Azlogos
  • Kimlər var
  • Bizi tanı

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri Gürcü ədəbiyyatında azərbaycanlılar Şərqdən Qərbə. Söz və göz mədəniyyəti Allaha ən sadə və ən səmimi yalvarış məkanı Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər Etibar qazanmağın vacibliyi haqqında
  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör
Azlogos
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Avtoritara boyun əymək

Elman Fəttah Elman Fəttah
., Mövqe
05 Sentyabr 2019

Əsrlər boyu krallar, dini rəhbərlər, hətta valideynlər itaəti namuslu və tərbiyəli, itaətsizliyi isə yekəxana adamın xüsusiyyəti kimi israrla müdafiə ediblər. Tarix boyu insanlara itaət təlqin olunub.

Təlqin edilən fikir budur ki, insan cənnətdən itaətsizliyə görə qovulub. Deməli, o, “günahını” yumaq üçün gəldiyi dünyanın “cənnət”ini itaət edərək qurmalı, təkcə tanrıya yox, həm də fironlara, peyğəmbərlərə, xəlifələrə, kilsəyə, krallara itaət etməklə gedəcəyi dünyanın “cənnət”ini qazanmalıdır. Qəribədir ki, itaəti ən çox təbliğ edən dini düşüncə insanlıq tarixinin əslində məhz itaətsizliklə başladığını inkar edir.

Adəm və Həvva cənnətdə yaşayanda – itaət və itaətsizlik deyə bir qarşılaşdırmanın hələ baş vermədiyi zamanda tanrı onlara bütün meyvələrdən yeməyə icazə vermiş, yalnız birini qadağan etmişdi. Adəm və Həvvanın bu qadağaya itaətsizliyi onların cənnətdən qovulmasına səbəb oldu. Gözlərini açdıqda bir-birinin ayıblarını görməyə və yadlaşmağa başladılar. Təbiət də onlara yad və düşmən idi. Artıq insan cənnətin “hazıra nazir” imkanlarından məhrum olub öz gücünə inanmalı və tam bir insan olmalıydı. Beləcə, ilk itaətsizlik insanın “cənnətdən qovularaq” şəxsiyyətə çevrilməsinə və azad olmasına səbəb oldu.

İbrani mifologiyasındakı Adəm və Həvvanın qadağaya qarşı çıxması kimi, Yunan mifologiyasındakı Prometheus (Prometey) də tanrıların odunu çırpışdırmaqla itaətsizlik edir. Prometheus də cəzalandırılır. Amma əfv istəyib təslim olmur. Əksinə, qürurla “Tanrıların itaətkar köləsi olmaqdansa, zəncirlənməyi üstün tuturam” deyir. Məhz bu ilk “günah”lar tarixin başlanğıcıdır.

Beləliklə, insanlıq tarixi öz təkamülünü itaətsizlik nümunələrilə zənginləşdirdikcə inkişafa nail olur – istər fiziki tabeçilik, istər adət-ənənə zənciri, istərsə düşüncə buxovu olsun. Bəşəriyyət bu və ya digər formada bütün bunları sorğulayan və zaman-zaman da “yox” deyə bilən insanların sayəsində tərəqqiyə nail olmağa davam edir.

Az əvvəl qeyd etdiyimiz kimi, insanlıq tarixi itaətsizliklə başlayıb. Sona çatmasına da total itaət səbəb olacaq. İlk baxışdan o qədər də ağlabatan görünməyə bilər. Ancaq bir düşünək: XXI əsrdə, yüksək texnologiya və atom çağında hüdudsuz gücə sahib olanlarımız da daxil, çoxumuz təfəkkür olaraq daş dövründə yaşayırıq. Fizikanın, astronomiyanın, təbiət elmlərinin inkişafı həyat tərzi baxımından XXI əsrin texnoloji insanını yaradarkən siyasi mədəniyyət, dövlət və cəmiyyət münasibətləri, o cümlədən mental təfəkkürümüz texnologiya çağının çox gerisindədir. Həyat tərzimiz texnoloji, təfəkkürümüz arxaikdir. Təsəvvür edin ki, İŞİD-in üzvü insanların başını tanrının əmrilə kəsdiyinə inanır və bu inancını əlindəki iPhone ilə çağın fenomeni olan sosial media vasitəsilə yaya bilir. Texnoloji vərdişləri XXI əsrdə olan bu insanın düşüncəsi daş dövründə deyilmi?! Bu mənada bir nəfərin “nüvə düyməsini bas” əmrinə itaəti ilə bəşəriyyətin məhv olması heç də gözlənilməz olmaz.

