Azlogos
  • Kimlər var
  • Bizi tanı

Azərbaycanın ət, yağ, süd dərdi Sahil Qənbərli: "Heydər Əliyev Mərkəzi radikal qərar idi" Homolar niyə danışmağa başladılar? Vaksin diplomatiyası: Şərq - Qərb rəqabəti yeni müstəvidə Aygün Aslanlı: "Sevda Sultanova baş ifritədir" Mərkəzi Bankın yeni binası
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Beynəlxalq Əlilliyi olanlar günü

Orxan Adıgözəl Orxan Adıgözəl
Sərbəst
03 Dekabr 2019

1992-ci ildən bəri 3 dekabr – dünyada beynəlxalq əlilliyi olan insanların günü kimi qeyd edilir. BMT Baş Məclisi tərəfindən bu günün təsis olunmasında məqsəd, fiziki məhdudiyyətli insanlara dövlətin və cəmiyyətin diqqətini artırmaq və ictimai həyatda fəal iştiraklarını təmin etməkdir.

Əlillik özü-özlüyündə heç bir cəmiyyətin qaça bilməyəcəyi sosial fenomendir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına əsasən dünyada yaşayan əhalinin 15 faizi əlilliyi olan şəxslərdir. Azərbaycanda isə 2018-ci ilin statistikasına əsasən 620 mindən çox əlilliyi olan adam var.

Əlillik sahəsi elə bir sahədir ki, burda işlədilən ifadələr çox vaxt klişe məna daşıyır. Əlbəttə ki, klişelərdən bəhs etmək istəməzdim, ancaq burdakı çox şey o qədər mürəkkəb və həssasdır ki, danışılanlar klişe şəkil almağa başlayır.

Bəs, əlillik nədir?

Əlillik – insan müxtəlifliyinin bir formasıdır. Əlillik – sağlamlıq məhdudiyyətli olmanın sosial nəticəsidir. Əslində əlillik məhz sosial, mədəni, iqtisadi və ətraf mühitlə bağlı maneələrlə əlverişsiz vəziyyət meydana çıxanda yaranır. Bəli, bəli, məhz ətraf mühitlə bağlı maneələr.

Sadə bir misal çəkim. Təsəvvür edin ki, hansısa bir otaqdasınız və yanınızda içində su olan stəkan var (bu, boş stəkan da ola bilər). Həmin stəkanı otaqdakı ən hündür yerə qoysaq və sizə “həmin stəkanı ordan götür” desək, nərdivan olmadığı halda stəkanı ordan götürə bilməzsiniz. Niyə? Çünki boyunuz imkan verməz ki, əl atıb stəkanı ordan götürə biləsiniz. Həmin an artıq siz əlilliyi olan biri sayılırsınız. Bunu aradan qaldırmağın yolu isə nərdivan qoyub, həmin stəkanı götürməkdir. Bax, elə mənim kimi əlil arabasından istifadə edən biri üçün də müəyyən məkanlara girib-çıxmaqdan ötrü standart panduslara ehtiyac var. Ordakı əlverişli şərait, pandus nərdivan rolunu oynayır. Yəni ki, əlilliyi yaradan əsas nüans ətraf mühitin əlverişsiz olmasıdır.

Dünyada əlillik problemlərinin tamamilə həll olunduğu bir təcrübə yoxdur. Cəmiyyət inkişaf etdikcə yeni tələblər, yeni texnologiyalar meydana çıxır və bunlara adaptasiya müəyyən vaxt tələb edir. İnkişafa meylli, sivil cəmiyyətlərdən ibarət olan ölkələr yeni tələblərlə uyğunlaşır. Həmin ölkələrdə əlilliyi olan insanlar ədalətli şəkildə bölünmüş mövcud resurslardan yararlana bilir. Onlar özlərini müstəqil fərd və azad vətəndaş kimi hiss edə bilir. Hökümət atdığı addımlarda, yaratdığı bütün infrastrukturlarda əlilliyi olan şəxslərin müəssərliyini və əlçatımlılığını prioritetə çevirir.

Bəhs etdiyim ölkələrdə qanunlar və normativ-hüquqi aktlar əlilliyi olan şəxslərin sosial müdafiəsi və hüquqlarının qorunmasına, onların ictimai həyatın bütün sahələrində iştirak etmək üçün başqa vətəndaşlarla bərabər imkanlar almasına, öz fərdi qabiliyyətlərinə və maraqlarına müvafiq surətdə dolğun həyat sürməsinə kömək göstərən lazımi şəraitin yaradılmasına təminat verir.

