ən gözəl ölkəsidir və ya onlardan biridir. Təbiət elmlərinə, bir az geologiyaya marağınız varsa İsveçrə sizin üçün bir kitabdır.
Misal üçün maşınla gedirik. Yolumuz Alp dağlarının ətəklərindən keçir. Pəncərədən təqribən 20-30 metr kənarınızda, açıqda olan qayaları görürsünüz. Qayalar çılpaq olduğundan qaya təbəqləri əslində düz xətt üzrə uzanmaqdan ətrafa dalğavari yayılır. Maşını saxlamaq mümkün olan yerlərdə biz dayanırıq, mən uşaqlara bunu onların başa düşəcəyi dildə izah edirəm. Onlar artıq dağların necə yarandığını təsəvvürlərində canlandıra bilirlər.
Alp dağları dünyadakı dağ silsilələri içində o qədər də böyük deyil, amma digərlərindən daha gözəldi və daha məşhurdur. Çünki insanlıq ilk dəfə burda, Emile Argandın təqdimatında “qitələrin toqquşmasını” dərk edib. Yaz gəlsin, havalar isinsin, Alp dağlarından çəkilş etdikcə sizə Geologiyanın dahisi, isveçrəli E. Arganddan (1879-1940) çox danışacağam. Siz düşünün ki, o, bir doktorantura tələbəsi ikən Alp dağlarının fiziki və geoloji quruluşunu 0-dan təsvir edir və üzə çıxarır ki, Alp dağları Afrika fayı ilə yerli fayın toqquşmasının nəticəsidir. Şokalad firmalarına da ilham olan Alpların incisi “Matterhorn” zirvəsi əslində Afrika qitə lövhəsinin Avropada üzə çıxan bir buynuzudur. Qısası Alp dağları çox gözəl bir tarixidir.
Keçən həftə Alp dağlarının ətəyindəki “Blausee”-yə (Göy-Göl) getdik. Bu göl İsveçrə alplarında çox məşhurdur. Göl, dağın qar suları ilə qidalanır deyə, göz yaşı kimi dum-durudur. Yerli əfsanəyə görə də gölün suyu göz yaşından ibarətdir. Deməli bir gözəl xanım sevgilisini itirir vədözməyib hönkür-hönkür ağlayır, onun göz yaşları dağın ətəyindəki çuxuru doldurur və Göy-Göl yaranır. Su o qədər yüksəlir ki, gözəl qız da göz yaşının içində boğulur. Elə indi də o, gölün içindədir. Şəkilini çəkmişəm, görəcəksiniz.
“Blausee”-nin yaranma səbəbi isə tamam başqadır. O, bir tektonik hadisənin, qaya təbəqələrinin toqquşmasının nəticəsidir. Bu hadisə təqribən 15 min il əvvələ qədər uzanır: qayalar bir-birini sıxaraq zəlzələ yaradır və dağın döşündəki qayalar üzüaşağı sürüşərək oyuq əmələ gətirir. Dağ sonralar bu oyuğu öz qar suları ilə doldurur. Yəni demək istədiyim odur ki, əslində bizim aşağıda fotolarda gördüyümüz bu əsrarəngiz gölün özündən daha maraqlıdır onun yaranma prosesi…
Abbas Atilay