Əlbəttə ki, buradan hər itaətsizliyin üstün məziyyət, hər itaətkarlığın da qüsur olduğu nəticəsi çıxarlımamalıdır. Belə yanaşma itaət və itaətsizlik arasındakı dialektik əlaqəni inkar etmiş olardı. Sadə bir nümunə desək, bir ideologiyaya, məsələn, müsavatçılığa itaət digərinə, kommunizmə itaətsizlik deməkdir. Və ya totalitarizmin, avtoritarizmin insanlıq əleyhinə qanunlarına itaət bəşəri dəyərlərə itaətsizlikdirsə, bəşəri dəyərlərə itaət zorakılığa itaətsizlikdir.

Terminlərdə qarışıqlıq yaratmamaq üçün sadələşdirməyə çalışaq; hər hansı quruma, gücü təmsil edən mərkəzə (aid olmadığına) itaət boyun əyməkdir. Yəni insan muxtarlığından vaz keçib öz iradəsi əvəzinə başqa gücün iradəsini qəbul edir. Bu, harada neqativ, harada pozitivdir? Məsələn, tələbənin öz müəlliminə itaəti pozitiv nəticəli, kölənin sahibinə itaəti neqativ nəticəlidir. Şəxsin öz ağlına, vicdanına, inancına (aid olduğuna) itaəti isə boyun əymək deyil, təsdiqdir. Əlbəttə, bu itaət də mütləq mənada pozitiv deyil. Buradakı doğrunu “düşünərək itaət etmək” və “düşünmədən itaət etmək” şəklində müqayisə edərək tapa bilərik. İtaət etdiyimiz inancımızı sorğulama süzgəcimizdən keçirə biliriksə, bu, vicdani itaət olub pozitivi, sorğulanması günah sayılan inancımıza mütləq itaət isə neqativi təmsil edir.

Bəs, nəyə görə insan itaətə bu qədər meyllidir və niyə itaətsizlik onun üçün bu qədər çətindir?

Dövlətin və ya ictimai mentallığın hökmünə itaət etdiyi zaman insan özünü təhlükəsiz hiss edir. Əslində itaət etdiyi gücün növünə də əhəmiyyət vermir. Çünki itaət etdikcə itaət etdiyi gücün bir parçası olduğunu zənn edərək özünü güclü hiss edə bilir.

Bu mənadakı itaətsizliksə insandan tənhalığa, səhv etməyə, hətta günah işlətməyə cəsarət tələb edir. Əksəriyyətin itaət etdiyi gücə bir insanın (və ya bir qrupun) “yox” deyə bilməsi onun kifayət qədər yetkin, iqtisadi baxımdan azad, müstəqil şəkildə düşünə bilən insan olması halında mümkündür. Bu halda insan azad olmağın məhrumiyyətləri ilə baş-başa qalır. Ac qalmaq təhdidi insanı hər şeyə boyun əyməyə zorlayır. Qarnı tox olmayanın cəsarəti olmaz. Əgər insan məhrumiyyətlərdən hürkürsə, nə “yox” deməyə cəsarəti çatacaq, nə də azad olmağa iradəsi. Təəsüflər olsun ki, insanın azadlıq tələb etmək gücü maddi rifahdan qaynaqlanır. Əlbəttə ki, azadlıq tələbinin qaynağı olan maddi rifah deyərkən mən hər an qırılmaq təhlükəsi olan korrupsiya zəncirinin yemlədiyi Azərbaycan məmurunun sərvətlərini yox, bu zəncirdən asılı olmadan rifaha qovuşmuş “düşünən insan”ı nəzərdə tuturam.

