Zaman-zaman Azərbaycanda müxtəlif qrupları dəstəbazlıqda ittiham ediblər. Bu dəstəbazlıq şərtlərinə eyni regiondan olanların, qohum olanların iş yerlərində, aktivliklərində bir-birini dəstəkləməsi, “qabağa çəkməsi” aid edilib həmişə. Yadımda qaldığı qədər ədəbiyyat sahəsində belə ittihamlarla daha çox sovet vaxtındakı fəaliyyətlərinə görə ölkənin qərb regionlarından olan yazıçı-şair qurpları üz-üzə qalıblar. Onları ancaq öz regionundan olan qələm adamları ilə dostluq etməkdə, məclislər qurmaqda və buna görə də bəzilərinin rəhbər olduqları ədəbi orqanlarda ancaq öz yerlilərini, məclis dostlarını çap etməkdə çox ittiham ediblər.
Açığı, bu nə qədər doğrudur, doğrudanmı o dövrdə hansısa ədəbi orqanda çap edilmək üçün hansısa qruplaşmanın üzvü olmalı idin, çap edilmək üçün yazarlardan hansısa ölçülərə, meyarlara uyğun gəlmək tələb olunub – bunu detallı bilmirəm və bilməyə o qədər də ehtiyac duymuram.
Maraqlıdır ki, indi sənətin heç bir sahəsində qruplar yerlibazlıq, qohumbazlıq kimi bir azara yoluxmuş deyillər. Bu cəhətlər daha çox monopolist ticarət (biznes yox, biznesdə qohum və yerlilərin olması normaldır) dövlət sektoru kimi sahələrdə özünü göstərir. Bu sahələrdə sənin hardan olduğun, kimin qohumu olmağın doğrudan da karyeranda həlledici rol oynaya bilər.
Amma mətbuata gələr-gəlməz, ədəbi çevrələrə qədəm qoyan kimi, maraqlı bir şeyin fərqinə vardım. Bu çevrələrdə istər iş, istər çap edilmək üçün əsas meyar istedad və çalışqanlıq idi. Təbii, qohumlarını rəhbəri olduğu qəzetin, jurnalın, saytın təsərrüfat, hesab-kitab, gətir-götür işlərinə soxub, maaş verənlər də az deyildi, amma yaradıcı işlərdə əsas rolu sənin qələminin gücü oynayırdı.
Açığı, nə mətbuata, nə də ədəbiyyata gələndə bu sahələrin heç birisində nə yerlim, nə də qohumum olmayıb. Elə yazar dostlarımın da. 2000-lərdə öz çevrəmizi qurduq. Bu da olduqca təbii alındı. Ədəbi zövqlərimiz, meyarlarımız, təməl dəyərlərimizin oxşarlığı biri bakıdan, biri arandan, biri turandan olan onlarla adamı bir araya gətirirdi. Görüşürdük, bir-birimizin əsərlərini, imzasını doğrudan da təbliğ edirdik, birimizin əlinə imkan düşən kimi, başqalarının da çap olunmasına, kitabının çıxmasına kömək edir, ağız açırdıq.
Sonra sovet dili ilə desək, sıralarımızı tərk edənlər də oldu. Bunun da səbəbi şəxsi konfliktlər filan deyildi, məhz dünyagörüşündə, dəyərlərdə, estitikada uyğunsuzluğumuz idi.
Fikirlərimiz, dəyərlərimiz ayrılan kimi, yollarımız da ayrıldı. Bu barədə deyəsən, “Vicdanların elədiyi dostluq” yazımda yazmışam. İnsanların müəyyən yaş dövrlərində, müəyyən dünyagörüşü dönəmində çevrəsi də fərqli olur. İnsanların ya maraqları dostluq edir, ya karyeraları, ya vicdanları, ya istedadları, ya da zövqləri. Baxır, sənin “öz”ün hansında daha çox qabarır, daha çox rahatdır, daha çox “must”dır.
Bu baxımdan, mən heç vaxt istedadların, zövqlərin, dəyərlərin dostluq elədiyi qruplaşmalara, dəstələrə pis baxmamışam və pis baxanlara da gülməyim gəlir. Dünyanın ən axmaq işlərindən biri də, “siz niyə bir qrup yaratmısız, ora heç kimi qəbul eləmirsiz” sualıdır. Sənə nə ay adam, ürəyimiz belə istəyir. Dövlət işidirmi ki, biznesdirmi ki, konkret layihədirmi ki, öhdəliyim olsun kompetent kadr yığmağa, müsabiqə keçirirb, işə adam almağa? Sənə nə var mən kiminlə içirəm, kiminlə yatıram, kiminlə bara gedirəm? Sonra bara getdiyim, içdiyim adamlardan ibarət platforma yaradıram, kimə nə?
Dəstə, çevrə günü bu gün də bir çox QHT-lərin, təşkilatların rədd etmədiyi bir nəsnədir. Avropada, Amerikada min bir sənədin, təcrübənin, zəhmətin həll etmədiyi bir problemi işin düşən yerlərdə tanınan, hörmət edilən birinin referent məktubu həll edə bilər. Bizim tapşırıq dediyimizə onlar məsləhət məktubu deyir amma özünə hörmət edən heç bir ekspert, təşkilat nümayəndəsi yanlış adama, o yerə, o pozisiyaya layiq olmayan adam üçün referent məktub verməz. Çünki o yerlərdə “inam limiti”ni boş yerə heç kim xərcləməz.
Buna görə də, dəstəbazlıq, qohumbazlıq, yerlibazlıq kimi anlayışların qadağan ya qeyri-etik olduğu sferalarla qadağan ya qeyri-etik olmayan sferaları ayırmaq lazımdı.
Hə, bəzən bu dəstəbazlıq ittihamlarının kökündə sadə bir “o dəstədə mən niyə yoxam!?” nisgili dayanır. Başqa heç nə.
Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.