Azərbaycan isə hələ də sivil ölkələrlə ayaqlaşa bilmir. Çünki onun ayaqlarını amputasiya edib, bilərəkdən analoqsuz (yəni ayaqlarsız) məhdudiyyətli hala salıblar. Halbuki şanlı hökümətimiz BMT-nin əlilliyi olan şəxslərlə bağlı konvensiyaların hamısını ratifikasiya edib. Ancaq biz unuduruq ki, o hətta siyasi Alzheimerdən də əziyyət çəkir. Unudur ki, öhdəlik götürüb və bu fərz olan öhdəlikləri yerinə yetirmək lazımdır.

Əslində onun nə fiziki məhdudiyyəti nə də alzheimeri-filan yoxdur. Sadaladıqlarımız sadəcə imitasiya üçün istifadə olunur. Adətən filmlərdə olur e, kimsə özünü yalandan fiziki məhdudiyyətli kimi göstərir. Bu, ona müxtəlif məkrli məqsədlər üçün lazım olur. İndi bunlar da “biz hələ çox gənc Respublikayıq, problem hər yerdə var, yavaş-yavaş düzəldirik” təranələri ilə, imitasiyalarla camaatı analoqlarına dolayıb, yola verirlər.

O gün Bakıda otellərdən birində əlilliyi olan şəxslərin işə təşviq edilməsi ilə bağlı tədbirdə iştirak edirdim. Britaniyadan olan əlillik sahəsi üzrə mütəxəsis Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi nazirliyi və nazirliyə bağlı qurumların bəzi nümayəndələrinə təlim keçirdi. Ümumiyyətlə bu yenilik deyil, xaricdən mütəxəsislər çağırılır, çoxlu pullar xərclənir və əlillik sahəsinə dair nəzəri təlimlər alınır. Təbii ki, bu əladır, sadəcə ölkəmizdə bunu çox peşəkar bilən mütəxəsislər də var. Nə isə, həmin tədbirdə ingilis mütəxəsislə bir xeyli söhbət də etdim, ölkədəki inkluziv sahəni, vəziyyəti müzakirə etdik. O da öz ictimai çıxışında vurğuladı ki, inkluziv sahəni əyani şəkildə elə əlilliyi olan şəxslərin təcrübəsi ilə öyrənə və təkmilləşdirə bilərsiniz. İştirak edən işçi qrupunun içində bir dənə də olsun əlilliyi olan kəs yox idi. Tədbirdən çıxanda nazirliyin işçilərindən biri mənə dedi ki, “bağışlayın ki, sizə layiqincə xidmət göstərə bilmirik”. Ona dedim ki, pafoslu çıxmasın, ordakı vəziyyəti elə biz özümüz düzəldəcəyik, darıxmayın.

Bu universal haldır və dünya təcrübəsi də göstərir ki, inkluziv sahənin inkişafı məhz əlilliyi olan şəxslərin öz fəallığı və təşəbbüsü ilə baş tutur. Ona görə üçüncü növ sayılan, inkişafı ləngiyən ölkənin vətəndaşı kimi vicdanı olan şəxslər belə vəziyyətləri adi hal kimi qəbul etməməli və gecə-gündüz oxumalı və özlərini inkişaf etdirməlidilər.

Ətrafı və mövcud vəziyyəti dəyişmək üçün ilk növbədə özünü dəyişmək lazımdır. Heç bir sehr və ya möcüzə baş verən deyil. Güc qəlbimizdədir. Ora baxmaq, ora müraciət etmək lazımdır. Belə anlarda ümumiyyətlə təslim olmaq, ümiddən düşmək qətiyyən olmaz! Sivil ölkələr də bu çətin illəri yaşayıblar, ancaq ordakı mübariz insanlar ruhdan düşməyib, istibdad və qaranlıqla vuruşublar.

Əslində maneələr bizi qüvvətləndirir. Bu özünətəsəlli deyil. Baş verənlər elə-belədən yaranmayıb. Olanları missiyanın bir hissəsi kimi qiymətləndirirəm. Çətin də olsa yaşamaq və məsuliyyətli olmağı öyrənməliyik. Əngəl olanlara qarşı əngəl olmağın yolu öyrənmək, çalışmaq və təslim olmamaqdan keçir. Bilirəm asan deyil. Əlilliyi olmayan adamların çoxunun motivasiyası yoxdur heç. Motivasiya kənarda deyil onsuz da. Özünə yazığın gəldisə, batdın. Ona görə dirçəlmək və dirəniş göstərmək və əngəlləri dağıtmaq labüddür.