Kasıblıqdan, möhtac olmaqdan bolluğa keçid insanın mənəvi zənginləşməsində ən önəmli mərhələdir. Çünki “yoxluq psixologiyası” insanda narahatlıq və eqoizmi bəsləyir. “Ac qalmaq” təhdidilə qarşı-qarşıya qalan insan özünə qarşı digər basqıların olub-olmamasından asılı olmayaraq itaətkarlığa meyillənir. “Bolluq psixologiyası” isə insanda həyat eşqi yaradır və bu da onu mənəvi zənginliyə qovuşduraraq ədalətsizliyə “yox” deməyə, yəni azad olmağa yönəldir.

Bu baxımdan azad olmaq və “yox” deyə bilmək gücü ayrılmaz cütlükdür. Azadlığa iddialı, amma “yox” deməyi bacarmayan insan azad olmadığını etiraf etməyən insandır.

Frankfurt məktəbinin nümayəndəsi, psixoanalitik filosof Erich Fromm “İtaətsizliyə dair” kitabında (Über den Ungehorsam und andere Essays) qeyd edir ki, “Insanlıq tarixi çoxluğun azlıq üzərində hüdudsuz hakimiyyətindən ibarətdir. Bu düzən dünyada var olan sərvətlərin kiçik elitanın böyük ehtiyaclarına güclə yetməsi, çoxluğa isə bu sərvətin qırıntılarının çatması şəklində əsrlərlə davam edib. Əgər tox azlıq bu sərvətlərlə xoş həyat keçirmək istəyirsə, əlbəttə ki, ac çoxluğa itaət etməyi öyrətməliydi. Təbii, itaətkarlıq xahişlə yox, xof və qorxuyla yaradılmalıydı”.

Amma yalnız qorxu hesabına yaradılan itaətkarlıq özündə, həm də daimi təhdid riski daşıyırdı. Buna görə də çoxluğun itaətkarlığına yalnız qorxuyla yox, həm də onları könüllü itaətə sövq edəcək, hətta itaəti qurtuluş kimi görmələrini təmin edəcək başqa instrumentlər tapılaraq nail olunmalıydı. Əgər bu “itaət iksiri” tapılsa, o zaman gücü təmsil edənlər itaətsizliyin günah, itaətin isə üstün məziyyət olduğunu elan edə bilərdilər. Bu vəziyyətdə, əlbəttə ki, çoxluq doğru olandan – itaətdən yana olacaqdı. “Doğru itaətə” boyun əyməyən istisnalarsa onu seçən çoxluq tərəfindən aşağılanacaqdı.

Martin Luther´ə qədər Avropa tarixi elə belə də davam etdi. Luther´dən XIX əsrə qədər Papa və xanədanlar mütləq monarxik avtoritarizmi dəstəkləməyə davam edərkən, orta sinif və düşüncə adamları bu düzənə qarşı çıxmağa başladılar. Düzənə qarşı mübarizə tarixini isə dövrün elm adamlarının və filosoflarının təşkil etdiyi intellektual müstəvi olmadan təsəvvür etmək mümkünsüzdür. Bu zümrənin düşünmək, analiz etmək, hər şeyə qarşı şüphə duymaq keyifiyyətlərini yayması insanların “yox” deyə bilmə gücünün ortaya çıxmasına vəsilə oldu.

Xülasə, avtoritarizmin qənimi düşünən toplumdur. Kütləvi qorxudan xilas olmağın yolu da məhz düşünmə vərdişini mübariz azlığın qapalı dairəsindən çıxarıb əksəriyyətə təlqin etməkdən keçir.

“Yeni avtoritarizm və Azərbaycan” kitabından hissə

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri
.

