Tofiq Yaqublunu ilk dəfə 3-4 il əvvəl, Elton Quliyevin xatirəsinə keçirilən futbol turnirində görmüşəm. Final oyununda baş verənlərə aşırı emosional reaksiyalar verən Tofiq bəy ilk görüşdə yadımda bu cəhətiylə qaldı.
İkinci görüşümüz Red Line Channel–də, “Özüm kimi” proqramının aparıcısı olanda baş tutdu. Adətən, qonaqlarla bağlı seçim edəndə redaktorun da təklifini nəzərə alırdım. Tofiq bəyi proqramın qəhrəmanı kimi görmək isə öz istəyim idi və bunun üçün bir neçə səbəbim vardı.
Tofiq bəy siyasətdə yeganə adamdır ki, onun ritorikasındakı 1988-ci illərə xas şüarçılıq, pafos, ötkəmlik, hətta köntöylük belə qıcıqlandırmır. Çünki səmimiyyəti şübhə doğurmur, sorğulamaq hissi təlqin eləmir, təbiətində falş yoxdur və əlbəttə ki, riyasızlıq, təbiilik və səmimilik insanların duyğularına toxunur. Ona olan kütləvi simpatiyanın kökündə də əsasən sözügedən keyfiyyəti dayanır.
Başqa məqam – Tofiq bəyin, doğmalarının daim gərgin, əsəbi bir ritmdə yaşaması və təklif olunmuş siyasi vəziyyətdə ən çox əziyyət çəkən ailələrdən biri olmasıydı. Onun şəxsi təcrübəsi – psixoloji-fiziki basqıya, çətinliyə necə dayana bilməsi, dayanıqlığının ona hansı mənəvi-psixoloji resurslar hesabına başa gəlməsi haqda söhbətləşmək istəyirdim.
Ümumiyyətlə, Tofiq bəyin hekayəsi bizim müasir siyasi tariximizdə unikaldır: ailəsindəki itkilər, gərgin ictimai-siyasi tempin özəl həyatının adi ritminə çevrilməsi, Qarabağ döyüşü, mövcud idbarlığın, fürsətçilliyin içində təmənnasız mübarizəsinin, idealistliyinin parıldaması…
Bununla belə, Tofiq bəyi peşəkar siyasətçi kimi heç zaman görməmişəm. Elmir Mirzəyevin fikrilə razıyam ki, “Tofiq Yaqublu siyasətdə hər zaman bir siyasətçi kimi yox, sırf mübarizə adamı, aksionist kimi tanınıb”. Yəni Tofiq bəyin mahiyyətcə siyasətçi yox, bu sözün hər iki mənasında döyüşən, özünü heç düşünmədən təhlükəyə atan cəngavər obrazı var. Və onun ritorikası səmimiyyətinə rəğmən siyasi cəhətdən köhnədir. Misal üçün, küçədə “Azadlıq” şüarı səsləndirmək, yaxud hakimiyyətə qarşı uyğun mübarizə vasitəsi kimi şüarçılıq konsepsiyasından gen-bol istifadə çoxdandır ki, effektli mübarizə üsulu deyil. Uzun illərdir, dəyişməyən mövcud gerçəklik bu effektsizliyin təsdiqidir.
Tofiq bəyin adətən sərt, tənqidi çıxışlarının doğru tərəfləri olsa da, yanaşması praktik deyil, praktik olmadığına görə də indiki reallıqda özünü doğrultmur, nəticə vermir.
Ümumən isə məsələ Tofiq bəydə deyil. Söhbət müxalifətin illərlə ikiəlli yapışdığı, kif basmış strateji düşüncəsindən, heç cürə yenilənməyən plakatçı tənqidçilik və ritorikadan, total qaramat üzərində qurulan baxışlar sistemindən, statik şüarçı mübarizəsinin seqmentlərindən gedir. Hansısa müxalifət liderinin meydan intonasiyasındakı “hakimiyyət korrupsionerdir, istefa verməlidir, getməlidir” kimi çağırışları bir vətəndaş kimi mənə maraqlı deyil və heç bir halda seçkilərdə səsimi həmin müxalifət liderinə qıymaram. Hə, bir də daha çox kuluarlarda səslənən – siyasi lider və partiyaların bioqrafiyasında ayrı-ayrı vaxtlarda hakimiyyətlə gizli danışıqlara gedilməsi, ideyalara xəyanət haqda bol hekayələr yer alır ki, bu da bir tərəfdən onların etibarlılığını şübhə altına alır.
Əgər ötən illər ərzində müxalifətin mübarizə metodu fayda verməyibsə, mübarizə ancaq hər kvartalda mitinq keçirməklə, aqressiv, çağırışçı, analizə, praqmatikliyə söykənməyən müsahibə, facebook statusları və qarşılıqlı ittihamlarla şərtlənirsə və bu, illərdir nəticəsiz, faydasız qalmaqla daxili siyasi vəziyyətə təsir göstərmirsə, demək, məntiq dəyişilmək zərurətini tələb edir. Amma təbii ki, metodlar dəyişilmir, faydalılıq əmsalını yaratmaq üçün yollar aranmır, praktik təklif və fəaliyyət yoxdur.
Funksional olmayan anlamsız radikallıq insanların həbsə atılmasının, həyatının bahasına başa gəlməməlidir. Onların sadəlövh, təmiz mübarizəsi hansısa siyasi liderlərin ambisiyalarına qurban getməməlidir.
Zamanı hiss etməyəndə, siyasi çeviklik, faydalı praqmatiklik, analitik qabiliyyət, kompetentlik olmayanda əlbəttə ki, iqtidara həbslərə fürsət verən kəskin şüarçılıq və siyasi mırt şou aktuallaşacaq.
…Heç bir alt niyyəti olmayan, siyasi məkrdən uzaq Tofiq Yaqublunun siyasətçiliyi ümumən hakimiyyətin təklif etdiyi qeyri-adekvat siyasətin nəticəsidir. Çünki normal, ədalətli şərtlərdə Tofiq bəy peşəkarı olduğu sahəylə məşğul olardı və siyasətə atılmaq məcburiyyətini duymazdı.
Fikir azadlığı hər kəsin ən təbii, müzakirə olunmayacaq haqqıdır. Bu fikrin ünvanı təkcə siyasi hakimiyyət yox, həm də əks mövqeyə, bəlkə hakimiyyətdən daha artıq dözümsüzlük nümayiş etdirən qaragüruh liberallardır.
Bir daha “fikir azadlığı hər kəsin ən təbii, müzakirə olunmayacaq haqqıdır”. Həmçinin və xüsusən Tofiq Yaqublunun.