Mübarizə əngəl tanımır.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Oxumağa dəyər

2a636268-88cf-4a6f-a877-1d503225bf6e_850
.

AXC dövründə Azərbaycan siyasi sisteminə xarici təsirlər: neft amili

17 Yanvar 2021
5a689ef82269a21ae871e3c8
.

Qumarbaz yanılqısı

17 Yanvar 2021
thumbs_b_c_4d830fd26ec2308949afb4e24470a843
.

Rusiya Liviyada necə güc faktoruna çevrildi?

15 Yanvar 2021
beaten-to-death-1538703563-1563041099-1592017534-1599969096
.

XXI əsrdə ölüm nədir və niyə biz ondan qorxuruq?

13 Yanvar 2021
7196877808_0e5d10d0f6_h
.

Gələcəyin müharibələri nəyə bənzəyəcək?

11 Yanvar 2021
a-look-at-the-fascist-agenda-behind-the-great-reset-and-the-wefs-reboot-propaganda
.

“Böyük sıfırlama” nə vaxt baş verəcək?

06 Yanvar 2021

Redaktorun seçimi

Söyülmək və öyülmək arasında

Koronavirus əleyhinə vaksin

100 illik Cümhuriyyət – zərurət, yoxsa təsadüf?

“Bir mələyin xatirəsinə”

Homoseksuallığın ekran dili

Məhrumiyyətlər haqda gecə düşüncələri

Şərin banallığı

Azərbaycanlıların vaksinasiya sınağı

Səma uşaqları

Don Kixot – çağdaş romanın doğuşu

Atomik Türkiyə 

Elina – qisas yox, oyanma məsələsi

Empatiya. Necə yaranır və nə üçün lazımdır?

Üç əsərin prizmasından ölkəmiz haqda

Yer üzərində həyatın yaranma səbəbi açıqlanıb

33 yaşlı amerikalı Antarktidanı təkbaşına qət edib

Depressiya və Azərbaycan gəncliyi

Zərərli və zəhərli dərdlər haqqında

Maastrixt kriteriyaları və Azərbaycan iqtisadiyyatı

Böyük suallara qısa cavablar

“Ağıllı və layiqli” olmağın resepti

Rotşildlər Bakıya qayıdır?

Qartal qanadı taxmış qarğa

Dıydıqizm və dılğırizm

Dəyərlər olmayanda

Vivianın kvadrat Nyu-Yorku

Statistik etüdlər

Qədimlik yarışı

Masturbasiya və evlilik – ailə dəyərləri sistemində

Qəhvə və parkinqi nə birləşdirir?

Beynəlxalq Əlilliyi olanlar günü

Orxan Adıgözəl Orxan Adıgözəl
Sərbəst
03 Dekabr 2019

1992-ci ildən bəri 3 dekabr – dünyada beynəlxalq əlilliyi olan insanların günü kimi qeyd edilir. BMT Baş Məclisi tərəfindən bu günün təsis olunmasında məqsəd, fiziki məhdudiyyətli insanlara dövlətin və cəmiyyətin diqqətini artırmaq və ictimai həyatda fəal iştiraklarını təmin etməkdir.

Əlillik özü-özlüyündə heç bir cəmiyyətin qaça bilməyəcəyi sosial fenomendir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına əsasən dünyada yaşayan əhalinin 15 faizi əlilliyi olan şəxslərdir. Azərbaycanda isə 2018-ci ilin statistikasına əsasən 620 mindən çox əlilliyi olan adam var.

Əlillik sahəsi elə bir sahədir ki, burda işlədilən ifadələr çox vaxt klişe məna daşıyır. Əlbəttə ki, klişelərdən bəhs etmək istəməzdim, ancaq burdakı çox şey o qədər mürəkkəb və həssasdır ki, danışılanlar klişe şəkil almağa başlayır.

Bəs, əlillik nədir?

Əlillik – insan müxtəlifliyinin bir formasıdır. Əlillik – sağlamlıq məhdudiyyətli olmanın sosial nəticəsidir. Əslində əlillik məhz sosial, mədəni, iqtisadi və ətraf mühitlə bağlı maneələrlə əlverişsiz vəziyyət meydana çıxanda yaranır. Bəli, bəli, məhz ətraf mühitlə bağlı maneələr.