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri

06 Mart 2021
borchalo1_d6e17ac8
.

Gürcü ədəbiyyatında azərbaycanlılar

05 Mart 2021
5e7d964a7152d82d90327cd8
.

Şərqdən Qərbə. Söz və göz mədəniyyəti

05 Mart 2021
Bildschirmfoto 2021-03-05 um 12.14.22
.

Allaha ən sadə və ən səmimi yalvarış məkanı

05 Mart 2021
39902
.

Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər

05 Mart 2021
Seymur
.

Etibar qazanmağın vacibliyi haqqında

04 Mart 2021

Redaktorun seçimi

Qəribə çılpaqlıq və antiseks

Biz niyə yazmalıyıq?!

Milan Kunderanın “Sapdırılmış vəsiyyətlər”i

Nadinc uşaq, yoxsa DDHS?

Stalin: qısa bioqrafiya

Koronavirusdan sonra da qapalı məktəb

Qocalara yer varmı?

Bir səhvə görə çəkilən xətt

Əsir qadınlar diyarı

Azərbaycan 2020: Gələcəkdən baxış

“Talesiz” – insanın deqradasiyaya uğraması haqqında

Oxudu, oxudu oldu… başdanxarab

Qəhvə və parkinqi nə birləşdirir?

Azərbaycanlı musiqişünas, Azərbaycan akademik musiqisində alman irsinin təsirini araşdırır

Almadovarın karantin gündəlikləri

Psycho təqdim edir

Milli Şura və Hitler səviyyəsi

Qarabağ kinoda

“Parazitlər” filminin təhlili

“Mamblkor: kino köklərinə qayıdır?”

Orientalizm – Edvard Səidin kitabının nəşrindən qırx il sonra

Polis-dövlət həmrəyliyi və absurdun təntənəsi

Hərb və Sülh

Polis haqqında hər şey

Beş günlük müharibə

İntellektual pafosun zərərləri haqqında

Cəmil Həsənlinin kitabındakı yarımçıq bölmə

Vaxt və pul – ikisi eyni anda bitməməlidir

Vüqarın landşaft və arxitekturası

Azad olunmuş ərazilər və bazar iqtisadiyyatına keçid

Avtoritara boyun əymək

Elman Fəttah Elman Fəttah
., Mövqe
05 Sentyabr 2019

Əsrlər boyu krallar, dini rəhbərlər, hətta valideynlər itaəti namuslu və tərbiyəli, itaətsizliyi isə yekəxana adamın xüsusiyyəti kimi israrla müdafiə ediblər. Tarix boyu insanlara itaət təlqin olunub.

Təlqin edilən fikir budur ki, insan cənnətdən itaətsizliyə görə qovulub. Deməli, o, “günahını” yumaq üçün gəldiyi dünyanın “cənnət”ini itaət edərək qurmalı, təkcə tanrıya yox, həm də fironlara, peyğəmbərlərə, xəlifələrə, kilsəyə, krallara itaət etməklə gedəcəyi dünyanın “cənnət”ini qazanmalıdır. Qəribədir ki, itaəti ən çox təbliğ edən dini düşüncə insanlıq tarixinin əslində məhz itaətsizliklə başladığını inkar edir.

Adəm və Həvva cənnətdə yaşayanda – itaət və itaətsizlik deyə bir qarşılaşdırmanın hələ baş vermədiyi zamanda tanrı onlara bütün meyvələrdən yeməyə icazə vermiş, yalnız birini qadağan etmişdi. Adəm və Həvvanın bu qadağaya itaətsizliyi onların cənnətdən qovulmasına səbəb oldu. Gözlərini açdıqda bir-birinin ayıblarını görməyə və yadlaşmağa başladılar. Təbiət də onlara yad və düşmən idi. Artıq insan cənnətin “hazıra nazir” imkanlarından məhrum olub öz gücünə inanmalı və tam bir insan olmalıydı. Beləcə, ilk itaətsizlik insanın “cənnətdən qovularaq” şəxsiyyətə çevrilməsinə və azad olmasına səbəb oldu.

İbrani mifologiyasındakı Adəm və Həvvanın qadağaya qarşı çıxması kimi, Yunan mifologiyasındakı Prometheus (Prometey) də tanrıların odunu çırpışdırmaqla itaətsizlik edir. Prometheus də cəzalandırılır. Amma əfv istəyib təslim olmur. Əksinə, qürurla “Tanrıların itaətkar köləsi olmaqdansa, zəncirlənməyi üstün tuturam” deyir. Məhz bu ilk “günah”lar tarixin başlanğıcıdır.

Beləliklə, insanlıq tarixi öz təkamülünü itaətsizlik nümunələrilə zənginləşdirdikcə inkişafa nail olur – istər fiziki tabeçilik, istər adət-ənənə zənciri, istərsə düşüncə buxovu olsun. Bəşəriyyət bu və ya digər formada bütün bunları sorğulayan və zaman-zaman da “yox” deyə bilən insanların sayəsində tərəqqiyə nail olmağa davam edir.

Az əvvəl qeyd etdiyimiz kimi, insanlıq tarixi itaətsizliklə başlayıb. Sona çatmasına da total itaət səbəb olacaq. İlk baxışdan o qədər də ağlabatan görünməyə bilər. Ancaq bir düşünək: XXI əsrdə, yüksək texnologiya və atom çağında hüdudsuz gücə sahib olanlarımız da daxil, çoxumuz təfəkkür olaraq daş dövründə yaşayırıq. Fizikanın, astronomiyanın, təbiət elmlərinin inkişafı həyat tərzi baxımından XXI əsrin texnoloji insanını yaradarkən siyasi mədəniyyət, dövlət və cəmiyyət münasibətləri, o cümlədən mental təfəkkürümüz texnologiya çağının çox gerisindədir. Həyat tərzimiz texnoloji, təfəkkürümüz arxaikdir. Təsəvvür edin ki, İŞİD-in üzvü insanların başını tanrının əmrilə kəsdiyinə inanır və bu inancını əlindəki iPhone ilə çağın fenomeni olan sosial media vasitəsilə yaya bilir. Texnoloji vərdişləri XXI əsrdə olan bu insanın düşüncəsi daş dövründə deyilmi?! Bu mənada bir nəfərin “nüvə düyməsini bas” əmrinə itaəti ilə bəşəriyyətin məhv olması heç də gözlənilməz olmaz.

Əlbəttə ki, buradan hər itaətsizliyin üstün məziyyət, hər itaətkarlığın da qüsur olduğu nəticəsi çıxarlımamalıdır. Belə yanaşma itaət və itaətsizlik arasındakı dialektik əlaqəni inkar etmiş olardı. Sadə bir nümunə desək, bir ideologiyaya, məsələn, müsavatçılığa itaət digərinə, kommunizmə itaətsizlik deməkdir. Və ya totalitarizmin, avtoritarizmin insanlıq əleyhinə qanunlarına itaət bəşəri dəyərlərə itaətsizlikdirsə, bəşəri dəyərlərə itaət zorakılığa itaətsizlikdir.

Terminlərdə qarışıqlıq yaratmamaq üçün sadələşdirməyə çalışaq; hər hansı quruma, gücü təmsil edən mərkəzə (aid olmadığına) itaət boyun əyməkdir. Yəni insan muxtarlığından vaz keçib öz iradəsi əvəzinə başqa gücün iradəsini qəbul edir. Bu, harada neqativ, harada pozitivdir? Məsələn, tələbənin öz müəlliminə itaəti pozitiv nəticəli, kölənin sahibinə itaəti neqativ nəticəlidir. Şəxsin öz ağlına, vicdanına, inancına (aid olduğuna) itaəti isə boyun əymək deyil, təsdiqdir. Əlbəttə, bu itaət də mütləq mənada pozitiv deyil. Buradakı doğrunu “düşünərək itaət etmək” və “düşünmədən itaət etmək” şəklində müqayisə edərək tapa bilərik. İtaət etdiyimiz inancımızı sorğulama süzgəcimizdən keçirə biliriksə, bu, vicdani itaət olub pozitivi, sorğulanması günah sayılan inancımıza mütləq itaət isə neqativi təmsil edir.

Bəs, nəyə görə insan itaətə bu qədər meyllidir və niyə itaətsizlik onun üçün bu qədər çətindir?