Sadə bir misal çəkim. Təsəvvür edin ki, hansısa bir otaqdasınız və yanınızda içində su olan stəkan var (bu, boş stəkan da ola bilər). Həmin stəkanı otaqdakı ən hündür yerə qoysaq və sizə “həmin stəkanı ordan götür” desək, nərdivan olmadığı halda stəkanı ordan götürə bilməzsiniz. Niyə? Çünki boyunuz imkan verməz ki, əl atıb stəkanı ordan götürə biləsiniz. Həmin an artıq siz əlilliyi olan biri sayılırsınız. Bunu aradan qaldırmağın yolu isə nərdivan qoyub, həmin stəkanı götürməkdir. Bax, elə mənim kimi əlil arabasından istifadə edən biri üçün də müəyyən məkanlara girib-çıxmaqdan ötrü standart panduslara ehtiyac var. Ordakı əlverişli şərait, pandus nərdivan rolunu oynayır. Yəni ki, əlilliyi yaradan əsas nüans ətraf mühitin əlverişsiz olmasıdır.

Dünyada əlillik problemlərinin tamamilə həll olunduğu bir təcrübə yoxdur. Cəmiyyət inkişaf etdikcə yeni tələblər, yeni texnologiyalar meydana çıxır və bunlara adaptasiya müəyyən vaxt tələb edir. İnkişafa meylli, sivil cəmiyyətlərdən ibarət olan ölkələr yeni tələblərlə uyğunlaşır. Həmin ölkələrdə əlilliyi olan insanlar ədalətli şəkildə bölünmüş mövcud resurslardan yararlana bilir. Onlar özlərini müstəqil fərd və azad vətəndaş kimi hiss edə bilir. Hökümət atdığı addımlarda, yaratdığı bütün infrastrukturlarda əlilliyi olan şəxslərin müəssərliyini və əlçatımlılığını prioritetə çevirir.

Bəhs etdiyim ölkələrdə qanunlar və normativ-hüquqi aktlar əlilliyi olan şəxslərin sosial müdafiəsi və hüquqlarının qorunmasına, onların ictimai həyatın bütün sahələrində iştirak etmək üçün başqa vətəndaşlarla bərabər imkanlar almasına, öz fərdi qabiliyyətlərinə və maraqlarına müvafiq surətdə dolğun həyat sürməsinə kömək göstərən lazımi şəraitin yaradılmasına təminat verir.

Azərbaycan isə hələ də sivil ölkələrlə ayaqlaşa bilmir. Çünki onun ayaqlarını amputasiya edib, bilərəkdən analoqsuz (yəni ayaqlarsız) məhdudiyyətli hala salıblar. Halbuki şanlı hökümətimiz BMT-nin əlilliyi olan şəxslərlə bağlı konvensiyaların hamısını ratifikasiya edib. Ancaq biz unuduruq ki, o hətta siyasi Alzheimerdən də əziyyət çəkir. Unudur ki, öhdəlik götürüb və bu fərz olan öhdəlikləri yerinə yetirmək lazımdır.

Əslində onun nə fiziki məhdudiyyəti nə də alzheimeri-filan yoxdur. Sadaladıqlarımız sadəcə imitasiya üçün istifadə olunur. Adətən filmlərdə olur e, kimsə özünü yalandan fiziki məhdudiyyətli kimi göstərir. Bu, ona müxtəlif məkrli məqsədlər üçün lazım olur. İndi bunlar da “biz hələ çox gənc Respublikayıq, problem hər yerdə var, yavaş-yavaş düzəldirik” təranələri ilə, imitasiyalarla camaatı analoqlarına dolayıb, yola verirlər.