Dövlətin və ya ictimai mentallığın hökmünə itaət etdiyi zaman insan özünü təhlükəsiz hiss edir. Əslində itaət etdiyi gücün növünə də əhəmiyyət vermir. Çünki itaət etdikcə itaət etdiyi gücün bir parçası olduğunu zənn edərək özünü güclü hiss edə bilir.

Bu mənadakı itaətsizliksə insandan tənhalığa, səhv etməyə, hətta günah işlətməyə cəsarət tələb edir. Əksəriyyətin itaət etdiyi gücə bir insanın (və ya bir qrupun) “yox” deyə bilməsi onun kifayət qədər yetkin, iqtisadi baxımdan azad, müstəqil şəkildə düşünə bilən insan olması halında mümkündür. Bu halda insan azad olmağın məhrumiyyətləri ilə baş-başa qalır. Ac qalmaq təhdidi insanı hər şeyə boyun əyməyə zorlayır. Qarnı tox olmayanın cəsarəti olmaz. Əgər insan məhrumiyyətlərdən hürkürsə, nə “yox” deməyə cəsarəti çatacaq, nə də azad olmağa iradəsi. Təəsüflər olsun ki, insanın azadlıq tələb etmək gücü maddi rifahdan qaynaqlanır. Əlbəttə ki, azadlıq tələbinin qaynağı olan maddi rifah deyərkən mən hər an qırılmaq təhlükəsi olan korrupsiya zəncirinin yemlədiyi Azərbaycan məmurunun sərvətlərini yox, bu zəncirdən asılı olmadan rifaha qovuşmuş “düşünən insan”ı nəzərdə tuturam.

Kasıblıqdan, möhtac olmaqdan bolluğa keçid insanın mənəvi zənginləşməsində ən önəmli mərhələdir. Çünki “yoxluq psixologiyası” insanda narahatlıq və eqoizmi bəsləyir. “Ac qalmaq” təhdidilə qarşı-qarşıya qalan insan özünə qarşı digər basqıların olub-olmamasından asılı olmayaraq itaətkarlığa meyillənir. “Bolluq psixologiyası” isə insanda həyat eşqi yaradır və bu da onu mənəvi zənginliyə qovuşduraraq ədalətsizliyə “yox” deməyə, yəni azad olmağa yönəldir.

Bu baxımdan azad olmaq və “yox” deyə bilmək gücü ayrılmaz cütlükdür. Azadlığa iddialı, amma “yox” deməyi bacarmayan insan azad olmadığını etiraf etməyən insandır.

Frankfurt məktəbinin nümayəndəsi, psixoanalitik filosof Erich Fromm “İtaətsizliyə dair” kitabında (Über den Ungehorsam und andere Essays) qeyd edir ki, “Insanlıq tarixi çoxluğun azlıq üzərində hüdudsuz hakimiyyətindən ibarətdir. Bu düzən dünyada var olan sərvətlərin kiçik elitanın böyük ehtiyaclarına güclə yetməsi, çoxluğa isə bu sərvətin qırıntılarının çatması şəklində əsrlərlə davam edib. Əgər tox azlıq bu sərvətlərlə xoş həyat keçirmək istəyirsə, əlbəttə ki, ac çoxluğa itaət etməyi öyrətməliydi. Təbii, itaətkarlıq xahişlə yox, xof və qorxuyla yaradılmalıydı”.

Amma yalnız qorxu hesabına yaradılan itaətkarlıq özündə, həm də daimi təhdid riski daşıyırdı. Buna görə də çoxluğun itaətkarlığına yalnız qorxuyla yox, həm də onları könüllü itaətə sövq edəcək, hətta itaəti qurtuluş kimi görmələrini təmin edəcək başqa instrumentlər tapılaraq nail olunmalıydı. Əgər bu “itaət iksiri” tapılsa, o zaman gücü təmsil edənlər itaətsizliyin günah, itaətin isə üstün məziyyət olduğunu elan edə bilərdilər. Bu vəziyyətdə, əlbəttə ki, çoxluq doğru olandan – itaətdən yana olacaqdı. “Doğru itaətə” boyun əyməyən istisnalarsa onu seçən çoxluq tərəfindən aşağılanacaqdı.