O gün Bakıda otellərdən birində əlilliyi olan şəxslərin işə təşviq edilməsi ilə bağlı tədbirdə iştirak edirdim. Britaniyadan olan əlillik sahəsi üzrə mütəxəsis Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi nazirliyi və nazirliyə bağlı qurumların bəzi nümayəndələrinə təlim keçirdi. Ümumiyyətlə bu yenilik deyil, xaricdən mütəxəsislər çağırılır, çoxlu pullar xərclənir və əlillik sahəsinə dair nəzəri təlimlər alınır. Təbii ki, bu əladır, sadəcə ölkəmizdə bunu çox peşəkar bilən mütəxəsislər də var. Nə isə, həmin tədbirdə ingilis mütəxəsislə bir xeyli söhbət də etdim, ölkədəki inkluziv sahəni, vəziyyəti müzakirə etdik. O da öz ictimai çıxışında vurğuladı ki, inkluziv sahəni əyani şəkildə elə əlilliyi olan şəxslərin təcrübəsi ilə öyrənə və təkmilləşdirə bilərsiniz. İştirak edən işçi qrupunun içində bir dənə də olsun əlilliyi olan kəs yox idi. Tədbirdən çıxanda nazirliyin işçilərindən biri mənə dedi ki, “bağışlayın ki, sizə layiqincə xidmət göstərə bilmirik”. Ona dedim ki, pafoslu çıxmasın, ordakı vəziyyəti elə biz özümüz düzəldəcəyik, darıxmayın.

Bu universal haldır və dünya təcrübəsi də göstərir ki, inkluziv sahənin inkişafı məhz əlilliyi olan şəxslərin öz fəallığı və təşəbbüsü ilə baş tutur. Ona görə üçüncü növ sayılan, inkişafı ləngiyən ölkənin vətəndaşı kimi vicdanı olan şəxslər belə vəziyyətləri adi hal kimi qəbul etməməli və gecə-gündüz oxumalı və özlərini inkişaf etdirməlidilər.

Ətrafı və mövcud vəziyyəti dəyişmək üçün ilk növbədə özünü dəyişmək lazımdır. Heç bir sehr və ya möcüzə baş verən deyil. Güc qəlbimizdədir. Ora baxmaq, ora müraciət etmək lazımdır. Belə anlarda ümumiyyətlə təslim olmaq, ümiddən düşmək qətiyyən olmaz! Sivil ölkələr də bu çətin illəri yaşayıblar, ancaq ordakı mübariz insanlar ruhdan düşməyib, istibdad və qaranlıqla vuruşublar.

Əslində maneələr bizi qüvvətləndirir. Bu özünətəsəlli deyil. Baş verənlər elə-belədən yaranmayıb. Olanları missiyanın bir hissəsi kimi qiymətləndirirəm. Çətin də olsa yaşamaq və məsuliyyətli olmağı öyrənməliyik. Əngəl olanlara qarşı əngəl olmağın yolu öyrənmək, çalışmaq və təslim olmamaqdan keçir. Bilirəm asan deyil. Əlilliyi olmayan adamların çoxunun motivasiyası yoxdur heç. Motivasiya kənarda deyil onsuz da. Özünə yazığın gəldisə, batdın. Ona görə dirçəlmək və dirəniş göstərmək və əngəlləri dağıtmaq labüddür.

Mübarizə əngəl tanımır.

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Oxumağa dəyər

2a636268-88cf-4a6f-a877-1d503225bf6e_850
.

AXC dövründə Azərbaycan siyasi sisteminə xarici təsirlər: neft amili

17 Yanvar 2021
5a689ef82269a21ae871e3c8
.

Qumarbaz yanılqısı

17 Yanvar 2021
thumbs_b_c_4d830fd26ec2308949afb4e24470a843
.

Rusiya Liviyada necə güc faktoruna çevrildi?

15 Yanvar 2021
beaten-to-death-1538703563-1563041099-1592017534-1599969096
.

XXI əsrdə ölüm nədir və niyə biz ondan qorxuruq?

13 Yanvar 2021
7196877808_0e5d10d0f6_h
.

Gələcəyin müharibələri nəyə bənzəyəcək?

11 Yanvar 2021
a-look-at-the-fascist-agenda-behind-the-great-reset-and-the-wefs-reboot-propaganda
.

“Böyük sıfırlama” nə vaxt baş verəcək?

06 Yanvar 2021

Facebook Youtube Instagram Twitter

az-ag

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video

Redaksiya

Təsisçi: Prof. Məsud Aşina

Baş redaktor: Ələkbər Əliyev

Şef redaktor: Elmir Mirzəyev

Redaktor: Aygün Aslanlı

Texniki direktor: Camal Əli

Kino: Sevda Sultanova

İncəsənət: Emin Əliyev

Elm: Hacı Hacıyev

Tarix: Tural Həmid

İqtisadiyyat: Dünya Sakit

Foto: Abbas Atilay

Qrafika: Gündüz Ağayev

Dizayn: Sahil Qənbərli

Tərcüməçilər: Rəvan Quluzadə, Fəxri Qocayev

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

Göndər Cancel