Martin Luther´ə qədər Avropa tarixi elə belə də davam etdi. Luther´dən XIX əsrə qədər Papa və xanədanlar mütləq monarxik avtoritarizmi dəstəkləməyə davam edərkən, orta sinif və düşüncə adamları bu düzənə qarşı çıxmağa başladılar. Düzənə qarşı mübarizə tarixini isə dövrün elm adamlarının və filosoflarının təşkil etdiyi intellektual müstəvi olmadan təsəvvür etmək mümkünsüzdür. Bu zümrənin düşünmək, analiz etmək, hər şeyə qarşı şüphə duymaq keyifiyyətlərini yayması insanların “yox” deyə bilmə gücünün ortaya çıxmasına vəsilə oldu.

Xülasə, avtoritarizmin qənimi düşünən toplumdur. Kütləvi qorxudan xilas olmağın yolu da məhz düşünmə vərdişini mübariz azlığın qapalı dairəsindən çıxarıb əksəriyyətə təlqin etməkdən keçir.

“Yeni avtoritarizm və Azərbaycan” kitabından hissə

Paylaş

Səhifəmizdə hər hansı səhv və ya qeyri-dəqiq məlumat gördükdə, həmin mətni seçib Ctrl+Enter düymələrini sıxaraq bu barədə bizə məlumat verməyinizi xahiş edirik.

Həftəlik yayımlanan yazılardan xəbərdar olmaq üçün bizə abunə olun.

Oxumağa dəyər

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri
.

Ruanda soyqırımı. ABŞ, Fransa və Belçikanın qanlı əlləri

06 Mart 2021
borchalo1_d6e17ac8
.

Gürcü ədəbiyyatında azərbaycanlılar

05 Mart 2021
5e7d964a7152d82d90327cd8
.

Şərqdən Qərbə. Söz və göz mədəniyyəti

05 Mart 2021
Bildschirmfoto 2021-03-05 um 12.14.22
.

Allaha ən sadə və ən səmimi yalvarış məkanı

05 Mart 2021
39902
.

Çağdaş kinematoqrafiyada əsas trendlər

05 Mart 2021
Seymur
.

Etibar qazanmağın vacibliyi haqqında

04 Mart 2021
Facebook Youtube Instagram Twitter

az-ag

Dünya azərbaycanlılarının intellektual platformasıdır. Qayəmiz, harada yaşamasından asılı olmayaraq, azərbaycanlılar arasında dünyəvi ideyaları, yüksək zövqü, tənqidi düşüncəni yaymaq və dəstəkləməkdir.

 

 

Bölmələr

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Dizayn
  • FOTO QRAFİKA
  • COVID-19
  • Vətən müharibəsi
  • Video
  • Artlogos

Redaksiya

Təsisçi: Prof. Məsud Aşina

Baş redaktor: Ələkbər Əliyev

Şef redaktor: Elmir Mirzəyev

Redaktor: Aygün Aslanlı, Sevda Sultanova

Texniki direktor: Camal Əli

İncəsənət: Emin Əliyev

Elm: Hacı Hacıyev

Tarix: Tural Həmid

İqtisadiyyat: Dünya Sakit

Foto: Abbas Atilay

Qrafika: Gündüz Ağayev

Dizayn: Sahil Qənbərli

Tərcüməçilər: Rəvan Quluzadə, Fəxri Qocayev

azlogos.eu / azlogos.az / azlogos.ru
Dizayn və icra: Azlogos & JmlStudio /
E-mail: redaksiya@azlogos.eu

  • Mövqe
  • İntervü
  • Kültür
  • Elm
  • Sərbəst
  • Bazar
  • Gender
  • Video
  • Dizayn
  • Foto-qrafika
  • Kimlər var
  • Bizi tanı
  • TV
Nəticə yoxdur
Bütün nəticələri gör

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Create New Account!

Fill the forms bellow to register

All fields are required. Log In

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

Səhv və ya qeyri dəqiq məlumatı bildir

Göndər Cancel